Fréttablaðið - 06.09.2008, Blaðsíða 24

24 6. september 2008 LAUGARDAGUR
G
amansaga með alvar-
legu ívafi um baráttu
góðs og ills. Svo lýsir
Hallgrímur nýjustu
bók sinni, sem kemur
út á haustmánuðum. En
það hangir meira á spýtunni. Bókin
var skrifuð jöfnum höndum á íslensku
og ensku.
„Þetta er kannski fyrsta tvítyngda
skáldsagan okkar,“ segir Hallgrímur,
og bætir við að aðdragandinn hafi
verið nokkuð langur.
„Fyrir allmörgum árum kom 101
Reykjavík út í enskri þýðingu og Íri,
sem þýddi bókina, skoraði þá á mig að
skrifa hreinlega bók á ensku. Kannski
nennti hann bara ekki að þýða meira
eftir mig. En þessi áskorun blundaði
alltaf í mér. Svo dag einn fékk ég hug-
mynd sem hentaði henni: Leigumorð-
ingi hjá króatísku mafíunni í New York
neyðist til að flýja land, og bjargar sér
með því að fara til Íslands í gervi sjón-
varpspredikara. Og þá stóðst ég ekki
freistinguna.“
Ögrandi verk
Hallgrímur kveðst með þessu fráleitt
vera að kasta íslensku fyrir enskuna;
þetta sé ekki hefðbundin meiktilraun
að hætti poppara.
„Við getum auðvitað sagt að hér sé
rithöfundurinn í útrás. En aðalatriðið
var þó hið ögrandi verkefni. Sem lista-
maður verður maður alltaf að takast á
við eitthvað sem maður getur næstum
því ekki, ögra sjálfum sér. Ég skrifa
auðvitað ekki fullkomna ensku en
skáka í því skjólinu að sögumaðurinn
er Króati að tala ensku á Íslandi, mínar
tungumálatakmarkanir verða því
hans.“
Hallgrímur byrjaði á bókinni fyrir
tveimur árum. Hugmyndin var alltaf
að skrifa hana líka á íslensku, en fyrst
þurfti hann að verða sér úti um ensku-
mælandi ritstjóra.
„Ég þurfti mjög á því að halda. Og
fyrir ári síðan, þegar ég var búinn með
fyrstu gerðina, var bókin pikkuð upp
af bókmennta-agent í London, Barböru
Taylor hjá Andrew Nurnberg Associ-
ates. Þetta var mikill skóli fyrir mig,
að komast í kynni við yfirlesara eins
og þeir gerast bestir út í heimi. Það er
meiri harka, meira miskunnarleysi og
maður kemst ekki upp með hvað sem
er, mikið strokað út og maður látinn
heyra það. Þeir eru ekki hrifnir af
kjaftæði þarna úti. Þetta var því dálítil
eldskírn fyrir mig og við getum sagt
að nú sé loks búið að straumlínulaga
mig sem höfund!“
Hallgrímur segir að ásamt ögrun-
inni hafi hvatinn að bókinni einmitt
verið löngun til að komast í tæri við
öðruvísi ritstjórn en hann hafði áður
kynnst og að vera hluti af einhverju
stærra samhengi. „En ég geri ekki ráð
fyrir að endurtaka leikinn, þetta var
bara ein hugmynd sem ég vildi fram-
kvæma. Ég verð alltaf íslenskur höf-
undur. Fyrir utan hvað þetta var erf-
itt!“
Þótt bókin sé ekki nema um 230
síður, hálfdrættingur á við bækur
Hallgríms yfirleitt, hafa Tíu ráð verið
tvö ár í vinnslu, enda eru þetta í raun-
inni tvær bækur, skrifaðar jafnhliða.
„Og þetta var að gera mig geðveikan,“
viðurkennir hann. „Ég kláraði fyrst
enska versjón með Barböru, sem ég
færði svo yfir á íslensku. Þá breyttist
ýmislegt sem ég þurfti þá að breyta
aftur í ensku útgáfunni og svo koll af
kolli. Síðustu mánuði er ég búinn að
vera með bæði skjölin opin á skján-
um.“
Mikið áfall
Þótt til stæði að smiðshöggið yrði rekið
á báðar útgáfur samtímis, höguðu
örlögin því þannig að sú íslenska
kláraðist fyrst. „Já, þetta var sorglegt
og dramatískt og dálítið erfitt að segja
frá þessu,“ segir Hallgrímur. „Bar-
bara, ritstjórinn minn, kom hingað
heim í fyrra og mér leist strax vel á
hana. Hún var frábær ritstjóri og sam-
starf okkar gekk mjög vel. Hún hélt
mikið upp á bókina en var jafnframt
mjög hörð við hana. Þetta var svona
„tough love“.
