Fréttablaðið - 23.11.2006, Síða 48

Fáar ættkvíslir tvíkímblöðunga geta státað af jafn
mörgum tegundum eða jafn víðfeðmu útbreiðslu-
svæði og piparskottin. Í hinni opinberu og alþjóð-
legu plöntunafnaskrá hins breska og konunglega
grasagarðs í Kiew rétt sunnan við London eru
skráð um 2.500 vísindaheiti fyrir þessa ættkvísl.
En þar af eru rétt um 1.700 tekin sem gild heiti
fyrir sama fjölda einstakra tegunda. Hin 800 nöfn-
in eru svokölluð samnefni eða ógild. Vísindamenn
hafa því fundið, skírt og skilgreint um 1.700 sjálf-
stæðar tegundir piparskotta hvaðanæva að úr hita-
beltinu og árlega bætast nokkrar nýjar við þennan
hóp. Piparskott eru af Piparætt (Piperaceae) og
því skyldar piparjurtinni sem gefur okkur pipar í
plokkfiskinn. Og af því að piparskottin minntu
grasafræðingana á piparinn, var þeim gefið
ættkvíslarheitið Peperomia – sem þýðir einfald-
lega „falskur pipar“ – og er svona skrifað vegna
þess að grasafræðingurinn sem fann upp á því var
franskur og ekkert sleipur í latneskri réttritun,
hann skellti inn „Pe“ þar sem átti að standa „Pi“.
En samkvæmt reglunum verður þessu ekki breytt
og svona mun þetta standa til eilífðarnóns, og
kemur hvergi að sök.
Fjölbreytni piparskottanna hvað varðar kjörlendi
og vaxtarlag er mikil. Flestar tegundanna eru
fremur lágreistar og lifa einkum á föllnum trjábol-
um og mosavöxnum klettabríkum í regnskógum.
Aðrar eru státlegri og hafa fundið sinn stað með-
fram deiglum og lækjarfarvegum. Nokkrar eru
hnúðjurtir sem hola sér niður í gisnu gróðurlendi
þar sem ríkja til skiptis langir þurrkakaflar og
stutt regntímabil. Og á nokkrum stöðum í fjall-
lendi Mið- og Suður-Ameríku hafa þær tekið á sig
einskonar súluvöxt að hætti kaktusa og verða vart
greindar frá þeim fyrr en grannt er skoðað.
Útbreiðslusvæði piparskottanna nær svo gott sem
yfir allt hitabeltið. Þau ná þó hvergi upp í frostlínu
og ekkert þeirra þolir frost. Sameiginlegt með
öllum tegundunum er hin sérkennilega blómskip-
un, sem einna helst minnir á músaskott. Blómin
eru þar mörg saman á mjóum, löngum öxum, afar-
smá og oftast ljósgræn, græn eða brúnleit. Aðeins
ein tegundanna ber hvít, ilmandi og áberandi blóm,
en þau eru samt ekki nema um 4 millimetrar í
þvermál hvert. Annað sem sameinar piparskottin
er að plönturnar eru yfirleitt „vel holdugar“ þ.e. að
þær safna vökva í stöngla og blöð og þola vel hita
og þurrk. Blöðin eru langstrengjótt og ýmist
hjartalaga, tungulaga eða lensulaga. Stundum afar
mjóslegin og oft með einskonar gluggum til að
hleypa sem mestu sólarljósi inn án þess að þurfi að
þenja út yfirborðið. Það varnar sólbökun og upp-
þornun.
Frá því að piparskottin bárust fyrst til Evrópu hafa
þau notið vinsælda sem pottablóm, og satt að segja
eru fáar plöntur jafn vel til þess fallnar. Notagildið
er mikið og hægt er að byggja upp snotur „blóma-
horn“ með því að nota einvörðungu piparskott af
margskonar gerðum. Þær tegundir sem lengst
hafa þróast sem pottablóm hjá okkur eru þó flestar
upprunnar í regnskógunum og þeim líkar best við
þann stofuhita og þau birtuskilyrði sem híbýli
okkar bjóða upp á. Af þessu tagi er framboðið líka
ríkulegt í blómaverslununum. Síðan ég fór að fylgj-
ast með hefur mér sýnst að árlega sé hægt að velja
um fimmtán tegundir að jafnaði og af hverri teg-
und eru svo til fleiri afbrigði með mismunandi
blaðliti. En ég nefni enga sérstaklega hér, fram-
boðið er misjafnt eftir árstíma og allar standa þær
fyrir sínu. Piparskottin þrífast vel inni í stofum
þar sem dálítil sólarglæta nær þeim á sumrin. Og
þá er þeim ekkert um sólbakaðar gluggakistur
gefið. En á veturna er full ástæða til að taka þau
fram og raða þeim í gluggana. Gjarna með rauðri
slaufu á aðventunni! Þau þola ágætlega að standa
nálægt miðstöðvarofnum og þurrt stofuloftið gerir
þeim ekkert til. En þegar sól hækkar aftur á lofti
er ráðlegast að kippa þeim aftur inn í herbergið.
Sterk sól upplitar blöðin og plönturnar byrja þá að
vanþrífast. Mörg piparskott eru flatvaxin og skrið-
ul. Þau fara best í hengipottum eða sem þekja í
stærri blómakerjum. Önnur mynda státlega
brúska. Öllum gerðum er hægt að planta saman í
„smágarða“ kringum fiskabúr t.d. Piparskott dafna
best í fremur grunnum og víðum ílátum með loft-
ríkri pottamold, gjarna ríflega vikurblandaðri.
Vökvið reglulega með volgu vatni en varist að láta
plönturnar standa í blautri mold. Gefið daufan
áburðarskammt af og til yfir sumarið. Umpottað
eftir þörfum á vorin eða endurnýið plönturnar með
græðlingum. Þeir róta sig yfirleitt fljótt og vel.