Fréttablaðið - 05.06.2008, Blaðsíða 30
30 5. júní 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Síðasta Reykjavíkurbréf Styrmis Gunnarssonar,
fráfarandi ritstjóra Morgunblaðs-
ins, fjallar um símahleranir
Sjálfstæðisflokksins 1949-68 og
viðbrögð fórnarlamba hleran-
anna. Bréfið veitir svo tæra
innsýn í hugarheim ákveðins hóps
sjálfstæðismanna, að mér þykir
fara vel á að endurbirta hér
vænan kafla bréfsins. Tilefni
bréfsins er birting Kjartans
Ólafssonar, fyrrum alþingis-
manns og ritstjóra Þjóðviljans, á
lista yfir 32 heimili, þar sem
síminn var hleraður, bersýnilega
af innanlandspólitískum ástæðum
og yfirleitt án skriflegs rökstuðn-
ings eða skírskotunar í lög.
Reykjavíkurbréfið
„Nú vill Kjartan Ólafsson að hann
og aðrir verði beðnir afsökunar á
símahlerunum þessara ára. Gott
og vel. En það vill svo til að það er
annað fólk í þessu landi, sem vill
fá skýr og ótvíræð svör við öðrum
spurningum. Það hafa komið fram
traustar upplýsingar um tengsl
sósíalista við Sovétríkin, Austur-
Þýzkaland og önnur ríki í Austur-
Evrópu. En það mál hefur aldrei
verið hreinsað upp, hvorki að því
er varðar pólitísk samskipti né
fjárhagsleg samskipti. Í Stak-
steinum Morgunblaðsins birtust t.
d. athyglisverðar upplýsingar á
Viðreisnaráratugnum um
prentvélakaup Þjóðviljans, svo að
dæmi sé nefnt. Úr því að Kjartan
Ólafsson vill fá afsökunarbeiðni
vegna símahlerana eigum við þá
ekki öll, stríðsmenn kalda
stríðsins, að taka höndum saman
og óska eftir því að öll gögn verði
lögð á borðið? Að íslenzk stjórn-
völd sendi unga sagnfræðinga í
skjalasöfn í Moskvu og Berlín, í
London og Washington og víðar og
að það verði gefin út hvítbók um
allt það, sem hægt er að sýna
fram á með skjallegum heimild-
um að gerðist á dögum kalda
stríðsins? Það eru ekki margir
Íslendingar lifandi, sem þekkja
þessa sögu vel. Einn þeirra, sem
þekktu hana frá sjónarhóli vinstri
manna, var Ingi R. Helgason
lögfræðingur, sem var áratugum
saman í innsta kjarna Sósíalista-
flokksins, alveg eins og Kjartan
Ólafsson. Síðustu árin, sem Ingi
lifði, fóru fram nokkur vináttu-
samleg samtöl á milli hans og
ritstjóra Morgunblaðsins, þar sem
Ingi var hvattur til að segja
söguna alla. Þau samtöl komust
það langt að Ingi sagði að tæki
hann slíka ákvörðun mundi hann
segja þá sögu hér á síðum
Morgunblaðsins. Úr því varð ekki
því miður. Er Kjartan Ólafsson
tilbúinn til þess? Er hann reiðubú-
inn til að segja þá sögu, sem hann
þekkir, hvort sem er hér á síðum
Morgunblaðsins eða annars
staðar? Það væri þá kannski hægt
að sjá til þess að sambærilegt
framlag kæmi úr hinum herbúð-
unum! Það hefur litla þýðingu að
taka eitt mál út úr eins og
símahleranir. ... Það er svo önnur
saga, sem bregður upp sérstakri
mynd af mannlífinu, að margir
þeirra, sem áratugum saman
stóðu í harðri baráttu þegar kalda
stríðið geisaði, eru pólitískir
samherjar í dag í einu stærsta
máli framtíðarinnar, Evrópusam-
bandsmálinu. Það er ekki fráleitt
að ætla, að þeir sem nú deila um
símahleranir og önnur mál þeim
tengd eigi eftir að ganga saman í
einni fylkingu gegn aðild Íslands
að Evrópusambandinu. Og hver
veit nema Kjartan Ólafsson og
höfundur þessa Reykjavíkurbréfs
haldist þá í hendur!“
Kaup kaups?
