Fréttablaðið - 06.09.2007, Page 28

greinar@frettabladid.is
Morgunblaðið á þakkir skildar og þá ekki sízt Agnes
Bragadóttir blaðamaður fyrir
vaskleg skrif að undanförnu um
meint svindl í kringum kvótakerf-
ið. Brottkast og löndun fram hjá
vikt hafa verið á allra vitorði frá
árdögum kvótakerfisins að heita
má eins og liggur í hlutarins eðli.
Fáir hafa þó viljað við málið
kannast, enda varðar kvótasvindl
við lög. Í staðinn hefur verið
reistur varnarmúr í kringum
meint svindl: lygamúr. Slíkir
múrar rofna ævinlega á endan-
um, ýmist innan frá eða utan að,
og nú hefur Morgunblaðið blásið í
flautuna. Uppljóstranir Moggans
snúa meðal annars að slakri
löggæzlu. Margir sjómenn hafa
lýst svindlinu fyrir mér og öðrum
langt aftur í tímann, jafnvel í
útvarpi. Dómsmálayfirvöld og
lögregla virðast þó hafa látið sér
fátt um finnast.
Gagnrýni Morgunblaðsins hefur
reyndar ekki beinzt í fyrsta lagi
að lögreglunni, heldur að Fiski-
stofu, sem annast framkvæmd
laga um stjórn fiskveiða, hefur
eftirlit með fiskveiðum og sér um
álagningu gjalds vegna ólögmæts
sjávarafla. Vandinn hér er sá, að
Fiskistofa heyrir undir sjávarút-
vegsráðuneytið og hefur því
beinan hag af því ásamt umbjóð-
anda sínum, ráðuneytinu, að
gjafakvótakerfið líti sem bezt út í
augum almennings, sem á fiskinn
í sjónum samkvæmt lögum. Ef
upp kæmist um stórfellt kvóta-
svindl, myndi uppljóstranin
trúlega þykja þungur áfellisdóm-
ur yfir kvótakerfinu, sem kallar á
svindlið. Hún gæti jafnvel kippt
fótunum undan fiskveiðistefn-
unni, sem hefur verið aðalsmerki
sjávarútvegsráðuneytisins í
bráðum aldarfjórðung. Það fer
ekki vel á því, að stofnun, sem
heyrir beint undir sjávarútvegs-
ráðuneytið, hafi eftirlit með
árangri af störfum ráðuneytisins.
Sjálfseftirlit gerir ekki fullt gagn.
Það þarf að greina eftirlitið frá
framkvæmdinni.
Þessi saga er angi á miklum
meiði í okkar litla landi. Kannski
er ekki við öðru að búast, úr því
að þrískiptingu valdsins er svo
mjög ábótavant sem raun ber
vitni. Framkvæmdarvaldið ræður
lögum og lofum. Dómsvaldið
nýtur líkt og löggjafarvaldið
trausts innan við þriðjungs
þjóðarinnar samkvæmt ítrekuð-
um könnunum Gallups. Ekki er þó
mikið um það vitað, hvers vegna
fólkið í landinu vantreystir
dómskerfinu svo mjög; Gallup
spyr ekki um það. Ein sennileg
skýring er, að stjórnmálaflokkarn-
ir – einkum þeir tveir, sem hafa
varla fengizt til að sleppa
hendinni af dómsmálaráðuneytinu
allan lýðveldistímann – hafa ekki
vandað nóg til mannvalsins í
dómskerfinu, svo sem Lögmanna-
félag Íslands hefur fundið að og
margir kannast við.
Lögbrot eru alvörumál í réttar-
ríki, einkum þegar lögreglan
ræður ekki við þau og virðist
jafnvel láta þau óátalin. Hér er
sameign þjóðarinnar í húfi, en
svindlið heldur samt áfram
samkvæmt mörgum vitnisburðum
og færist jafnvel í vöxt, þar eð
hvatinn til að svindla á kvótakerf-
inu eykst með niðurskurði
aflaheimilda. Stjórnvöld halda því
fram, að frásagnir af kvótasvindl-
inu séu ýktar. Þau bera því við, að
fáir dómar hafi gengið um meint
svindl. Þennan hnút þarf að leysa.
