Fréttablaðið - 25.07.2008, Blaðsíða 16

16 25. júlí 2008 FÖSTUDAGUR
Tilkynningum til barna-
verndaryfirvalda fjölgaði
um nær fjórðung milli
áranna 2006 og 2007 eða 22
prósent. Alls bárust 6.893
tilkynningar til barna-
verndarnefnda árið 2006 en
í fyrra voru tilkynningarn-
ar 8.410 talsins. Jafngildir
það því að á hverjum degi
hafi barnaverndarnefndum
landsins borist 23 tilkynn-
ingar að jafnaði.
Steinunn Bergmann, félagsfræð-
ingur hjá Barnaverndarstofu, sem
fer með stjórn barnaverndarmála í
umboði félagsmálaráðuneytisins,
segir tæp 30 prósent tilkynningana
hafa borist vegna vanrækslu for-
eldranna. Þá hafi um ein af hverj-
um fimm tilkynningum verið
vegna ofbeldis foreldra hvort sem
um var að ræða tilfinningalegt, lík-
amlegt, eða kynferðislegt ofbeldi,
um helmingur tilkynningana sé
svo vegna áhættuhegðunar ung-
menna.
Nálgast hættumörk
Í byrjun nóvember á síðasta ári
var ljóst að mikil fjölgun tilkynn-
inga hafði orðið milli ára. Bragi
Guðbrandsson, forstjóri Barna-
verndarstofu, sagði þá í viðtali við
Fréttablaðið að alvarlegt væri að
þótt þeim málum sem bærist á
borð sveitarfélaga fjölgi mjög á
fimm ára tímabili hefði starfs-
mönnum barnaverndarnefnda
ekki fjölgað svo merkjanlegt væri.
Álag væri nú orðið mjög mikið á
starfsmenn. „Það sem veldur mér
helst áhyggjum er að með auknu
álagi á starfsmenn gefst þeim
minni tími til að sinna alvarlegum
málum. Ég velti fyrir mér hvort
við séum ekki komin að hættu-
mörkum hvað þetta varðar,“ sagði
Bragi. Hann benti þó á að fjölgun
tilkynninga þyrfti ekki að vera
alslæm. Mikill hluti þeirra myndi
skýrast af breyttum starfsháttum
lögreglu og vaxandi trausti
almennings á barnavernd. Auk
þess mætti einnig benda á að mörg
þessara mála væru ekki af alvar-
legum toga en þeim yrði engu að
síður að sinna.
Hlutfallslega færri mál könnuð
Í skýrslunni nú birtir Barnavernd-
arstofa í fyrsta sinn tölur yfir
fjölda þeirra mála sem nefndirnar
ákveða að kanna samkvæmt
ákvæðum barnaverndarlaga.
Það sem kemur í ljós þegar rýnt
er í þær tölur er að þótt þeim til-
kynningum sem hafa borist á borð
barnaverndanefnda hafi fjölgað
gríðarlega síðustu þrjú ár er ekki
teljandi breyting á fjölda þeirra
mála sem barnarverndarnefndir
sinna. En eftir því sem fram kemur
í gögnum Barnaverndastofu eru
þetta að jafnaði mál er varða 2.100
til 2.200 börn. Einnig kemur þar
fram að sífellt lægra hlutfall mála
sem tilkynnt eru til barnaverndar-
nefnda leiðir til könnunar og hugs-
anlegra afskipta af hálfu nefnd-
anna.
Þannig var þetta hlutfall um 45
prósent á árinu 2006 en 52,5 pró-
sent fjórum árum áður.
Steinunn segir tvær skýringar
kunna að liggja að baki því að
starfsmenn barnaverndarnefnda
sinna hlutfallslega færri málum en
áður. Önnur sé að fjölgun hafi orðið
á þeim málum sem álitin eru létt-
vægari þar sem þröskuldur fólks
gagnvart misfellum á aðbúnaði
barna sé mun lægri en áður var.
Hin skýringin kunni þó að felast í
því að barnaverndarnefndir kom-
ist ekki yfir fleiri mál vegna ónógs
mannafla.
Steinunn segist þó ekki óttast að
stærri mál verði útundan vegna
þessa. Þau hafi ávallt forgang í
kerfinu. „Hins vegar óttast ég að
þetta verði til þess að minni málum
sé ekki sinnt í tæka tíð og hætt við
að þau þróist til verri vegar,“ segir
hún.
Vandi vegna vaxandi fíkniefna-
neyslu
Mikil umræða skapaðist um
aðstæður barna vímuefnaneytenda
fyrr á þessu ári eftir að ættingjar
ungrar tveggja barna móður sem
lést frá börnum sínum vegna
neyslu gagnrýndu aðgerðaleysi
barnaverndar. Barnaverndarstofa
aflaði upplýsinga á landsvísu um
ástand þessara mála í kjölfar
umræðunnar og gagnrýni ættingj-
anna. Athugunin leiddi í ljós að árið
2007 og til maí á þessu ári komu
barnaverndarnefndir að málum
sex mæðra og eins föður sem höfðu
haft forsjá barns og létust af völd-
um vímuefnaneyslu og geðræns
vanda. Foreldrarnir sem létust áttu
samtals tólf börn sem þeir höfðu
forsjá yfir. Að auki komu fram
upplýsingar um andlát fjögurra
foreldra af sömu ástæðum, sem
ekki höfðu forsjá barna sinna. Um
er að ræða tvær mæður og tvo
feður sem samtals áttu sjö börn
sem ýmist lutu forsjá hins foreldr-
isins, náinna aðstandenda eða ann-
arra fósturforeldra.