Í vor greindist hún hins vegar með
krabbamein, var í lyfjameðferð í allt
sumar sem ekki bar árangur og hún
lést síðan í lok ágúst. Ég kláraði
íslensku útgáfuna daginn sem hún var
jörðuð, í síðustu viku. Það er á svona
augnablikum sem manni fallast nánast
hendur. Þetta var svo furðulegt. Að
kynnast manneskju og vinna svona
þétt með henni en sjá hana síðan
hverfa fyrirvaralaust.
Nú er staðan sú að íslenska útgáfan
er sem sagt komin í hús en sú enska
situr á hakanum í bili. Ég vonast til að
einhver annar innan umboðsskrifstof-
unnar taki bókina að sér og við komum
henni í höfn.“
Feginn þegar Edda sprakk
Það er nýtt fyrir Hallgrími að vera til-
búinn með bók fyrir jólavertíðina í
byrjun september, yfirleitt hefur hann
ekki skilað handriti fyrr en í lok
október. Það þakkar hann nýjum for-
leggjara sínum, Jóhanni Páli Valdi-
marssyni, en Hallgrímur var áður á
mála hjá Eddu.
„Ég er mjög ánægður með samstarf
okkar Jóhanns Páls hingað til. Ég varð
afskaplega feginn þegar þetta Eddu-
ævintýri lognaðist út af, enda var þetta
eitt allsherjar klúður, loftbóla sem
sprakk. Það er gott að vera kominn
aftur niður á jörðina í samband við
fólk sem er í sambandi við raunveru-
leikann, en lifir ekki í draumaheimi.“
Sjúklingnum að smábatna
Það er léttara yfir Tíu ráðum en síð-
ustu bók Hallgríms, Roklandi, enda
segist hann hafa blásið mikið í þeirri
síðarnefndu. Það þýði þó ekki að
honum liggi minna á hjarta, hann fái
hins vegar útrás í hverri viku með
pistlaskrifum í Fréttablaðinu. Og þar
hefur hann oft margt á hornum sér.
Hvers vegna?
„Ísland er búið að vera lasið land og
ég vil endilega leggja mitt af mörkum
til að lækna það. Mér þykir vænt um
landið mitt og mér hefur sárnað að sjá
veiruna grassera í hjarta þess. Við
sjáum betur og betur hversu ástandið
var í raun slæmt, ekki síst þegar við
lesum dagbækur Matthíasar Johann-
essen. Landið var í höndunum á hálf-
gerðu glæpagengi sem sveifst einskis
við að halda öllu í sínum höndum.
En sjúklingnum er að smábatna
núna. Það var til dæmis mikil land-
hreinsun í því að losna við Moggarit-
stjórana, Styrmi og Matthías. Ég efast
um að nokkrir tveir einstaklingar hafi
unnið landi sínu meiri skaða en þeir.
Ísland er búið að vera lasið land
Hallgrímur Helgason er tilbúinn með nýja bók fyrir jólavertíðina sem ber hinn eftirtektarverða titil Tíu ráð til að hætta að
drepa fólk og byrja að vaska upp. Í samtali við Bergstein Sigurðsson segir Hallgrímur frá því hvers vegna hann réðst í að skrifa bók
á ensku, hvernig hægt er að lækna Ísland og frá unaðshnappinum sem hann fann í Eyjafirði.
ELDSKÍRN „Þetta var mikill skóli fyrir mig, að komast í kynni við yfirlesara eins og þeir gerast bestir út í heimi. Það er meiri harka, meira miskunnarleysi og maður kemst
ekki upp með hvað sem er, mikið strokað út og maður látinn heyra það. Þeir eru ekki hrifnir af kjaftæði þarna úti.“ FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Litla ljóta klíkan hans Davíðs er
kannski ekki orðin alveg áhrifalaus en
ástandið er þó ögn skárra nú en þegar
Ísland var í herkví ríkisstjórnar, ríkis-
lögreglu, Morgunblaðs og bankaráðs
Landsbankans.“
Mýkri maður
Hann viðurkennir hins vegar að það
hafi mýkt hann að kona hans, Oddný
Sturludóttir, er orðin borgarfulltrúi
Samfylkingarinnar.
„Jú, ég er allavega hættur að drepa
fólk og byrjaður að vaska upp. Nýja
bókin er allegóría! Nú er ég nýr og
mýkri maður, enda sérlega mjúkmáll í
þessu viðtali, eins og þú heyrir.
En ríkisstjórnin er líka orðin mýkri
núna. Við lifum á mýkri tímum. Geir
Haarde er jafnvel of mjúkur. Við erum
vissulega ágætlega sett, með kröftugt
og kreatíft þjóðfélag, en við verðum að
vera á tánum.
