Fréttablaðið - 08.05.2007, Blaðsíða 56

Samfylkingarfólk veit að hægt er að gera mikið betur
í menntamálum hér á landi. Sig-
urður Kári Kristjánsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, virð-
ist hins vegar vera á öðru máli í
grein sinni í Fréttablaðinu 3. maí
sl. Þar lýsir hann því hvernig
allt sé í fínu standi í menntamál-
um á Íslandi og segir okkur vera
þar í fremstu röð. Sigurður Kári
skammast heilmikið út í undir-
rituð fyrir að styðjast í gagnrýni
okkar við gögn frá OECD, sem þó
sérhæfir sig í að bera saman töl-
fræði á milli landa.
Við studdumst við nýjustu
skýrslu OECD um menntamál
(Education at a Glance) frá 2006.
Þar sést að við stöndum illa í al-
þjóðlegum samanburði á stöðu
framhalds- og háskóla. Þenn-
an samanburð vill Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki heyra. Flestar
samanburðartölur OECD í þess-
ari skýrslu eru frá árinu 2004
og gefa því góða mynd af stöðu
menntamála.
Frammistaða íslenskra stjórn-
valda er að sjálfsögðu mæld
í samanburði við önnur lönd.
Vörn Sjálfstæðisflokksins virðist
hins vegar felast í að vilja bera
saman framlög mismunandi ára
milli landa. Það gengur auðvit-
að ekki að bera saman framlög-
in til framhaldsskóla eins og þau
voru á Íslandi árið 2007 við fram-
lög til framhaldsskóla í Svíþjóð
árið 2004.
Það er lenska hjá Sjálfstæðis-
flokknum að véfengja ætíð óhag-
stæðan samanburð, hvort sem
hann kemur frá OECD, Lands-
sambandi eldri borgara, ASÍ eða
öðrum aðilum.
Í töflu B2.1c á bls. 207 í skýrslu
OECD um opinber útgjöld til há-
skólastigsins sést að Ísland er að
verja 1,2% af landsframleiðslu
en meðaltalið í OECD er 1,4%.
Danir, Norðmenn og Finnar verja
1,8% og Svíar 1,5%. Ísland er í
21. sæti af 30 þjóðum.
Í sömu töflu má sjá hverju
önnur ríki verja til framhalds-
skóla en samkvæmt upplýsinga-
þjónustu Alþingis varði Ísland
1,3% til þeirra. Sá samanburð-
ur sýnir að Ísland er í 16. sæti af
30 OECD-þjóðum. Sigurður Kári
reynir ekki að hrekja þennan
samanburð í grein sinni og minn-
ist ekki á hann.
68% á aldursbilinu 25-34 ára
hafa lokið framhaldsskólanámi
en á hinum Norðurlöndunum er
þetta 86-96% skv. töflu A1 2a
á bls. 38. Meðaltalið í OECD er
77% og í ESB 78%. Við erum hér
í 23. sæti af 30 þjóðum.
31% á aldrinum 25-34 ára
hafa lokið háskólanámi hér en á
hinum Norðurlöndunum er þetta
hlutfall 35-42% skv. töflu A1.3a. á
bls. 39. Hér er Ísland í 17. sæti af
30 þjóðum. Sigurður Kári rengir
ekki þessa tölu.
Sigurði Kára tekst því ekki að
hrekja samanburðinn. Honum er
bara illa við samanburðinn sjálf-
an. Heimild sem hann vitnar
sjálfur til í greininni styður mál
okkar enn frekar. Samkvæmt töl-
fræðiskýrslu norrænu Hagstof-
unnar (Nordic Statistical Year-
book 2006) sést að hlutfall fólks
á aldrinum 15-74 sem hafði lokið
námi á háskólastigi árið 2005 var
18,9% á Íslandi en 24,7% í Nor-
egi, 23,3% í Svíþjóð, 22,2% í Dan-
mörku og 26,5% í Finnlandi.
