Fréttablaðið - 16.03.2008, Qupperneq 24

MENNING 6
T
ilgangur með bygging-
unni var tvennur: húsið
verður starfsstöð Sin-
fóníuhljómsveitar
Íslands og mun að auki
hafa sali af ýmsum stærðum sem
geta hýst aðra tónlistarviðburði.
Þá var ætlunin að reisa hús sem
réði við stærri alþjóðlegar ráð-
stefnur og fundi sem hingað geta
sótt en skortur hefur verið á hús-
næði í Reykjavík sem gæti með
samhæfðum hætti hýst stærstu
viðburði þeirrar gerðar. Þessum
tveimur markmiðum er náð með
hönnun hússins. En hvað fleira
verður þar á boðstólum? Deilur
um húsið hafa risið nokkrum sinn-
um og haft á sér þokkalegt svip-
mót miðað við íslenska umræðu-
hefð. Hver sem kynnir sér gögn
um húsið sem tiltæk eru skynjar
fljótt að hér er byggt til framtíð-
ar. Það liggur í eðli máls að sá
kostur að reisa mannvirkið sem
einkaframkvæmd sem yrði í
einkarekstri en ekki opinberum
leysti eigendur undan því að húsið
lenti í samkeppni við önnur sam-
komuhús sem hafa byggt upp
aðstöðu til samkomuhalds og ráð-
stefnuþjónustu: Háskólabíó,
stærri hótelsali svo dæmi séu
nefnd, jafnvel hús í eigu opin-
berra aðila eins og Salinn í Kópa-
vogi og Borgarleikhúsið.
Ráðstefnur
Ráðist var í bygginguna að loknu
ítarlegu rannsóknarferli á fram-
tíð alþjóðlegs ráðstefnuhalds: þar
verða að vera í gangi smærri og
stærri ráðstefnur allt árið og mun
þurfa mikið apparat til að keyra
þá sölumennsku áfram. Talsmenn
Portus sem á og rekur húsið hafa
þegar lagt í mikla vinnu til að
kynna húsið á alþjóðavettvangi.
Segir Þórhallur Vilhjálmsson,
markaðsstjóri Portus, að þegar sé
farið að bóka húsið og horfi vel
með þann þátt í rekstrinum. Húsið
er stór og gríðarmikil þjónustu-
stofnun og mun kalla á margt
starfslið sem ekki verður hægt að
láta sitja aðgerðalaust dag eftir
dag. Á íslenskan mælikvarða mun
þetta gímald því kalla á miklu
starfsemi á ráðstefnusviðinu árið
um kring.
Sinfóníutónleikar
Ótti forráðamanna Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands við að hljómsveit-
in búi ekki við nægar vinsældir
alla jafna til að fylla 1800 manna
sal er eðlilegur. Með hóflegri
bjartsýni gera menn sér í hugar-
lund að aðsókn aukist að tónleik-
um. Aðalsalur hússins er reyndar
þannig hannaður með gólfi, þrem-
ur svölum og hliðarsvölum (minn-
ir raunar mikið í sniði á gamla sal
Þjóðleikhússins fyrir breytingu
1991) að vel má flytja þar verk
fyrir hálfu húsi – níu hundruð
gestum sem er fullt Háskólabíó.
Þá getur hljómsveitin spilað í
smærri sölum og þannig tekist á
við það verkefni að tvöfalda, ef
ekki þrefalda aðsókn að tónleik-
um sínum. En sú spurning vaknar
eðlilega hvort ekki verði að end-
urskoða að einhverju leyti starfs-
tíma hljómsveitarinnar ár hvert
en hún starfar ekki á sumrin.
Þegar er farið að huga að verk-
efnaskrám hljómsveitarinnar
upphafsárin í húsinu.
Stóri salurinn
Stóra deilan var um svið aðal sal-
ar í húsinu og hvort væri hægt að
setja upp sviðsverk, óperur og
söngleiki. Var á sínum tíma gagn-
rýnt að þar skyldi ekki hugsað
fyrir fullkomnum búnaði til slíkra
sýninga og munar þar mest um
svokallaðan turn sem býr yfir
flugkerfi svo hífa megi upp stórar
leikmyndir og þarf því að vera
jafnhár sviðsopi. Töldu ráðamenn
Íslensku óperunnar að þannig
væri spornað gegn óperusýning-
um í húsinu og sögðu sig frá
afskiptum af byggingunni.
Í ljósi þess að aðalsalnum er
fyrst og fremst ætlað að vera tón-
leikahús var hönnun þar svo hátt-
að að yfir hljómsveitinni er
hljómskjöldur, flekar sem endur-
kasta hljómi út í salinn. Þetta er
heljarmikill samsettur fleki, um
70 tonn á þyngd og má lækka hann
og hækka eftir því hvaða hljóm-
burði menn vilja ná. Hann nær frá
sviðsbrún inn í sviðsbotn og úti-
lokar að turn eins og tíðkast í leik-
húsum yrði byggður yfir sviðinu.
Minna má á að í Háskólabíói er
turn sem getur bæði geymt tón-
skjöld og stórt kvikmyndatjald.
Tæknileg aðstaða
Til að mæta kröfum um leiksýn-
ingar í stóra salnum er gert þar ráð
fyrir lýsingabúnaði sem hentar. Þá
var hönnun á salnum breytt
snemma þannig að í honum er
hljómsveitargryfja sem tekur rúm-
lega hundrað hljóðfæraleikara. Að
auki er gert ráð fyrir hringsviði
sem leggja má ofan á gólf sviðsins
og er 13 metrar í þvermál. Það
getur legið við sviðsbrún eða aftar
á sviðinu. Þá eru möguleikar á flugi
úr tónskildinum með dreifðum tog-
punktum sem hver um sig tekur
tonn. Af þessu má ráða að miklir
möguleikar eru á stórum sviðsetn-
ingum í þessum aðalsal.