Það er hægt með því að veita
þeim, sem stíga fram og ljóstra
upp um brottkast og löndun fram
hjá vikt, skilyrðislausa sakarupp-
gjöf í skiptum fyrir framburð
sinn. Til þess þarf stoð í lögum. Þá
myndi létta til. Þessi hugmynd er
náskyld annarri, sem nú er í
skoðun: að þeir, sem hafa gert sig
seka um ólöglegt verðsamráð, geti
komið sér undan refsingu með því
að hjálpa fáliðaðri lögreglu og
samkeppniseftirliti við að upplýsa
brotin. Einnig mætti hugsa sér
aðra og kannski heppilegri
umgerð um þessa einföldu lausn:
rannsóknarnefnd Alþingis.
Nokkrir stjórnarandstæðingar úr
röðum Samfylkingarinnar fluttu
frumvarp í þá veru í fyrra, en það
náði ekki fram að ganga. Ekki
virðist heldur líklegt, að Alþingi
setji lög til að heimila sértæka
sakaruppgjöf til að draga úr
lögbrotum og styrkja réttarríkið í
sessi. Alþingi hefur reynzt ófúst
til að upplýsa hlerunarmál frá
fyrri tíð líkt og gert var í Noregi.
Þessi afstaða þingsins er óheppi-
leg, þar eð Sjálfstæðisflokkurinn
liggur undir grun um að hafa látið
hlera andstæðinga sína og stendur
í vegi fyrir fullnaðarathugun á
málinu. Óbreytt ástand ber keim
af sjálftekinni sakaruppgjöf.
Ef lögreglan stendur máttvana
frammi fyrir meintum lögbrotum
til sjós, hvaða von er þá til þess,
að hún standi í stykkinu á landi?
Allir sjá, hverjir hafa mestan hag
af veikri löggæzlu og meðfylgj-
andi óvissu og öryggisleysi. En
enginn þykist bera ábyrgð á
vanmætti lögreglunnar og öryggi
borgaranna, allra sízt dómsmála-
ráðherrann. Löggur vantar til
starfa í tugatali. Þessu þarf að
kippa í lag án frekari undan-
bragða. Láglaunabaslinu verður
að linna. Og lögleysinu.
Lögregla á sjó og landi
Ekki er öll vitleysan eins
Sem betur fer fyrir umræðuna í landinu þá er ekki öll vitleysan eins.
Umræðan um Grímseyjarferju er líka
orðin ákaflega margbrotin og ekki
alltaf jafn skynsamleg. Steininn tók nú
eiginlega úr þegar stungið var upp á
því að selja nýju Grímseyjarferjuna í
núverandi ástandi og láta smíða nýja
ferju á mettíma.
Þrátt fyrir að ýmislegt hafi farið
úrskeiðis varðandi kaup og endurbætur á
ferjunni þá er enn svo að þessi kostur er töluvert
hagkvæmari en nýsmíði. Reikna má með að nýtt
skip myndi kosta a.m.k. 7-800 milljónir króna. Því
er núverandi kostur 2-300 milljónum króna
ódýrari en nýsmíði.
Endurbætur á gamla Sæfara voru aldrei
raunhæfar, viðhald hefði orðið dýrt og þótt koma
hefði mátt skipinu í stand fyrir 2009 hefði það
einungis dugað til 2018, auk þess sem dýrt og
erfitt hefði verið að brúa bilið meðan gert væri
við gamla Sæfara.
Nýja Grímseyjarferjan sem nú
liggur í Hafnarfjarðarhöfn verður
auk þess mun betra skip, hraðskreið-
ara, hagkvæmara og aðstaða fyrir
farþega mun betri. Miklu munar fyrir
Grímseyinga að stytta siglingatímann
um eina klukkustund.
Nýja ferjan mun gera meira en að
standa undir væntingum og þjóna
landsmönnum vel. Nýtt skip væri að
sjálfsögðu líka góður kostur, bara
dýrari. En að fara þá leið núna að
kaupa nýtt væri nú ekki til að bæta
ástandið.
Oilean Arann var ekki fallegt þegar það var
keypt og því hafði verið illa viðhaldið. Þeir sem
sigldu skipinu hingað til lands láta hins vegar vel
af því og eftir þær miklu endurbætur sem verða
gerðar er tæplega um sama skip að ræða.
Staðreyndin er sú að þótt ýmislegt hefði mátt
gera öðruvísi má reikna með því að fá gott skip
fyrir allt þetta fé sem búið er að leggja í verkefn-
ið. Það er óþarfi að fara að taka upp á því núna að
henda peningum út um kýraugað.
Höfundur er upplýsingafulltrúi
Vegagerðarinnar.
