Fréttablaðið - 15.05.2008, Blaðsíða 57

FIMMTUDAGUR 15. maí 2008 37
UMRÆÐAN
Ari Arnórsson skrifar
um samgöngumál
Eigi almenningssam-göngur að virka þarf
að fá almenning í þær. En
hvernig? Þannig vill til að
almenningur á Íslandi,
þau Jón og Gunna, eru í
ágætri vinnu og hafa það fínt. Sá
almenningur mun kannski aldrei
stíga upp í „strætó,“ svona gula
díselkassa sem allir þekkja –
utanfrá. Líf almennings snýst svo
sterkt um ímynd og aðrar viður-
kenndar birtingarmyndir hégóm-
ans, að jafnvel peningar nægja
ekki til að draga Jón og Gunnu út
úr einsemd sinni í einkabílnum.
Ókeypis í Strætó er sjálfsagt
skref, en dugar ekki.
Jaðarhópasamgöngur
„Strætó“ er ekki kúl. „Feisum“
það. „Strætó“ er jaðarhópasam-
göngumáti á Íslandi, ekki almenn-
ingssamgöngumáti.
Enginn gerir það sem ekki er
kúl nema þeir sem ekki eru kúl.
Próflausir (vegna æsku, elli eða
lögbrota) og bíllausir (jaðarfólk
þjóðfélagsins) er ekki almenning-
ur, og við skulum bara, jaðarfólk
sem peningaspírur, kyngja því.
Almenningssamgöngur þurfa
að græja sig upp í að vera kúl.
Hefðbundnar almenningssam-
göngur verða aldrei það sama og
að eiga Golf 2,0 og Cruiser 4,5 við
dyrnar. Hinsvegar má nálgast
kúlheit gljálakkaðs einkabílism-
ans án þess að sukka burt milljón-
um tonna af innfluttri olíu í nafni
„þæginda“ eða sjálfsímyndar. Án
þess að tapa meira rými
í malbiksauðn. Sitja í
umferðarteppu. Eða pól-
itískt sukka í „létt-
lestir“.
Margvíslegar tilraun-
ir hafa verið gerðar víða
um hinn vestræna heim
til að gera Jóni og Gunnu
kleift að spara tíma og
peninga milli staða án
þess að tapa andlitinu. Í hnot-
skurn mætti kalla þetta tilraunir
til að láta strætó og leigubíl renna
saman. Í kring eru tölvukerfi sem
veita almenningi aðgang að fari
nánast hvaðan í borginni sem er
nánast hvert sem er, í rauntíma.
Raunhæft er að ætla að neytand-
inn hafi að mestu samskipti við
kerfið með farsímanum sínum, og
tölvulíkan stýrir „bílunum“ á
máta sem hámarkar nýtni og
þjónustugæði. Þessi kerfi nýta að
mestu núverandi samgöngumann-
virki og rauntækni dagsins í dag,
ekki gærdagsins og ekki morgun-
dagsins.
Samt myndu Jón og Gunna
þrjóskast gegn því að nota slíkt
kerfi ef það þætti ekki kúl. Næð-
ist Bubbi úr B&L-jeppanum á
Miklubrautinni?
Sömu þægindi og leigubíll
Hér á Íslandi hefur hjá litlu
sprotafyrirtæki verið unnið að
kerfi á þessum nótum, og sérstak-
lega hönnun hentugri farartækja
en nú fást. Farartækin eru ekki
strætóar, ekki gulir, ekki skrölt-
andi, en veita hverjum einstakl-
ingi prívatrými þar sem hægt er
að lesa, skoða sjónvarp, net, eða
lygna augum.
Þessi tæki veita sömu þægindi
og leigubíll – raunar talsvert meiri
– og er markmið þessara áætlana
að ná tímanum frá því einstakl-
ingur vill fara af stað þar til hann
er kominn á áfangastað niður um
40-80 prósent miðað við núver-
andi almenningssamgöngur.
Kostnaður við að ná þeim mark-
miðum er væntanlega meiri en í
núverandi kerfi, en notkunin yrði
meiri. Kostnaður á farþegakíló-
metra virðist geta verið svipaður
og nú er í Strætókefinu en þjón-
ustan margfalt betri – og jafnvel
kúl að nota hana. Ekkert innflutt
eldsneyti þarf á flotann, og
útflutningsmöguleikar eru afar
spennandi.
Við sæjum kannski fjárhallirn-
ar í Borgartúni fyllast af fólki sem
er ópirrað yfir bílastæðum en
hefur milli Salahverfis og skrif-
borðs tekið stöðuna á OMX. Og
sparað tíma.
Háskólarnir gætu breytt mal-
biksökrum þöktum stúdentajagú-
örum í gagnleg hús – eða peninga.
Nemar gera heimaverkefnin á
leiðinni.
Þessi lausn er ekki eins falleg
framtíðarmúsík eins og „léttlest-
ir“ yfir þökum eða neðanjarðar-
hraðbrautir, en raunhæf. Núna.
Framtíðin byrjar í dag. Frestum
ekki nauðsynlegri neysluhátta-
breytingu fyrsta heimsins mörg
ár enn fram yfir síðasta söludag.
Eigi einkabílismi borgarinnar
ekki að mæta kvalafullum dauð-
daga innan skamms verður að
styðja við hann með öðrum sam-
göngum fyrir almenning. Já,
almenning.
Höfundur starfar
við farartækjahönnun.
Almenningssamgöngur í stað
Strætó og umferðarhnúta
ARI ARNÓRSSON
UMRÆÐAN
Toshiki Toma skrifar
um Mannréttindaskrif-
stofu Reykjavíkur
Mannréttindastefna Reykjavíkurborgar
var samþykkt af öllum
flokkum í borgarstjórn
árið 2006. Í framhaldi af
því var mannréttindastjóri ráðinn
og Mannréttindaskrifstofa borgar-
innar stofnuð til þess að sinna fram-
kvæmd samþykktrar stefnu í
mannréttindamálum. Mannrétt-
indastefna borgarinnar snertir fjöl-
mörg málefni þ.á m. jafnréttismál,
innflytjendamál, málefni fatlaðra,
réttindi samkynhneigðra o.fl. Því
má segja að verkefnin sem falla
undir umrædda stefnu varði mjög
hagsmuni minnihlutahópa borgar-
búa.
Það var augljóst frá upphafi að
mannréttindastjóri gat ekki einn
sinnt öllum verkefnunum og síðasta
vetur var ákveðið að bæta skyldi
þremur starfsmönnum við á skrif-
stofuna. Skömmu eftir þessa
ákvörðun kom núverandi borgar-
stjóri til starfa. Hann virðist frem-
ur hafa hagræðingu í borgarkerfinu
í huga en mikilvægi þess að hafa
virka framkvæmd á mannréttinda-
stefnunni, sem hans eigin flokkur
samþykkti fyrir tveimur árum,
stefnu sem á að tryggja mannrétt-
indi sem flestra borgarbúa. Mér
þykir mjög leitt að mannréttinda-
stjóri gafst upp í aðstæðunum og
sagði starfi sínu lausu. Tímabund-
inn mannréttindastjóri var ráðinn
loksins 6. maí, en ekki þrír starfs-
menn sem áttu að bætast við.
Það er vissulega mikilvægt að
hver borgarstjórnarflokkur ræði
þetta mál í sínum hópi og sjálfur er
ég ekki hlutlaus þegar
kemur að flokkspólitík. En
fyrir utan það langar mig að
leggja sérstaka áherslu á
eitt í þessu sambandi:
„Hagsmunir okkar minni-
hlutahópa í borginni eru
ekki boltinn í leik sem borg-
arfulltrúarnir spila!“ Það
gerist gjarnan að íhaldssinn-
aður meirihluti reynir að
skera niður fjármagn til
málefna minnihlutahópa, t.d. inn-
flytjenda. Ein af ástæðum þess er
kannski sú staðreynd að innflytj-
endur eða fólk í öðrum minnihluta-
hópum á enga sterka rödd í borgar-
stjórn sem stendur vörð um þessi
mikilvægu málefni.
En einmitt vegna þeirrar stað-
reyndar, að minnihlutahópar eiga
ekki sterka rödd í Ráðhúsi Reykja-
víkur, eiga þá borgarfulltrúarnir
ekki að hlusta á rödd okkar sér-
staklega og heyra okkar sjónar-
mið? Eiga borgarfulltrúar ekki að
minnast þess að þeir eru einnig
fulltrúar minnihlutahópa?
Mannréttindastefna borgarinn-
ar var samþykkt til þess að tryggja
meira jafnrétti meðal allra borg-
arbúa. Mannréttindaskrifstofan
var stofnuð til þess að þessi trygg-
ing réttinda væri í hávegum höfð
meðal borgarbúa. Það var rétt leið
og sú besta, a.m.k. þangað til önnur
betri hugmynd mótast og tekur
yfir verkefni Mannréttindaskrif-
stofunnar.
Nú er borgarstjórinn ekki tilbú-
inn að halda áfram á þeirri braut
sem áður var samþykkt en hefur
heldur ekki sýnt fram á hvað taki
við. Slíkt er ekki breyting á stefnu,
heldur er það ekkert annað en
afturför frá því sem verið hefur.
Höfundur er prestur og stjórn-
málafræðingur.
Hverjir þurfa Mann-
réttindaskrifstofu?
TOSHIKI TOMA