Sigurður Kári heldur því fram
að á þessu kjörtímabili hafi fjár-
framlögin aukist svo mikið að
samanburðurinn sé úreldur.
Lítum því aðeins betur á hvað
hefur gerst í þróun útgjalda til
framhaldsskólanna frá árinu
2004.
Á vef Hagstofunnar kemur
fram að 2004-2005 hafi framlög
til framhaldsskóla lækkað um
123,7 milljónir og hlutur fram-
haldsskólans í landsframleiðsl-
unni lækkað úr 1,41% í 1,33%. Á
sama tíma fjölgaði skráðum nem-
endum á framhaldsskólastigi um
873.
Þá nemur niðurskurður til
framhaldsskóla 2007, 650 milljón-
ir króna. Það virtist koma stjórn-
völdum á óvart að þeir einstakl-
ingar sem fæddust í stórum ár-
göngum 1989 og 1990 skiluðu sér
í menntaskóla. Fjármagn hefur
ekki fylgt þessari „óvæntu“ nem-
endafjölgun.
Loks hefur reiknilíkaninu sem
nota á til að reikna út raunkostn-
að á hvern nemanda í framhalds-
skóla verið breytt þannig að nú
er það notað til að dreifa niður-
skurðinum.
Sigurður Kári getur því ekki
haldið því fram að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi tekið sig saman
í andlitinu á kjörtímabilinu nema
síður sé.
En í samanburði á heildarút-
gjöldum til menntamála komum
við þó ágætlega út í skýrslu
OECD. Sú staða er hins vegar til-
komin vegna þess að við erum
nálægt toppi þegar kemur að út-
gjöldum til leik- og grunnskóla.
Þau skólastig eru hins vegar
rekin af sveitarfélögum en ekki
ríkisvaldinu. Ríkisvaldið rekur
framhalds- og háskólana þar sem
við fáum hina alræmdu fallein-
kunn. En það hafa verið jafnað-
armenn í Reykjavík, Hafnarfirði
og víðar sem hafa rekið flesta
grunnskóla og leikskóla landsins
undanfarinn áratug.
Það er fjárfesting sveitarfé-
laga í grunnskólum og leikskólum
sem togar Ísland upp þegar litið
er til heildarútgjalda til mennta-
mála. Framlög ríkisvaldsins til
framhalds- og háskólanna toga
okkur hins vegar niður.
Ísland er jafnframt hið eina af
Norðurlöndunum sem ekki styrk-
ir sína námsmenn heldur lánar
þeim eingöngu. Sjálfstæðisflokk-
urinn er búinn að stjórna mennta-
málaráðuneytinu í 16 ár. Árang-
urinn er falleinkun í menntamál-
um. Við þessi orð stöndum við.
Varnarleikur Sjálfstæðisflokks-
ins er tilraun til sjónarspils, eins
og ofangreindar staðreyndir
sýna glögglega.
Höfundar eru alþingismenn
Samfylkingarinnar.
Falleinkunn í menntamálum
Höfundar þessarar greinar hafa sýnt með margvísleg-
um hætti á liðnum misserum að
hagur stórs hóps eldri borgara
á Íslandi hefur ekki verið með
þeim hætti sem skyldi. Lífeyris-
þegar hafa dregist afturúr öðrum
þjóðfélagshópum. Fernt hefur
ráðið mestu um það.
Í fyrsta lagi hefur sá hluti líf-
eyris frá almannatryggingum
sem flestir fá (grunnlífeyrir og
tekjutrygging eins og hún var
skilgreind til ársins 2006) ekki
aukist jafn hratt og lágmarks-
laun, meðaltekjur og hærri tekj-
ur á vinnumarkaði.