Hvað er Morgunblaðsritstjórinn
að segja? Hann er í reyndinni að
segja þetta: Við brutum af okkur,
gott og vel, og við skulum játa það
á okkur gegn því, að þið sviptið þá
einnig hulunni af ykkar afbrotum,
og síðan göngum við saman
syngjandi inn í sólarlagið í
sameiginlegri baráttu gegn
inngöngu Íslands í ESB.
Tilboðið er óþarft, þar eð
játning ritstjórans liggur fyrir.
Reykjavíkurbréfið tekur af
tvímæli um hana. Samskipti
sósíalista við sovétvaldið voru að
margra dómi brotleg (gegn
gjaldeyrislögum o.fl.), eins og
ritstjóri Morgunblaðsins veit
manna bezt, þótt yfirvöld kysu að
leiða málið hjá sér líkt og ýmis
önnur meint afbrotamál með
stjórnmálaívafi. Ritstjórinn
þekkir einnig úr návígi skaðann,
sem óviðkomandi aðgangur að
tölvupósti og öðrum trúnaðarupp-
lýsingum getur valdið einstakling-
um. Með því að leggja símahleran-
ir Sjálfstæðisflokksins að jöfnu
við meint brot sósíalistanna hefur
ritstjórinn í rauninni játað.
Málinu er ekki lokið. Fólkið í
landinu þarf einnig að fá að vita
um meintar símahleranir eftir
1968, enda liggja fyrir vitnisburð-
ir um hleranir eftir 1992. Árni Páll
Árnason, nú alþingismaður, óskaði
formlega eftir heimild utanríkis-
ráðherra 2006 til að greina
lögreglunni frá vitneskju sinni um
málið. Utanríkisráðherra Fram-
sóknarflokksins synjaði honum
leyfisins. Vel færi á því, að Árni
Páll Árnason ítrekaði ósk sína til
nýs utanríkisráðherra um að mega
greina til fulls frá vitneskju sinni
eða grun um símahleranir á þeim
tíma, þegar Jón Baldvin Hanni-
balsson var utanríkisráðherra og
Árni Páll starfaði í utanríkisráðu-
neytinu 1992-95. Réttar upplýsing-
ar um ítrekuð brot Sjálfstæðis-
flokksins gegn lögvarinni friðhelgi
einkalífs andstæðinga flokksins
eiga ekki að vera verzlunarvara.
Svanasöngur í móa
HlerunarmálinÍ DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Svandís Svavarsdóttir og Þorleifur
Gunnlaugsson skrifa um miðborgina
Formaður umhverfis- og samgönguráðs, Gísli Marteinn Baldursson, hefur farið fyrir
þeirri skoðun að rétt sé að grafa Geirsgötuna
undir jörðina þannig að gangandi umferð kom-
ist óhindruð frá Lækjartorgi yfir í Tónlistar- og
ráðstefnuhús. Fulltrúar Vinstri grænna hafa
miklar efasemdir um að þetta sé rétt leið og að
það feli í sér góða lausn fyrir miðborgarum-
ferðina að leggja stokk frá gamla útvarpshús-
inu að Tollhúsinu þannig að um 60 metra ramp-
ar skeri miðborgina í sundur hvorum megin.
Í lifandi og mannvænlegum miðborgum eru
ekki rampar og stokkar í þágu einkabílsins
heldur öll umferð á sama plani, strætó, hjól,
gangandi og akandi, á jafnréttisgrundvelli. Bílaum-
ferðin er hæg borgarumferð sem er stýrt með göngu-
ljósum og öðrum aðferðum. Rampar í miðborg eru
barn síns tíma og mikið óráð. Það er liðin tíð að einka-
bíllinn eigi rétt á því að fara alls staðar óhindrað um,
hratt og ávallt á kostnað annarra ferðamáta.