Tölurnar tóku yfir íbúa alls
landsins en flest málin voru úr
Reykjavík.
Þá er vert að benda á að í svörum
barnaverndarnefnda landsins við
fyrirspurn Barnaverndarstofu
kom fram að fjölmargir foreldrar
sem nefndirnar hafa nú afskipti af
geti talist í lífshættu vegna neyslu
á áfengi og öðrum vímuefnum.
Steinunn bendir á að nái fólk að
yfirstíga fíknisjúkdóminn sé það
yfirleitt ekki verri foreldrar en
aðrir. „Foreldrar sem eru í neyslu
eru þó engan veginn hæfir til að
annast börnin,“ segir hún en bend-
ir á að úrræði fyrir foreldra sem
glími við fíkn séu mörg og fjöl-
breytt.
Börn í fóstri
Á árunum 2004 til 2007 fjölgaði til-
kynningum um vanrækslu á
umsjón barna og eftirliti um 657
mál, eða úr 1.513 í 2.170 yfir allt
landið. Fréttablaðið fjallaði um
málið í maí og sagði Bragi veruleg-
an hluta þessara tilteknu tilkynn-
inga kominn til vegna fíkniefna-
neyslu foreldra. Samhliða fjölgun
þessara tilkynninga hefði börnum í
tímabundnu fóstri fjölgað en tals-
verður hluti þeirra barna sem send
eru í fóstur eru börn vímuefna-
neytenda.
Í fyrra voru alls 138 börn í tíma-
bundnu fóstri yfir allt landið á
vegum barnaverndarnefnda.
Heildarfjöldi barna í fóstri á
vegum barnaverndaryfirvalda var
í fyrra 357 samtals. Markmiðið
með tímabundnu fóstri er að barn-
ið fari heim á ný og eru foreldrar
með forsjá barnsins á meðan það
er í fóstri. Í tölum frá Barnavernd-
arstofu kemur einnig fram að börn
sem voru í varanlegu, tímabundnu
eða styrktu fóstri á Íslandi voru
samtals 308 árið 2003. Sá fjöldi var
óbreyttur árið 2004 en árið 2005
voru börnin orðin 326 talsins. Árið
2006 voru þau 343 en í fyrra voru
börn í fóstri samtals 357.
Skýringu á þessari fjölgun segir
Steinunn einnig geta falist í því að
mun færri börn eru nú send á með-
ferðarheimili en áður.
Í skýrslunni kemur einnig fram
að í fyrra fjölgaði þeim sem vildu
gerast fósturforeldrar. Steinun
segir ekkert slegið af kröfum til
þeirra sem sækja um leyfi til að
vera fósturforeldrar þótt aukin
þörf hafi verið á þessu úrræði.
Ítarleg athugun fari ávallt fram
svo hægt sé að ábyrgjast öryggi
barnsins sem best. Gagnrýni á
ónóga gæslu sem komið hefur upp
vegna lögreglurannsóknar á máli
stúlku, sem kveðst hafa verið mis-
notuð meðan hún var í fóstri, svar-
ar Steinunn þannig til að tölfræði
sýni ekki fram á að börn hjá fóstur-
foreldrum séu í meiri hættu á mis-
notkun en önnur. Aldrei sé hægt að
útiloka að slík mál komi upp.
FRÉTTASKÝRING: Yfirlit yfir störf barnaverndarnefnda
Alla daga
frá10 til 22
800
5555
BRAGI GUÐBRANDSSON Forstjóri
Barnaverndarstofu hefur bent á að
starfsfólki barnaverndarnefnda hafi ekki
fjölgað í hlutfalli við gríðarlega fjölgun
tilkynninga.
STEINUNN BERGMANN Félagsráðgjafi
hjá Barnverndarstofu segir að stærri
mál fái ávallt forgang. Mikil fjölgun mála
geti þó orðið til þess að þeim málum
sem talin eru léttvægari er ekki sinnt og
geta þau því þróast á verri veg vegna
aðgerðaleysis.
OFBELDI OG ÁHÆTTUHEGÐUN Tæp 30 prósent tilkynninganna bárust vegna vanrækslu foreldra. Um ein af hverjum fimm
tilkynningum vegna ofbeldis foreldra, hvort sem um var að ræða tilfinningalegt, líkamlegt, eða eða kynferðislegt ofbeldi. Um
helmingur tilkynninganna var vegna áhættuhegðunar ungmenna.
Barnaverndaryfirvöld fá sífellt fleiri
mál sem þau ná ekki að komast yfir
FRÉTTASKÝRING
KAREN D. KJARTANSDÓTTIR
karen@frettabladid.is