Sviðsop eiginlegt er ekki í stóra
salnum. Áhorfendasvæði og svið
aðgreinir ekki sviðsrammi eins og
gestir þekkja úr flestum húsum
hér á landi með sviði. Þá eru
aðkomuleiðir inn á sviðið ekki
margar, ein stór hurð fyrir miðjum
sviðsbotni sem leyfir aðgang
stærri gripa, auk tveggja hliðar-
hurða sem eru í mjósta lagi, t.d.
fyrir stóran kór sem þarf að kom-
ast hratt inn á sviðið öðrum megin
frá. Þá hefur reyndar verið bent á
að rými umhverfis stóra svið Þjóð-
leikhússins er ekki ýkja mikið, að
ekki sé talað um hús eins og Gamla
bíó, Háskólabíó og Austurbæjar-
bíó. Raunar er Borgarleikhúsið eitt
húsa með bærilegum hliðarsviðum
sem leyfa að leikmyndir má keyra
inn á sviðið, jafnframt því að þær
séu hífðar upp.
Framtíðarmúsík
Nú kunna menn að spyrja: skiptir
þetta nokkuð máli? Því er til að
svara að stofnanir á borð við Þjóð-
leikhúsið, Leikfélag Reykjavíkur
og Íslensku óperuna hafa átt í veru-
legum erfiðleikum við stærri sýn-
ingar. Stærstu salir í leikhúsum
þeirra taka á bilinu 400-500 gesti.
Framlegð af hverri sýningu í
stærri verkefnum nær ekki kvöld-
kostnaði, hvað þá upp í stofnkostn-
að. Allir þeir sem ráðist hafa í
stærri sýningar með stóra hópa
starfsmanna á kvöldi hafa barist
við það sama: öll eldri hús í Reykja-
vík voru of lítil til að skila þeirri
framlegð sem dugði – sýningar
voru alltaf reknar með tapi. Og þá
má spyrja hvort þeirri þróun verði
snúið við með hinum nýja sal? Stóri
salurinn í Tónlistarhúsinu er fram-
tíðarsalur fyrir stórsýningar
Íslensku óperunnar, Þjóðleikhúss-
ins, Leikfélags Reykjavíkur og
einkaðila. Grundvöllur þess er
sætafjöldi (1500 sæti ef gryfja er í
notkun) og aðstaða á og yfir sviði,
þótt þröngt sé um aðkomur og flug-
kerfi hafi takmarkaða möguleika.
Snorri Freyr Hilmarsson leik-
myndahönnuður vann á sínum tíma
skissur fyrir Sviðsmyndir um
möguleika á leikmyndabyggingu
inn í sviðið: hann tók eldri leik-
myndir og hugmyndir að nýjum og
mátaði í plássið. Hans niðurstaða
var að það væri vel hægt að vera
með stærri sýningar í þessum sal:
„Þetta er spurning um tæknilegt
skipulag,“ segir hann. Æfa verður í
öðru húsnæði, hugsanlega að setja
upp hluta leikmynda þar og vinna
þær í einingum sem passa í gáma
og komast auðveldlega inn og út af
sviðinu.
Sóknarfæri
En niðurstaða hans og fleiri í leik-
húsbransanum er hin sama: Fram-
tíð á rekstri þess háttar sýninga í
salnum byggir á að hann hýsi enga
aðra starfsemi meðan á sýningar-
tímabili stendur, hvort sem það
heimtar tvær vikur eða tíu, og jafn-
framt að viðkomandi sýning hafi
TÓNLISTARHÚSIÐrís úr jörð
Framkvæmdir við Tónlistarhúsið sýnist vegfarendum
að gangi örugglega og fulltrúar byggingaraðila láta
vel af gangi mála. Stórútboð á tæknibúnaði eru í
gangi: Hljóðkerfi og stólar í alla sali hússins. Í byrjun
mánaðar lauk keppni um nafn á þetta mikla mann-
virki sem mun ásamt aðliggjandi byggingum ger-
breyta Kvosinni. Enn er ekki ljóst hvernig stjórn þessa
húss verður háttað og enn deila menn um hvaða
starfsemi komist þar fyrir.
MENNING PÁLL BALDVIN BALDVINSSON
Þjóðmenningarhúsið – The Culture House
National Centre for Cultural Heritage
Hverfi sgötu 15, 101 Reykjavik
Sími 545 1400, www.thjodmenning.is
Veitingar á virkum dögum.
Sýningar - leiðsögn - verslun
Opið daglega kl. 11.00 – 17.00
Leiðsögn á íslensku um handritasýninguna í hádeginu
kl. 12.10 á fi mmtudögum. Leiðsögn á ensku um handrita-
sýninguna kl. 15.30 á mánudögum og föstudögum.
Í versluninni: Myndlistarsýning Erlu Þórarinsdóttur –
Sameign. Opinber rými.
SÝNINGAR Á
ÖLLUM HÆÐUM
Handan um höf – Helgi Hálfdanarson Handritin – saga handrita og hlutverk um aldir Ferðalok – Jónas Hallgrímson 1807–1845 Surtsey – jörð úr ægi
SÝNINGAR Á
ÖLLUM HÆÐUM