Fréttablaðið - 08.05.2007, Blaðsíða 64

KL. 20.00
Er nauðsynlegt að skjóta þá?
Hvalaskoðun, hvalveiðar og ís-
lenskar sjávarbyggðir. Níels Ein-
arsson, mannfræðingur og for-
stöðumaður Stofnunar Vilhjálms
Stefánssonar á Akureyri, flytur er-
indi í ReykjavíkurAkademíunni í
JL-húsinu við Hringbraut.
„Apríl er grimmastur mánaða“ – á þessum orðum hefst frægasti ljóða-
bálkur 20. aldar, Eyðilandið eftir T.S. Eliot, og í framhaldinu koma þess-
ar línur (þýðing Sverris Hólmarssonar): „græðir grös upp úr dauðri mold-
inni, hrærir girndum saman við minningar, glæðir vorregni visnaðar
rætur.“ Apríl er grimmastur mánaða: Forvígismaður nútímakveðskapar
gat auðvitað ekki haldið áfram lofsöng rómantískra skálda nítjándu aldar
um vorið – hann varð að líta það öðrum augum, enda segir hann í fram-
haldinu „veturinn veitti okkur yl / þakti grundina gleymskusnjó“.
„Vorið góða, grænt og hlýtt“ orti Jónas Hallgrímsson eftir Heine og
kallaði Vorvísur: „allt er nú sem orðið nýtt, / ærnar, kýr og smalinn“ segir
þar og vakti grunsemdir um að Jónas hefði sem fyrr farið frjálslega með
frumtextann; það er erfitt að sjá þýska skáldið og Parísarbúann Heine
fyrir sér, hugsandi um ærnar, kýr og smalann. Hér mætast þeir hinn lög-
lærði, sjálfhverfi sveimhugi og sveinn úr djúpum dali, svo notað sé orða-
lag Kristjáns Árnasonar, og það er langt á milli. Enda segir Páll Valsson í
bók sinni um Jónas: „svo íslenskar eru þessar vísur að allri gerð og hugs-
un að enn hefur ekki tekist að benda á frumkvæðið.“
Sé bara horft til formsins finnst mér það að vísu blasa við: Im wunder-
schönen Monat Mai, í maímánuðinum undurfagra, segir hjá Heine í Ljóð-
rænu millispili í Buch der Lieder, og er fyrsta línan í tveimur vísum sem
eru ekki ósvipaðar Vorvísunum að gerð, þótt aðeins fuglasöngurinn minni
á Jónas. Maímánuðurinn verður Heine tilefni til að játa hinni heittelskuðu
ást sína og þrá, kannski er hann bara að hræra saman girndum og minn-
ingum eins og Eliot síðar, meðan Jónas fýsti „alltaf þó, aftur að fara í
göngur.“
Göngur: Marga hefur einmitt fýst að fara í göngur í byrjun maí. Til
þess var fólk hvatt til dæmis í Rauða fánanum, sem Félag ungra kommún-
ista gaf út í lok apríl 1936. Í því blaði birtist nafnlaust baráttuljóð sem hét
Seinasti apríl. Síðar kom það á bók undir nafninu „Lifandi Ímynd Frels-
isins“ og var lagt í munn aðalpersónunni. Íslendingar kannast nú orðið
vel við kvæðið, sem samið var á hótelherbergi í Kaupmannahöfn og hefst
á orðunum „Ó hve létt er þitt skóhljóð“, og þá undir þriðja nafninu: Maí-
stjarnan. Maístjarnan er dæmi um kvæði sem fær mismunandi merk-
ingu eftir því samhengi sem það birtist í. Í Rauða fánanum er það baráttu-
kvæði, í skáldsögunni Heimsljósi er það orðið ástarljóð sem Ólafur Kára-
son yrkir til Jórunnar í Veghúsum. Líklega fylgir þetta vorkvæðunum:
Þau eru um breytingar, um nýtt líf, um ástina en oft með svo almennum
hætti að lesandinn getur skilið þau táknrænum skilningi sem breytist eftir
því sem stendur á hjá honum eða henni, þegar vetrinum lýkur og maísólin
skín, „og söngurinn um eilífð jarðargróðans steig upp úr moldinni“, eins
og segir hjá Einari Braga (Regn í maí).
Og hér verður að skjóta því inn í að ást í maí var líka hugleikin Sigurði
Norland, presti í Hindisvík, sem vildi kenna Englendingum að semja
hringhendur og orti þess vegna á ensku: „She is fine as morn’ in May
/ mild, divine and clever / like a shining summer’s day / she is mine
forever.“ Þetta hafa Englendingar ekki gert betur sjálfir.
Maí er tími ástarinnar og tími breytinganna. T. S. Eliot, sem gat um
grimmd aprílmánaðar, orti líka um möguleika maímánaðar í hinum síðasta
af kvartettunum sínum fjórum (Little Gidding í Four Quartets) og lék sér
þá með tvöfalda merkingu orðsins „may“ í ensku: það sem gæti ekki gerst
í maí...
