Fréttablaðið - 14.06.2008, Blaðsíða 16

16 14. júní 2008 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Árni Finnsson skrifar um umhverf-
ismál
Nýleg ástandsskýrsla Hafrannsókna-stofnunar vakti sígild viðbrögð
hagsmunaaðila og stjórnmálamanna.
Hafrannsóknastofnun fékk sinn árlega
skerf af skömmum þrátt fyrir að allir viti
að ekki standi betri vísindi til boða; að
þorskstofninn mun ekki stækka með pólitískum
ákvörðunum.
Sjávarútvegsráðherra, Einar K. Guðfinnsson,
benti á það í ræðu sinni á sjómannadaginn, að sú
ákvörðun að fara að ráðgjöf Hafrannsóknastofnun-
ar og takmarka þorskafla við 130 þúsund á
yfirstandandi fiskveiði ári hefði vakið athygli á
erlendum mörkuðum; að „þessi ákvörðun [sé] tekin
til marks um að við Íslendingar séum sú ábyrga
auðlindanýtingarþjóð sem orð hefur farið af.
Enginn vafi er á því að þetta hefur skilað okkur
árangri í markaðsstarfi og á sinn þátt í því að
tryggja orðstír okkar um komandi ár.“
Vísindamenn Hafrannsóknastofnunar benda nú á
að litlar líkur séu á að hægt verði að auka þorsk-
veiðar hér við land á næstu árum. Fyrst eftir 4–5
ár verður ljóst hvort hrygningarstofninn sé
í öruggum vexti og enn lengri tíma tekur að
ná eðlilegri aldursdreifingu í stofninum.
Þessu til viðbótar berast daglega fréttir af
hækkandi olíuverði. Útgerðirnar verða að
leita allra leiða til að ná fiskinum á land og á
markað með eins litlum orkutilkostnaði og
hægt er. Innan fárra ára munu neytendur
við fiskborðið í matvöruverslunum ytra ekki
bara spurja um ábyrga fiskveiðistjórnun
heldur líka hversu mikilli orku var eytt til
að draga fiskinn á land og flytja hann á markað.
Ábyrg fiskveiðistjórnun felur í sér lágmarksorku-
nýtni.
Nauðsynlegt er að opna víðtæka umræðu um
framtíðarstefnu fyrir sjávarútveginn; framtíðar-
stefnu er taki mið af bágu ástandi þorskstofnsins
hér við land, meiri orkunýtni og kröfum neytenda
á markaði. Slík umræða má ekki takmarkast við
útgerðir eða fiskvinnslufyrirtæki. Til að „tryggja
orðstír okkar um komandi ár“ – svo vitnað sé til
sjómannadagsræðu sjávarútvegsráðherra – verður
að móta stefnu er taki mið af langtímamarkmiðum
um sjálfbæran sjávarútveg.
Höfundur er formaður Náttúruverndarsamtaka
Íslands.
Umhverfisstefna fyrir sjávarútveginn
ÁRNI FINNSSON
Baugsmálinu lauk með lágværu puðri. Harðsvíraðir
menn höfðu blásið sig helbláa í
framan um sex ára skeið þannig
að um tíma var blaðran farin að
skyggja á sól þeirra sjálfra, en nú
endar þetta svona: Síðasta loftið í
blöðrunni taldi tvo stutta andar-
drætti og lak út úr hæstarétti
með lágværi puðri.
Þjóðin andaði léttar en Baugs-
menn öllu þyngra. Hún var laus
úr sex ára fangelsi Baugsmála-
þófs en þeir gengu brott með
blett á æru. Sækjendur voru hins
vegar bjartsýnir sem endranær:
Enn má taka Baugsslaginn á
skattasvellinu og svo þarf
endilega að búa til nýtt dómstig,
úr því hin tvö virka svona illa.
Þingmenn og ráðherrar segja
að stjórnvöld verði að læra af
þessu illa máli en klappstýrur
klögubósa stíga lokadansinn fyrir
flórmann Flokksins og gera hróp
að hverjum þeim sem hefur
eitthvað við málið að athuga.
Eftir að hafa masað sig til
Þrasborgar hefur Björninn lært
að þegja en húnarnir væla.
Formaður næststærsta
stjórnmálaflokks þjóðarinnar má
ekki tjá sig um lokadóm í
Baugsmáli. Og hún ásamt
þingflokksformanni sínum á að
sýna samstarfsflokknum í
ríkisstjórn þá „tillitssemi“ (eins
og þingmaður Sjálfstæðisflokks-
ins orðaði það í útvarpi liðinnar
viku) að tjá sig ekki um Baugs-
mál. Hér er það sagt hreint út að
Baugsmálið hafi verið og skuli
vera mál Sjálfstæðisflokksins.
Gott að fá það loks á hreint.
Gott er líka að rifja upp orð
sömu drengja sem hrópuð voru í
hvert sinn sem foringinn fyrrver-
andi tjáði sig á umdeildan hátt:
„Hefur forsætisráðherra ekki
málfrelsi?“ Segl eru til að haga
eftir vindi.
