Fréttablaðið - 10.10.2006, Qupperneq 22

22 10. október 2006 ÞRIÐJUDAGUR
Tímamót í málefnum geðfatlaðra
UMRÆÐAN
Geðheilbrigði
Í dag er alþjóðageðheilbrigðisdagur-inn. Í ár eru merk tímamót um
þessar mundir en í gær var kynnt
stefnumótun í málefnum geðfatlaðra
og birt framkvæmdaáætlun vegna
átaks félagsmálaráðuneytisins í
málaflokknum sem nær til ársins
2010. Ég hef verið þeirrar ánægju
aðnjótandi að vera formaður verk-
efnisstjórnar um uppbyggingu
búsetuúrræða og þjónustu við geð-
fatlaða. Það sem hefur komið mér
skemmtilega á óvart er hversu mikla
möguleika geðfatlaðaðir eiga til að ná
bata og og hversu vel þeir geta aðlagast samfélag-
inu ef þeir bara fá tækifæri til.
Markmið þessa verkefnis er að á árunum 2006–
2010 verði í áföngum dregið svo úr biðtíma eftir
þjónustuúrræðum fyrir geðfatlað fólk utan hefð-
bundinna geðheilbrigðisstofnana að hann verði við-
unandi í lok tímabilsins. Það gildi jafnt um búsetu-
úrræði sem stoðþjónustu sem lýtur að atvinnu,
hæfingu, attvinnuendurhæfingu eða annarri dag-
þjónustu. Þessi þjónusta verði á forræði félaga-
smálaráðuneytisins í náinni samvinnu við heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðuneytið. Leiðarljós
verkefnisins verður að styðja við
virka þátttöku geðfatlaðs fólks í sam-
félaginu og auka lífsgæði þess sem
verða má. Jafnframt að stuðla að efl-
ingu faglegrar þekkingar á málefn-
um geðfatlaðs fólks innan félagslega
þjónustukerfisins og heilsugæslunn-
ar.
Ráðgjafahópur var stofnaður og
honum er ætlað það hlutverk að vera
verkefnisstjórn og embættismönn-
um til ráðgjafar varðandi verkefnið
og annast tengsl og samráð við sam-
tök notenda og aðstandenda. Einnig
hefur verið leitað samráðs við fleiri
aðila úr hópi notenda, aðstandenda og
fagfólks við undirbúning ákvarðana
sem snerta einstaka notendahópa og
hagsmuni þeirra aðila sem veita geðfötluðum þjón-
ustu í dag. Þetta samráð er mjög nauðsynlegt til að
vel takist til og héldum við í vor tvö málefnaleg
þing, annars vegar notendaþing og hins vegar þjón-
ustuþing. Notendur og aðstandendur þeirra hafa
rutt brautina og við verðum að slást í hópinn. Okkur
ber öllum skylda til að leggja okkar af mörkum til
að gefa geðfötluðum tækifæri til að eiga alla mögu-
leika í samfélaginu.
Höfundur er alþingismaður og formaður verkefnis-
stjórnar um uppbyggingu búsetuúrræða og
þjónustu við geðfatlaða.
DAGNÝ JÓNSDÓTTIR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚAR RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson og Páll
Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og
þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér
rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Því er ekki að neita að kona veltir því fyrir sér hvort skrif
hennar verði lesin öðrum augum
þegar hún hefur boðið sig fram til
opinberra starfa. Það er svo sem
ekki óeðlilegt að svo sé og rétt að
fólk geri þá kröfu að pistlahöf-
undur haldi áfram að vera hún
sjálf og breytist ekki í sjálfhverf-
an frambjóðanda - og svo ekki
meira um það.
Óréttlætið sem ríkir hér á
landi í lífeyrismálum birtist nú
síðast í málshöfðun Öryrkja-
bandalagsins vegna skerðingar
lífeyrisgreiðslna sem á að koma
til framkvæmda 1. nóvember.
Tvö þúsund og þrjú hundruð
öryrkjar hafa fengið bréf þar
sem þeim er tilkynnt að greiðslur
til þeirra úr lífeyrisjóðum, sem
10% af launum þeirra runnu til á
meðan þeir gátu unnið fulla vinnu
og gera enn ef þeir eru vinnu-
færir, verði lækkaðar.