Ort í maí
Hljómsveitin Salsa Celtica
snýr aftur til Íslands til að
leika á heimstónlistarhátíð-
inni Vorblót. Tónlist hennar
er frumleg blanda af suð-
rænni sveiflu og norrænum
áhrifum sem vakið hefur
stormandi lukku og fjör í
fótum um allar jarðir.
Trompetblásarinn og slagverks-
leikarinn Toby Shippey er einn
af stofnendum sveitarinnar, sem
fyrir rúmum áratug byrjaði að
bræða saman blóðheita latíntón-
list og keltneska tónlistarhefð í
Edinborg í Skotlandi. Hann kveðst
kátur yfir annarri Íslandsheim-
sókn enda skemmtu hljómsveitar-
meðlimir sér afbragðsvel síðast.
„Hljómsveitin byrjaði reyndar
sem meiri félagsskapur en hug-
mynd um eitthvert risaband. Ég
vissi ekki mikið um salsatónlist til
að byrja með, við vorum bara að
prófa okkur áfram.“ Tónlistarlífið
í Edinborg er einstakt og Shippey
útskýrir að hljómsveitin hefði vart
getað orðið til annars staðar. „Hér
er mjög fjölbreytt tónlistarlíf en
það koma ekki margar frægar
rokksveitir frá Endinborg, meira
um djasstónlistarmenn, þjóðlaga-
músík, hiphop og soul-listafólk og
allir eru að spila saman því borgin
er svo lítil. Tilraunamennskan er
því meiri. Fyrir okkur snýst þetta
ekki um hvaða tónlistarstefnum
við erum að blanda saman heldur
um gæði útkomunnar, við viljum
bara búa til góða tónlist.“
Latínaðdáendur í borginni tóku
við sér þegar tónlist Salsa Celtica
fór að heyrast á krám og börum og
þá byrjaði boltinn að rúlla. Stuttu
síðar var farið að bjóða henni að
spila á hátíðum og ýmiss konar
uppákomum í fjarlægum löndum
á sama tíma og salsabylgja reið
yfir heimsbyggðina.
Shippey hlær við þegar hann
er spurður hvort salsa sé vinsæll
dans í Skotlandi. „Ég veit ekki við
hvað ég á að miða, ég held að salsa
sé ekki mjög vinsælt á Íslandi eða
hvað? En fyrir svona fimm árum
varð alger salsasprenging í Bret-
landi og allir fóru á salsanámskeið
en fyrir tíu árum vissu fæstir
hvernig tónlist þetta er.“
Shippey viðurkennir að ef til vill
hafi hljómveitin lagt sitt af mörk-
um í salsabylgjunni. „Já, ætli við
séum ekki svona salsa-diplómat-
ar,“ segir hann gamansamur. Í fjöl-
mörgum borgum eru salsaklúbb-
ar eða salsakvöld þar sem dans-
áhugafólk mætir til þess að dilla
sér og skaka við þessa skemmti-
legu tónlist og hafa dansskólar
hérlendis til að mynda staðið fyrir
slíkum uppákomum.
Nú, fjórum plötum síðar, er
hljómsveitin búin að finna sinn
eigin hljóm og félagarnir farnir að
tala spænsku. Innanborðs eru allra
þjóða spilarar, gítarleikari frá
Chile, skoskur pípuleikari og fiðl-
ari frá Írlandi en á plötunum hafa
þeir einnig fengið til sín fjölmarga
gesti, þar á meðal víðfræga salsa-
listamenn og þjóðlagasöngvara.
Shippey segir kankvís að enn
hafi enginn kjánast til þess að stæla
tónlist Salsa Celtica. „Fólk hefur
orðið fyrir áhrifum en það er ekki
byrjað að herma eftir okkur, við
höfum ekki komið af stað neinni
bylgju keltneskrar salsatónlist-
ar enn þá. Ég frétti samt af því að
bandarískur salsalistamaður hefði
gert plötu með keltnesku ívafi en
það var átta árum eftir að við byrj-
uðum. Svo er víst líka til flamenco-
hljómsveit sem farin er að blanda
keltneskum áhrifum í sína músík.
Maður veit aldrei hvað kemur
tísku af stað.“
Tónleikar Salsa Celtica verða á
skemmtistaðnum Nasa við Austur-
völl hinn 18. maí.
Birta, bækur og búseta
KVENFRELSI ER OKKAR MÁL
Kolbrún Halldórsdóttir
1. sæti Reykjavíkurkjördæmi suður
Auður Lilja Erlingsdóttir
3. sæti Reykjavíkurkjördæmi suður
Þuríður Backman
2. sæti Norðausturkjördæmi
Alma Lísa Jóhannsdóttir
2. sæti Suðurkjördæmi