Sárust er niðurstaða Baugs-
mála þó fyrir margsærðan
ríkislögreglustjóra, sem fram að
þessu hafði verið eini maðurinn
sem hlotið hafði einhvers konar
dóm í málinu, þegar honum var
meinuð frekari aðkoma að því
vegna ummæla í fjölmiðlum. Var
fólk búið að gleyma því stutta
gamanatriði í miðjum maraþon-
harmleik?
Ríkislögreglustjóri fellur hér á
enn einu prófinu í hæstarétti.
Hvernig honum tókst að klúðra
hinu skothelda málverkunarföls-
unarmáli var óskiljanlegt afrek
og þá ber að minnast þess er hann
þverskallaðist við að rannsaka
olíusamráðið góða. Og enn á ný
kemur Hallinn góði og leggur
heilan milljarð úr ríkissjóði á
borð í hæstarétti og fær fyrir það
tvær kleinur og eina bónda-
beygju.
En þá skal bara stofnaður nýr
og betri dómstóll handa honum.
Enn skal mulið undir óhappa-
drenginn. Það skiptir engu máli
hvaða axarsköft hann fremur,
ríkissjóður er alltaf til í að borga
fyrir Halla sinn. Þessi krókur var
snemma beygður: Þegar pilturinn
féll á landsprófi gengu Mogginn
og Flokkurinn í það að leggja
prófið niður. Þegar Halli kom
heim frá veturlöngu námi í
Flórída var hann gerður að
forstjóra fangelsismála, embætti
sem ekki var áður til. Næst var
hann orðinn varalögreglustjóri í
Reykjavík. En þar sem lögreglu-
stjórinn var eitthvað lengi að
hætta bjó Flokkurinn til aðra
ríkisstofnun handa sínum manni,
embætti sem var öllum lögreglu-
stjórum æðra. Og þegar hinn
nýbakaði ríkislögreglustjóri varð
fyrir því óláni að hella víni yfir
mann á bar og hóta honum lífláti
(sem hlýtur að vera fremur
óskemmtilegt að heyra frá
yfirmanni Víkingasveitarinnar)
var það litla leiðindamál látið
gufa upp úr brynvörðum saka-
skrám ríkisins. Í stað þess að fá
þriggja mánaða skilorðsbundinn
dóm fékk lögreglustjórinn að
sitja áfram í embætti (bara hægt
á Íslandi) og eyddi næstu sex
árum í að knýja fram sömu
refsingu á óvin Flokksins númer
eitt.
Því Flokkurinn hafði nú gert
margt fyrir góðan dreng og því
var komið að honum að gera
eitthvað fyrir Flokkinn. Baugs-
málið kom eins og kallað. En
háttsettir gleymdu því að
flokksráðnir eru sjaldan mjög
hæfir og Halla ríkissjóðs tókst
auðvitað að klúðra þessu „pott-
þétta“ máli jafn vel og öllum
hinum.
Fáir menn hafa haft jafn mikil
áhrif á íslenskt samfélag með
axarsköftum sínum og ríkislög-
reglustjóri. Og enn skulu þau áhrif
aukin. Aðeins viku eftir fallið í
hæstarétti eru menn farnir að
ræða þörf á nýju dómstigi;
sérstökum millidómstól til að
koma í veg fyrir fleiri háðungar í
hæstarétti. Samkvæmt fréttum á
hann annaðhvort að heita Lögrétta
eða Landsyfirréttur. Leiðrétta og
Landsföðurréttur væru þó fremur
nöfn við hæfi. Og allt er þetta í
boði Sjálfstæðisflokksins, stærsta
hluthafans í eignarhaldsfélagi því
sem nefnist ríkissjóður. Ekki
furða að varðhúnar Valhallar
glefsi að þeim sem benda á sukkið.
En ætlar Samfylkingin að sitja
þegjandi undir þeim ráðherrum
sem enn eina ferðina taka upp
heftið fyrir Halla sinn? Eða er
ekki nóg að komast í ríkisstjórn til
þess að uppræta það sem rotið er
á Íslandi?
Halli ríkissjóðs
HALLGRÍMUR HELGASON
Í DAG | Baugsmálið
Hanna fundar
Hanna Birna Kristjánsdóttir, nýbakaður
oddviti Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík,
ræðir borgarmálin og horfur í stjórnmál-
um í Reykjavík á opnum fundi í Valhöll í
dag. Hér er því spáð að fundurinn verði
krassandi og að eftirfarandi komi fram:
Hanna Birna leggur áherslu á að vinna
það traust sem borgarstjórnarflokkurinn
virðist að einhverju leyti hafa glatað;
flokkurinn gerði mistök en hefur
lært af þeim; málefnasamning-
urinn verður virtur; mikilvægt sé
að kanna aðra staðsetningu fyrir
innanlandsflugvöll; íbúar Reykja-
víkur eiga að hafa gott val um
búsetu; brýnt er að pólitísk
sátt náist um OR; borgar-
stjórnarflokkurinn er algjörlega
samstiga.