Svokallaður Geirsgötustokkur er afar dýr leið og
mun kosta Reykvíkinga milljarða sem vel væri hægt
að nýta með öðrum hætti í þágu umferðar-
skipulags framtíðar. Það er lífsspursmál fyrir
borgina að styrkja og efla möguleika annarra
samgöngumáta en einkabílsins. Það verður
ekki gert öðruvísi en með því að breyta for-
gangsröðun og hverfa frá lausnum fortíðar
sem rista lífæðar í sundur.
Danski arkítektinn Jan Gehl er sá hugsuð-
ur sem er á bakvið gerð Striksins í Kaup-
mannahöfn. Hans hugmyndafræði í borgar-
skipulagi er þannig að fyrst beri að hugsa um
lífið í borginni eða á tilteknu svæði, þá um
rýmið á viðkomandi svæði og loks um mann-
virkin og byggingarnar. Algengara er að for-
gangsraða þannig að mannvirkin komi fyrst
og síðan er farið að hugsa fyrir lífinu sem
skapast á milli húsanna og við umferðar-
mannvirkin eða að lífið milli húsanna verði
tilviljunum háð og jafnvel líði fyrir stórar
byggingar og klossuð umferðarmannvirki.
Stokkur undir Geirsgötu er dæmi um mannvirki
sem snýst aðeins um einkabílinn en ekki um lífið í
miðborginni. Rampi sem sker Kvosina í sundur er
ekki ásættanlegur fyrir umhverfisvæna miðborg til
framtíðar.
Höfundar eru borgarfulltrúar Vinstri grænna.
Miðborg í þágu framtíðar
SVANDÍS
SVAVARSDÓTTIR
ÞORLEIFUR
GUNNLAUGSSON
Nánari upplýsingar á www.samfylking.is
Hlustendur geta hringt inn fyrirspurnir í síma 588 1994
Umsjónarmenn:
Oddný Sturludóttir og Dofri Hermannsson
Vildi en gat ekki
Þórunn Sveinbjarnardóttir umhverf-
isráðherra þvær hendur sínar af blóði
hvítabjörnsins sem felldur var í Skaga-
firði á þriðjudag. Umhverfisráðu-
neytið sendi lögreglu þau skilaboð
að hún yrði að meta hvað best væri
að gera út frá öryggissjónarmiðum. Í
kjölfarið var dýrið skotið. Ráðuneytið
áréttar hins vegar að það væri ekki
í verkahring umhverfisráð-
herra að veita heimild til að
fella bjarndýr á vergangi.
Þórunn kveðst aftur á móti
áhugasöm um að búa til
aðgerðaáætlun til að bregð-
ast við tilfellum sem þessu,
því best hefði verið að ná
dýrinu lifandi og koma
því aftur til sinna
heimkynna. Næsti
ísbjörn fær því væntanlega hlýlegri
móttökur.
Þetta er allt að koma
Enn og aftur gerist það að hendur
Þórunnar eru bundnar þegar hún vill
fara eftir samvisku sinni. Þegar Land-
vernd óskaði eftir heildstæðu mati á
umhverfisáhrifum álvers í Helguvík,
kvaðst Þórunn gjarnan vilja geta orðið
við því en skorti því miður heimildir
til þess. Hún skyldi hins
vegar sjá til þess að
sama staða kæmi
ekki upp aftur næst
þegar reisa ætti álver.
Kjörorð umhverfis-
ráðuneytisins gætu
verið: Gengur bara
betur næst.