Í öðru lagi hafa tekjur úr flest-
um lífeyrissjóðum fylgt verðlagi
frá ári til árs en ekki kaupmátt-
arþróuninni í samfélaginu. Vegna
þeirrar kaupmáttaraukningar
sem verið hefur frá 1995 hefur
þessi þáttur lífeyristekna dregist
afturúr tekjum á vinnumarkaði.
Í þriðja lagi hafa skerðingará-
kvæði vegna greiðslna frá Trygg-
ingastofnun valdið því að ellilíf-
eyrisþegi heldur minna eftir af
tekjum sínum úr lífeyrissjóði en
eðlilegt getur talist.
Í fjórða lagi hefur skattbyrði
lífeyrisþega og þeirra sem lægst-
ar hafa tekjurnar aukist mun
meira en hjá öðrum tekjuhópum.
Það varð vegna rýrnunar skatt-
leysismarka að raungildi. Lífeyr-
isþegar hafa alla jafna lægri tekj-
ur en fólk á vinnumarkaði og slík-
ir hópar eru viðkvæmari fyrir
raunlækkun skattleysismarkanna
en fólk með hærri tekjur. Skatt-
leysismörk eru nú 90.000 krónur
á mánuði en ættu að vera hærri
en 140.000 krónur ef þau hefðu
haldið gildi sínu miðað við launa-
vísitölu frá 1988.
Ofangreind þróun hefur leitt til
þess að hækkun kaupmáttar ráð-
stöfunartekna dæmigerðs ellilíf-
eyrisþega með t.d. um 53 þúsund
krónur í tekjur úr lífeyrissjóði
á mánuði og greiðslur almanna-
trygginga, hefur verið mun minni
en varð hjá meðaltekjufólki og
hátekjufólki á síðasta áratug.
Þannig hafa ráðstöfunartekj-
ur hans hækkað um u.þ.b. 20%
frá árinu 1995 á meðan hækkun-
in er sögð yfir 60% fyrir heimil-
in í landinu. Þegar þessi þróun er
höfð í huga vekur furðu að stjórn-
málaheimspeki-
prófessor við
Háskóla Íslands
skuli halda því
ítrekað fram, að
kjör íslenskra
lífeyrisþega
séu betri en er
hjá sambæri-
legum hópum
í grannríkjun-
um. Það er gert
með tilvísunum
í talnaefni, m.a
frá ráðuneyt-
um, sem er ósambærilegt og vill-
andi. Við höfum í fyrri grein bent
á annað efni sem sýnir hið gagn-
stæða, en í því voru notaðar sam-
bærilegri reikniaðferðir. Fleira
mætti tína til um það.
Nýleg skoðanakönnun Gallup
um mat einstaklinga á hvort kjör
þeirra hafi batnað, staðið í stað
eða versnað styður niðurstöður
okkar fyllilega. Fólk finnur þessa
þróun á eigin skinni. Mun færri
í hópi eldri svarenda telja kjör
sín hafa batnað á sl. 4 árum en
er meðal þjóðarinnar alls og mun
fleiri úr hópi eldri svarenda segja
kjör sín hafa staðið í stað eða
versnað. Þetta er afleitur vitnis-
burður um misjafna kjaraþróun á
góðæristíma í samfélaginu.
Enginn skyldi því leggja trún-
að á tal um að lífeyriskjör eldri
borgara séu almennt betri hér á
landi en í grannríkjunum. Það er
væntanlega sagt til að fela ofan-
greinda þróun lífeyriskjara og
réttlæta áframhaldandi sinnu-
leysi stjórnvalda um hag lífeyr-
isþega.
Einar Árnason er hagfræðing-
ur Landssambands eldri borg-
ara, Ólafur Ólafsson er formað-
ur LEB og fyrrverandi landlækn-
ir og Stefán Ólafsson er prófessor
við Háskóla Íslands.
Óviðunandi hagur
Þegar öllu er á botninn hvolft er
traust efnahagsstjórn
stærsta velferðarmálið
xd.is
Nýir tímar - á traustum grunni