Geir er dóninn
Stefán Friðrik Stefánsson, bloggari og
sjálfstæðismaður, þykir Geir H. Haarde
setja niður eftir að hann skammaði
Sindra Sindrason fréttamann fyrir dóna-
skap og tekur formann sinn á beinið:
„Mér finnst eðlilegt að spyrja sig að því
hvers vegna forsætisráðherrann geti
ekki svarað eðlilegum spurningum
um efnahagsmál þegar eftir því
er leitað og auk þess sýnt
almennilega kurteisi. Mér
fannst svör forsætisráðherr-
ans ekki viðeigandi
og spyr mig að því
hvers vegna
spurningum
er ekki bara
svarað.“
Að þekkja sín takmörk
Árni Johnsen alþingismaður setti
ofan í við Björk Guðmundsdóttur
í Morgunblaðinu í vikunni, fyrir
„barnalegar lýsingar“ á virkjunum á
Íslandi og atvinnuuppbyggingu. Árna
finnst hvimleitt hvernig Íslendingar
sem hafa gert það gott úti í heimi
reyna að siða landa sína: það sé
ótrúleg sýndarmennska og ekki
Íslandi til framdráttar. Eflaust taka
einhverjir undir það með Árna
að stjórnmálamenn eigi að
fjalla um virkjanamál og
söngkonur eigi að halda
sig við tónlist; að Björk
tjái sig um virkjanamál sé
kannski álíka gæfulegt og
að Árni færi að... ja, syngja.
bergsteinn@frettabladid.is
A
lger umbylting hefur orðið á menntunarstigi þjóð-
arinnar undangengna áratugi. Fjöldi þeirra sem
ljúka háskólanámi hefur margfaldast á sama tíma
og allt landslag háskólamenntunar á Íslandi hefur
gerbreyst. Fyrir fáeinum áratugum var Háskóli
Íslands eini háskólinn í landinu og einungis lítið brot hvers
árgangs lauk háskólanámi. Nú eru háskólarnir um tugur tals-
ins af afar mismunandi stærð og rekstrarformi.
Í upphafi byltingarskeiðsins fólust breytingarnar einkum
í því að menntun sem áður hafði verið á framhaldsskólastigi
fluttist á háskólastig. Dæmi um þetta er kennaramenntun,
hjúkrun og ýmis tæknimenntun.
Á næsta skeiði varð sú grundvallarbreyting að nemendum
stóð til boða val milli skóla um að stunda sams konar nám. Nú
er svo komið að nemandi sem hyggur til dæmis á háskólanám
í viðskiptafræði á ekki færri en fjóra möguleika á vali á skóla,
auk mismunandi áherslna sem standa til boða innan hvers
skóla.
Samkeppni um nemendur er orðin gríðarleg í greinum eins
og lögfræði og viðskiptafræði og bitist er um nemendurna eins
og birtist í auglýsingum háskólanna í vor.
Á vef Hagstofunnar má finna tölur um brautskráða
nemendur aftur til skólaársins 1995 til 1996 en þann vetur luku
1.559 manns prófi frá íslenskum háskólum, auk eins sem lauk
doktorsprófi. Tíu árum síðar var fjöldinn sem lauk háskóla-
prófi á Íslandi orðinn 3.362 og 15 til viðbótar luku doktorsprófi.
Þetta er liðlega tvöföldun á tíu árum og ekki þarf að taka fram
að brautskráðum úr háskólum hafði einnig fjölgað gríðarlega
áratuginn þar á undan.
Í dag brautskrást kandídatar frá þremur háskólum í land-
inu. Í Háskóla Íslands er fjölmennasta brautskráningin í sögu
skólans. 1.082 kandídatar verða brautskráðir þaðan. Braut-
skráning í Háskólanum í Reykjavík er einnig sú fjölmennasta
til þessa en þaðan brautskrást 423 kandídatar og frá Háskól-
anum á Akureyri brautskrást 328. Samtals brautskrást því um
átján hundruð kandídatar bara á þessum laugardegi.
Mikil samkeppni er milli háskólanna í landinu, Háskóla
Íslands og annarra ríkisháskóla annars vegar og einkaskóla
hins vegar. Um næstu mánaðamót verða umfangsmiklar
skipulagsbreytingar á Háskóla Íslands þegar Kennaraháskóli
Íslands verður að menntavísindasviði Háskólans, einu af fimm
nýjum fræðasviðum skólans. Áhugavert verður að fylgjast
með áframhaldandi þróun háskólanna í landinu og ýmislegt
bendir til að aukin sérhæfing milli þeirra muni eiga sér stað.
Mörgum spurningum er ósvarað og sú brýnasta snýr að
skólagjöldum í ríkisháskólum. Meginmáli skiptir að þjóðin
öll eigi áfram kost á því að taka þátt í menntunarbyltingunni.
Menntunin má ekki verða eign forréttindahópa.
Um átján hundruð nemendur brautskrást frá
þremur háskólum í dag.
Bylting í menntun
þjóðarinnar
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR