Fréttablaðið - 18.05.2008, Side 77

Fréttablaðið - 18.05.2008, Side 77
47 MENNING Víst er það djarft af tveimur ungum mönnum að ráðast í útgáfu stórrar bókar um íslenska sjósókn, sjómenn, skip og vinnslu, á okkar dögum. Þeir fiska sem róa. Bókin Íslenskir sjómenn er stór (24,5 x 28,5 sm ) í bandi, 265 síður, ríkulega mynd- skreytt ymist blæðandi myndum eða skornum. Umbrotið er hrein- legt og skrautlítið. Myndir Gunn- ars Þórs Nilsen njóta sín vel, texti Gustafs Hannibal er settur á stórum fæti, prýðilega læsileg- ur. Prentun virðist hafa tekist vel í Lithaugalandi. Lengi var það draumur í til- teknum hópi íslenskra skálda að skrifa kraftmikla lýsingu á lífi sjómanna, sumir snertu lítillega á efniviðnum, aðrir gáfust uup – þótt Steinar Sigurjónsson og sumpart Guðbergur Bergsson svöruðu kallinu um síðir sem hafði svo mjög sótt á kynslóðina á undan þeim: Ása í Bæ, Ásgeir Jakobsson, Jónas Árnason – Jóhann Kúld. Hið stórbrotna umhverfi, hin miklu örlög, svip- miklir menn, allt virtist henta sem efni í sögu sem reyndist á endanum svo stórt efni að enginn náði um það. Þeir Gunnar Þór og Gústaf vilja reyna að ná utan um íslensk- an sjávarútveg: saga þeirra í textum og ljósmyndum er alger- lega persónulegur sjónarhóll en þeir líta vítt og breitt um landið á vertíð: hér eru lýsingar, mislang- ar á sex fleyjum, sumar býsna langar í máli og myndum, aðrar skemmri, frá smábátum upp í stærstu skip flotans. Hér er skoðuð vinnsla af ýmsu tagi, loðnan tekur mest plássið og er í fjórum hlutum, veiðar og vinnsla á hákarl og steinbít, rækju og grásleppu. Þá eru dregnar upp myndir af einstaklingum frá mörgum verstöðvum landsins, bæði ungum mönnum og öldnum. Þetta er margradda bók. Þegar bókmenntamenn gáfust upp á að lýsa sjósókn virtist fátt vera til skráningar á sjómanns- lífi nema myndir Schevings – þar til heimildamenn í hópi kvik- myndagerðarmanna tóku sig til. Sumt af því efni rataði í heilar samstæðar myndir, annað er aðeins til í brotum sem hafa þó dugað til að geyma til lengri tíma lifandi vitnisburð, en lengi gátu ljósmynda- og kvikmyndavélar ekki fangað háskalegustu augna- blikin á hafinu. Þær lýsingar fóru í einhvers konar þjóðlega geymd og hafa lifað bestu lífi í bókaflokkum á börð við Útkalls- bækur Óttars Sveinssonar og Sjávarháskaritröð Steinars Lúð- víkssonar. Rétt eins og lýsing í orðum á sjósókn geti aðeins þrif- ist innan rýmis háskasögunnar sem rekur vitnisburði, skýrslur, stillir saman þá mörgu þætti í hinni flóknu vél sem sjóvá er. Tækni myndavélarinnar, lins- ur og ljósnæmi, ná nú betur til viðfangsefnisins. Gunnar Þór reynist býsna fundvís á sterk- byggð myndefni: skráning hans á aðstæðum í íslenskri sjó- mennsku og landvinnslu verður þegar saman er tekið einstök og mikilvæg um alla tíð fyrir þær sakir. Viðfangsefnið er býsna vítt, kallar á mörg stílbrigði, en heildarsvipurinn er sterkur: stöku myndir vísa út fyrir efnið, eins og sú sem hér birtist með. Texti Gústafs er lipurlega samin, hversdagslegur með sterka höfundarnálægð ungs landkrabba sem er ögn þreifandi í stíl sínum. Sjónarhornið stend- ur nálægt lesandanum, hann samsamar sig sögumanninum auðveldlega, deilir með honum aðdáun og óttablandinni virðingu með þeim sem leggja á djúpin. Höfundi tekst þannig að hrífa lesanda með sér. Hér er gagn- rýni og skörp skoðun víðsfjarri. Ekki er heldur tekin afstaða til þeirra miklu deilna sem rist hafa rúnir í samfélagsgerðina svo lengi. Niðurstaða verksins er dregin saman í bláenda bókarinnar: „Á ári hverju eru flutt út tuttugu- ogsex milljón kíló af fiski frá Íslandi. Í útlöndum er vinna íslenskra sjómanna ár hvert, metin á rúmlega eitthundrað milljarða íslenskra króna.“ Þetta er glæsilega unnið verk hjá tveimur ungum höfundum. Þeir fiska sem róa. Páll Baldvin Baldvinsson ÍSLENSKIR SJÓMENN Texti: Gústaf Hannibal Ljósmyndir: Gunnar Þór Nilsen Útgáfufélagið ég og þú ehf. ★★★★ Merkileg útgáfa og vel unnin Líf sjómanna og vinnslufólks Ein mynda Gunnars úr verkinu – stendur nokkuð afsíðis miðað við þann stíl sem hann velur sér. Hún er tekin án aukabirtu og er merkilega lýsandi fyrir það líf sem bíður manna í höfn. Hlustendur Rásar 1 hjá Ríkisútvarpinu eiga von á góðu í sumar en þá verða fluttir upplestrar tveggja skálda á merkilegum og mikilvægum skáldsögum frá ferli þeirra beggja: Gunnar Gunnarsson hefur lestur á Svartfugli að kvöldi þann 2. júní og þá fyrr um daginn hefst lestur Guðbergs Bergssonar á Músinni sem læðist í þættinum Víðsjá. Svartfugl verður kvöldsaga en mikil vinna hefur farið í að búa lestrana til flutnings enda böndin og upptökurnar komnar til ára sinna. Söguna las Gunnar í tuttugu lestrum sem sendir voru út beint og hljóðritaðir um leið í apríl, maí og júní 1956. Las hann söguna í þýðingu Magnúsar Ásgeirssonar en Svart- fugl samdi Gunnar á dönsku og gekk ekki frá eigin þýðingu á verkinu fyrr en á sjöunda áratugnum og kom hún fyrst út í heildarsafni hans á vegum Almenna bókafélagsins. Í haust er von á að lestur sögunnar verði tilbúinn á hlaðvarpi fyrir þá sem vilja hlaða henni þar niður. Svartfugl er eitt höfuðverka Gunnars og verður fróðlegt að heyra hvernig lestur hans mun auka við vídd sögunnar sem er syndajátn- ing manns á miðjum aldri um hroðalega atburði sem gerðust á hans yngri árum og studdist Gunnar þar við hin hræðilegu morðmál á Sjöundá innan við Rauða- sand. Guðbergur Bergsson hefur verið að lesa inn Músina sem læðist en lestur hans á sögunni verður leikinn í Víðsjá í sumar; hefst væntanlega líka 2. júní. Músin var fyrsta skáldsaga Guðbergs og gerist í litlu sjávarþorpi sem dregur dám af Grindavík. Guðbergur er snjall flytjandi og verður fróðlegt aðdáendum hans að heyra lestur hans á sögunni. Vonandi verður áframhald á hljóðritunum á sögum Guðbergs í hans flutningi. Gunnar og Guðbergur Gunnar Gunnarsson. Guðbergur Bergsson rithöf- undur. 15

x

Fréttablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.