Þetta er flókið mál og ég læt
mér ekki detta í hug að ég geti
skýrt það í þessum pistli.
Niðurstaða málsins er hins vegar
einföld, hún er sú að búið er að
setja hámark á tekjur sem
öryrkjar mega hafa. Það er
trúlegast það sem liggur mest á
að gera hér í landinu, að ákveða í
eitt skipti fyrir öll að öryrkjar
séu og verði fátæklingar.
Daginn eftir að ég las um
þessa málshöfðun voru fréttir af
annarri málshöfðun Öryrkja-
bandalagsins. Nú voru fréttirnar
af réttarhöldum um mál Öryrkja-
bandalagsins vegna loforðs sem
ríkisstjórnin gaf öryrkjum um að
hækka bætur til þeirra sem yrðu
ungir öryrkjar. Ríkisvaldið
heldur því fram að öllum hafi
verið ljóst að milljarður átti að
renna í þetta verkefni, en
Öryrkjabandalagið segir að engin
hámarksupphæð hafi verið nefnd.
Ég veit ekki nákvæmlega hve
mikla peninga þarf til efna þau
loforð sem öryrkjar telja að þeim
hafi verið gefin, ég þykist þó vita
að einhvern tímann hafi verið
nefndur hálfur milljarður, en það
er svolítið langt síðan og vextir á
Íslandi háir eins og við vitum öll.
Í fréttum í vikulokin var
upplýst að tekjur ríkissjóðs verði
40 - fjörutíu - milljörðum hærri á
árinu en ráð var fyrir gert í
fjárlögum. Gjöldin hækka um 14
milljarða þannig að útkoma
ríkisins er 26 - tuttugu og sex -
milljörðum betri en ráð var fyrir
gert. Samt er ekki hægt að efna
loforð við þá sem lifa af öryrkju-
bótum. Það finnst konu alveg
óskiljanlegt.
Á sama tíma og þessi varfærni
með fjármuni ríkisins birtist í
samskiptum ríkisvaldsins við
öryrkja eru sumir launahæstu
starfsmenn ríkisins á eftirlaunum
og vinnulaunum það er að segja
ef þeir einhvern tímann á ævinni
hafa verið ráðherrar eða þing-
menn. Það er nefnilega ekki sama
að vera Jón og séra Jón þegar
kemur að lífeyrisgreiðslum.
Hvernig getur staðið á því að
óhæfa þykir að greiðslur úr
lífeyrissjóði bæti afkomu öryrkja
frá því sem fyrir var, en fyrrver-
andi ráðherrar fá greiddar háar
upphæðir úr lífeyrissjóðum þó
þeir séu enn í fullu starfi hjá
okkur skattborgurum. Ég lýsi
eftir því að einhver útskýri þetta
fyrir mér.
En þetta er svo sem ekki það
eina sem ég ekki skil. Mér er
einnig óskiljanlegt hvernig
Framsóknarflokkurinn getur
aftur verið að eignast hálft
Ísland. Stærsta gjaldþrot
sögunnar var þegar SÍS fór á
hausinn fyrir einhverjum árum.
Nú er komið annað SÍS sem hefur
heitið VÍS og nú veit ég ekki
alveg hvað það heitir sem kaupir
hér og þar.
Formaður bankaráðs Seðla-
bankans, sem samkvæmt því, eða
kannski ætti að segja stöðu
sinnar vegna, hlýtur að vera með
tryggari framsóknarmönnum,
ber af sér að hann komi nálægt
kaupunum. Það er stjórnarfor-
maður Samvinnutrygginga segir
hann, sem stendur að kaupunum,
sá er að vísu sami maður og
formaður bankaráðsins, en samt
ekki sami maðurinn segir
bankaráðsformaðurinn. Sam-
vinnutryggingar eru sem sagt
ennþá til og núna er það hins
vegar ekki tryggingafélag heldur
það sem heitir eignarhaldsfélag.
Mér fyndist fróðlegt að vita
hvaða eignir félagið heldur utan
um, eru það eignir sem tókst að
forða frá SÍS gjaldþrotinu?