Á
sama sólarhringnum handtók á þriðjudag lögreglan í
Danmörku og Þýzkalandi hópa ungra manna, sem grun-
aðir eru um að hafa verið að undirbúa stórfelld hryðju-
verk. Í öllum tilvikum er um unga múslima að ræða. Nær
allir eiga þeir uppruna sinn í múslimalöndum Afríku og
Austurlanda og eiga það sameiginlegt að hafa búið lengi í hinum
nýju heimkynnum sínum í Evrópu og jafnvel öðlazt ríkisborgara-
rétt þar. Tveir hinna handteknu eru reyndar heimamenn, Þjóðverj-
ar, sem tekið hafa íslamstrú.
Í Þýzkalandi falla þessar nýjustu hryðjuverkavarnahandtökur
saman við að þess er minnzt að rétt 30 ár eru frá því „þýzka haust-
ið“ svokallaða hófst með blóðugu ráni Rauðu herdeildanna (RAF) á
Hanns-Martin Schleyer, forseta vestur-þýzku vinnuveitendasamtak-
anna. Þá er þess einnig minnzt nú að rétt 35 ár eru frá því að stríðið við
botn Miðjarðarhafs sótti Evrópu heim, er palestínskir hryðjuverka-
menn tóku ólympíulandslið Ísraels í gíslingu og drápu í München.
Þessir atburðir í Þýzkalandi á áttunda áratugnum eru áminning
um að hryðjuverkaógn er ekki ný af nálinni í Evrópu. En þessi ógn
hefur tekið miklum breytingum. Hryðjuverk sem eiga rætur sínar í
innri átökum í Evrópulöndum heyra nánast fortíðinni til; friður hefur
verið saminn á Norður-Írlandi og mjög hefur fjarað undan basknesku
aðskilnaðar- og ógnarverkasamtökunum ETA á Spáni, svo dæmi séu
nefnd. RAF, sem vildu umbylta hinu „kapítalíska kerfi,“ voru líka barn
síns tíma og lognuðust út af í kjölfar endaloka kalda stríðsins.
Hryðjuverkaógn nútímans í álfunni stafar fyrst og fremst frá öfga-
mönnum, sem telja sig vera stríðsmenn í „heilögu stríði“ og eru reiðu-
búnir að vinna hin skelfilegustu óhæfuverk í nafni trúar sinnar.
Franco Frattini, sem fer með dómsmál í framkvæmdastjórn Evr-
ópusambandsins, lýsti því yfir í gær að frekari hryðjuverkavarna-
aðgerða væri þörf í aðildarríkjunum. Vísbendingar væru um að
hættan á nýjum árásum væri áfram mikil. Hann tilgreindi sérstak-
lega Spán, Ítalíu, Belgíu, Bretland og Þýzkaland í þessu samhengi.
Handtökurnar í Danmörku sýna að þessi hætta er einnig fyrir
hendi á Norðurlöndum. Rétt eins og reynslan hefur sýnt í öðrum
Evrópulöndum, þar sem múslimar eru fjölmennir í hópi innflytj-
enda, eru það nú ungir karlmenn úr þeirra hópi sem glepjast inn
á braut „heilags stríðs“ og verða í nafni þeirrar sjúku hugmynda-
fræði reiðubúnir að reyna að vinna því samfélagi sem þeir ólust upp
í eins mikið tjón og þeim er frekast unnt.
Það er því eðlilegt að hið frjálsa evrópska lýðræðissamfélag reyni
að koma sér upp skilvirkum vörnum gegn þessari vá. En jafnframt
þarf það að vera vakandi gegn því að í nafni hryðjuverkavarna sé
gengið of nærri frelsi borgaranna. Þennan erfiða línudans hafa yfir-
völd í löndum álfunnar – og reyndar í öllum hinum vestræna heimi
– nú þurft að stíga um allnokkra hríð og ekki sér fyrir endann á því.
Á tímum opinna landamæra og sívaxandi hnattvæðingar getur
Ísland ekki látið sem þessi þróun varði það ekki líka. Það er skylda
íslenzkra stjórnvalda að gæta öryggis borgaranna, og nú á tímum
er óhjákvæmilegur þáttur í því hlutverki að gæta að því hvaða þátt-
um úr þeim hryðjuverkavörnum sem grannþjóðirnar koma sér upp
sé viðeigandi að beita hérlendis. Skort hefur á ábyrga umræðu um
skipan þessara mála hérlendis og er vonandi að úr því rætist.
Evrópa á hryðju-
verkavaktinni