Breyttar forsendur
Jón Gunnarsson, þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins, ritaði grein í Frétta-
blaðið á þriðjudag til stuðnings hval-
veiðum. Vísaði hann í „vel rökstudda
ráðgjöf“ Hafró um að óhætt væri að
veiða hér 400 dýr af um 44 þúsund
dýra stofni. Talningin sem Jón vísar
í er frá 2001. Í nýrri skýrslu Hafrann-
sóknastofnunar, sem birt var í gær,
kemur hins vegar fram að í nýrri taln-
ingu hafi fundist mun færri hrefnur
en 2001; lægra stofnstærðarmat er
ekki nema um tíu þúsund dýr og
telur stofnunin veiðiþolið nú vera
um 107 dýr. Það er fjórðungur af
því sem áður var. Forsendurnar
sem Jón gaf sér í fyrradag eru því
gjörbreyttar.
bergsteinn@frettabladid.isT
illögur um stighækkandi skatt á bíla eftir því hvað
þeir menga mikið eru afbragð. Nú þarf að koma
þeim í gagnið eins hratt og mögulegt er.
Samsetning íslenska bílaflotans er þjóðinni til
skammar. Meðaltalslosun koltvísýrings á hvern
skráðan bíl er langmest hér á landi af öllum þeim 30 löndum
sem mynda Evrópska efnahagssvæðið. Þennan fróðleik er að
finna í nýrri skýrslu starfshóps fjármálaráðherra, sem hafði
það hlutverk að leggja fram heildarstefnumótun um skatt-
lagningu ökutækja og eldsneytis. Á mannamáli þýðir þetta að
íslenski bílaflotinn er einn sá mest mengandi í gjörvallri álf-
unni.
Í skýrslunni kemur líka fram að þessi staða þýðir að nánast
engin von er um að ná settum markmiðum um samdrátt í losun
gróðurhúsalofttegunda hér á landi. Á sama tíma og mengun
frá bílaumferð hefur farið minnkandi víðast í Evrópu hefur
þróunin verið í hina áttina hér. Ástæðan er augljós hverjum
þeim sem er í umferðinni. Öxulþungi flotans hefur farið sívax-
andi. Jeppum og stórum pallbílum hefur snarfjölgað og það
eru ekki neyslugrönn farartæki. Innstæðan fyrir kvörtunum
um hátt eldsneytisverð undanfarin ár er sem sagt ekki meiri
en svo að risajeppi á borð við Toyota Landcruiser er jafnan
með mest seldu bílum landsins. Nú síðast í janúar seldust til
dæmis yfir 200 ný stykki af þeirri gerð á einu bretti.
Þessi þróun er bein afleiðing af meðvitundarlítilli stefnu
stjórnvalda í umhverfismálum um árabil. Lítið sem ekkert
hefur verið gert til þess að stýra bílakaupum þjóðarinnar með
það fyrir augum að draga úr mengun. Þvert á móti. Pallbílar
í yfirstærð komu til dæmis eins og holskefla inn á markaðinn
fyrir fáeinum árum vegna glufu í vörugjaldakerfinu.
Nú gæti einhverjum dottið í hug að kalla það forsjárhyggju
að leiða í lög skattlagningu sem umbunar þeim sem kaupa
eyðslugrannan bíl en refsar hinum sem vilja aka um á meira
mengandi bílum. Jafnvel að slíkir skattar væru skerðing á
frelsi þeirra sem vilja eiga eyðslufreka bíla. Slíkar takmark-
anir eru hins vegar fyllilega réttmætar því með þeim er verið
að gæta hagsmuna þeirra sem kjósa að eiga ekki slíka meng-
unarvalda. Mengun er alvarleg skerðing á lífsgæðum.
Þeir sem eru gripnir við að henda rusli á víðavangi eru sekt-
aðir fyrir sóðaskapinn. Háir skattar á bílasóða eru af sama
stofni. Þeir eru á vissan hátt eins og fyrirfram greiddar sektir
fyrir virðingarleysi við andrúmslofti okkar allra.
Tímabær u-beygja í skattlagningu nýrra bíla.
Bílasóðarnir eiga
að borga meira
JÓN KALDAL SKRIFAR
„Nú gæti einhverjum dottið í hug að kalla það for-
sjárhyggju að leiða í lög skattlagningu sem umbunar
þeim sem kaupa eyðslugrannan bíl en refsar hinum
sem vilja aka um á meira mengandi bílum.“