Það er vissulega ánægjulegt að
viðskipti eru blómleg í landinu.
Það er hins vegar dapurlegt að
mestu auðæfin virðast tilkomin
af skrítilegum ástæðum. Þau
fengu fiskinn í sjónum sem áttu
skip, bankarnir voru seldir fyrir
slikk, grunnetið selt með Síman-
um og Samvinnutryggingar lifa
enn góðu lífi þó SÍS hafi farið á
hausinn.
Auk þess legg ég til að
eftirlaunaósóminn verði afnuminn
með lögum.
Um Jón og séra Jón
Lífeyrir og fleira
VALGERÐUR BJARNADÓTTIR
Í DAG |
Óþarfa útrás
Fjölmiðlar rifjuðu upp um helgina að
tuttugu ár eru liðin frá því að Reagan
og Gorbatsjov hittust á leiðtogafundi
í Höfða í Reykjavík. Morgunblaðið
ræddi við Davíð Oddsson, sem var
borgarstjóri á þessum tíma. „Auðvitað
er sjálfsagt að nota húsið áfram, en við
eigum að leyfa því að bera áfram svip-
mót þess merka atburðar, sem þar átti
sér stað. Það var til dæmis alveg ótrú-
leg vitleysa að fjarlægja myndina af
Bjarna Benediktssyni. Þótt menn verði
borgarstjórar og séu eitthvað pirraðir
út í pólitíska andstæðinga er óþarfi
að fá útrás með þessum hætti,“
sagði Davíð í Morgunblaðinu.
Er hann að vísa til málverks
af fyrrverandi formanni Sjálf-
stæðisflokksins, borgarstjóra
og forsætisráðherra, sem
mátti sjá á frægri fréttamynd hanga
fyrir ofan Ronald Reagan við samn-
ingaborðið í Höfða. Þegar Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir varð borgarstjóri
1994 lét hún taka myndina niður.
Hátíðleg stund
Eitt af fyrstu verkum núverandi meiri-
hluta í borgarstjórn Reykjavíkur, eftir að
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson varð borgar-
stjóri, var að láta hengja aftur upp
málverkið af Bjarna í Höfða. Það var
þó ekki gert með neinum lúðrablæstri
heldur kom lítill hópur sjálfstæðis-
manna saman við þetta tækifæri til
að halda upp á þennan táknræna
sigur. Vilhjálmur og Björn Bjarnason,
dómsmálaráðherra og sonur Bjarna
Benediktssonar, hengdu báðir upp
verkið við þetta tilefni, en myndina
málaði Svala Þórisdóttir.
Pólitísk stórtíðindi
Egill Helgason birtist á skjánum um
helgina með Silfrið sitt. Eitt fannst
honum standa upp úr í viðtali sem
hann tók við Ingibjörgu Sólrúnu Gísla-
dóttur, formann Samfylkingarinnar:
„Ingibjörg Sólrún sagði og margendur-
tók að stjórnarandstöðuflokkarnir
muni tala fyrst saman um ríkisstjórnar-
myndun ef þeir ná meirihluta eftir
kosningarnar. Þetta ættu að vera
stórpólitísk tíðindi, hlýtur að skýra
valkostina í kosningunum
allverulega. Ekki er þetta
kosningabandalag en
stjórnarandstaðan ætlar
sem sagt að reyna að
mynda ríkisstjórn ef
hún hefur nægt fylgi.“
bjorgvin@frettabladid.is
Verkstæðið 10 ára.
INNKAUPAKORT VISA
Nýr dagur – ný tækifæri
Hægt er að sækja um Innkaupakort VISA
á www.visa.is og hjá öllum bönkum
og sparisjóðum.
F
orystumenn ríkisstjórnarinnar kynntu í gær til hvaða
aðgerða verður gripið til að lækka matvælaverð á
Íslandi. Til stendur að fella niður vörugjöld af innlend-
um og innfluttum matvælum. Þá verður virðisaukaskatt-
ur af matar- og drykkjarvörum lækkaður í 7 prósent. Nú
bera þessar vörur 14 eða 24,5 prósenta skatt sem leggst beint ofan
á vöruverð til neytenda. Taka breytingarnar gildi 1. mars 2007.
Samkvæmt tillögum ríkisstjórnarinnar verða tollar á innflutt-
ar kjötvörur lækkaðir um allt að 40 prósent. Þetta er villandi orða-
lag því áfram verður innflutningur háður ákveðnum kvóta sem
stjórnvöld ákveða. Þeir sem ekki fá þennan kvóta, sem boðinn
er upp, þurfa áfram að flytja inn kjötvörur með hárri opinberri
álagningu. Verndin er enn til staðar sem bitnar á almenningi.
Nauðsynlegt er að ganga lengra í átt að frjálsum innflutningi og
heimila einnig innflutning mjólkurvara án ofurtolla og kvóta.
Reyndar er tekið fram að unnið verði frekar að gagnkvæm-
um tollalækkunum og bættum markaðsaðgangi gagnvart helstu
viðskiptalöndum Íslands, sem eigi að tryggja jafnframt útflutn-
ingshagsmuni fyrirtækja og bænda. Íslendingar flytja ekki mikið
út af landbúnaðarvörum. Þó að nauðsynlegt sé að gæta að hags-
munum útflytjenda eru hagsmunir neytenda ríkari. Töf á nauð-
synlegum kerfisbótum kostar fólkið í landinu miklu meira en
hugsanlegur ábati vegna greiðari aðgangs að erlendum mörkuð-
um í framtíðinni. Hér þarf að bregðast strax við.
Mikilvægasta breytingin er samt lækkun á virðisaukaskatti.
Samkvæmt Hagstofu Íslands ver meðalfjölskyldan um 750 þús-
und krónum til kaupa á matar- og drykkjarvörum á ári. Lækki sú
fjárhæð um 16 prósent lækkar matarreikningurinn um 120 þúsund
krónur á ári. Vissulega munar meiru hjá stórum barnafjölskyld-
um. Þessi aðgerð kemur sér því vel fyrir fjölmennar fjölskyldur
og þá sem eyða stærri hluta tekna sinna í kaup á lífsnauðsynjum.
Útreikningar forsætisráðuneytisins gera ráð fyrir að ríkis-
sjóður muni verða af um sjö milljörðum króna árlega í tekjum.
Þetta er hægt í ljósi þess að ríkissjóður stendur styrkum fótum.
Þó má minna á að horfa verður á tekjuafgang fjárlaga í sam-
hengi við mikinn viðskiptahalla við útlönd. Að hluta til lifum við
um efni fram og verðum að eiga fyrir skuldum á gjalddaga. Því
má alls ekki slá slöku við í ríkisfjármálum nú á kosningavetri.
Geir Haarde forsætisráðherra hefur látið í ljós áhyggjur yfir
því að skattalækkun sem þessi skili sér ekki að fullu til neyt-
enda. Þær áhyggjur eru réttmætar. Í fréttum KB banka í gær
sagði að skattbyrðin, sem áður rann í ríkissjóð, hlyti að skiptast
að einhverju marki á milli kaupenda og seljenda. Það er samt
gríðarlega mikilvægt að fyrirtæki í verslun og þjónustu sýni í
verki að breyting sem þessi skili sér að langmestu leyti til neyt-
enda. Yfirlýsing Finns Árnasonar, forstjóra Haga, í gær um að
verðlækkun á matvæli muni skila sér að fullu til viðskiptavina,
ætti að sýna vilja til þess. Verðlagseftirlit almennings, sem oft
er ábótavant, er hér mikilvægt. Það sama má segja um fjölmiðla.
Hið opinbera hefur hér ekkert hlutverk.
Ekki má gleyma í þessu samhengi að Samfylkingin setti þetta
mál almennilega á dagskrá stjórnmálanna í september. Það
hefur örugglega haft áhrif á umfang og tímasetningu þessara
tillagna ríkisstjórnarinnar nú. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir vildi
ganga lengra með hagsmuni neytenda í huga. Hún getur samt
fagnað því að þessi áfangi er skref í rétta átt.
Aðgerðir til lækkunar matvælaverðs kynntar.
Skref í rétta átt
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON SKRIFAR