Við megum aldrei aftur lenda í klóm
klíkuvaldsins með tilheyrandi Haf-
skips- og Baugsmálum. Ísland er í raun
eins og Rússland þar sem Sjálfstæðis-
flokkurinn var kommúnistaflokkur-
inn. Og síðan kemur eftir-hruns-tíminn
með Davíð í hlutverki Pútíns sem vill
banna frjálsa fjölmiðlun og fangelsa
þá auðmenn sem hann óttast. En
ólígarkarnir í náðinni fengu hins vegar
ríkisfyrirtækin fyrir slikk og enduðu
svo á því að kaupa fótboltalið í London.
Eftir sátum við, ég og þú og ljós-
mæðurnar, á sömu lágu laununum, og
spyrjum okkur nú: Er Geir kannski
bara Medvedev?”
Meira fyrir ófríðar bókmenntir
Hallgrímur segist líta á það sem skyldu
rithöfunda að halda valdhöfum á
tánum, en álasar þó ekki höfundum
sem skrifa ekki um þjóðfélagsmál.
„Ég gagnrýni þá ekki. Það hefur
hver sinn háttinn á. Sumir hafa enga
þörf til þess, vilja bara skrifa sínar
bókmenntir, sem eru þá dálítið inni í
fínum skáp. En ég hef reyndar aldrei
verið hrifinn af hugtakinu „fagurbók-
menntir“. Ég er meira fyrir ófríðar
bókmenntir sem fara út fyrir bók-
menntasviðið, eru sprottnar upp úr
öllum kimum þjóðfélagsins og deila á
það.
Samtíminn er spennandi viðfangs-
efni. Ég vona að mér takist að skrifa
eina breiða samfélagslega skáldsögu
upp á þúsund síður um okkar litla þjóð-
félag áður en yfir lýkur, bók sem ger-
ist á fyrstu árum þessarar aldar. En
meðgöngutími skáldsagna er langur
og þessi saga á enn eftir að formast í
hausnum á mér.“
Saklausa Ísland
Þótt Tíu ráð sé ekki djúp þjóðfélagsleg
ádeila, segir Hallgrímur að hún fjalli að
vissu leyti um samband hins saklausa
Íslands við hinn stríðshrjáða heim
miskunnarleysis og ofbeldis. Það hafi
líka verið frelsandi að rýna í íslenskt
samfélag með augum útlendings.
„Það var skemmtilegt. Ég varð að
ímynda mér að ég hefði aldrei komið til
Íslands áður, og reyndi að lýsa því með
augum útlendings. Ég held að friðsemd-
in sem við höfum notið hafi gert okkur
dálítið saklaus. Við vorum sveitamenn.
En unga kynslóðin í dag er ekki
sveitafólk, hún talar töff tungumál og
hefur farið út um allt, er búin að sjá allt
það ofbeldi og klám sem í boði er og því
skyldari jafnöldrum sínum erlendis.
Mín kynslóð og þær á undan voru sak-
lausari. Á þessu eru auðvitað kostir og
gallar en ég held að ákvörðunin um
styðja Íraksstríðið í þeirri von að her-
inn yrði hér áfram hafi verið síðasta
verk sveitamannsins; tveir ósigldir sak-
leysingjar með svitaperlur á enni og
stjörnur í augum að bukka sig fyrir
Bandaríkjaforseta, ómerkilegum lyg-
ara sem nú er orðinn einn af stríðs-
glæpamönnum sögunnar.“
Unaðshnappurinn Hrísey
Tíu ráð er að miklu leyti skrifuð í Hrís-
ey, sem er orðin annað heimili Hall-
gríms, þar dvelur hann ávallt hluta úr
ári.
„Ég á ekki ættir að rekja þangað eða
neitt svoleiðis. Þegar ég var að skrifa
Höfund Íslands sumarið 2000, bauðst
mér að vera þarna í húsi og uppgötvaði
þá þessa paradís rithöfundarins. Hrís-
ey er snípur Íslands. Ef þið lítið á kort-
ið sjáiði að landið okkar er liggjandi
kona. Reykjavík er höfuðið, Snæfells-
og Reykjanes hendurnar og jöklarnir
brjóstin. Svo erum við með Skagatá og
Langanestá. Á milli þeirra er Eyja-
fjörður. Hann er klofið og á honum
miðjum er svo þessi litli unaðshnappur
sem nefnist Hrísey. Það er einhver
mögnuð orka þarna. Og það er enn allt-
af gott að skrifa þarna.
Ég væri alveg til í að búa í Hrísey, en
konan er borgarfulltrúi í Reykjavík,
þannig að við erum bundin átthaga-
fjötrum. En ég er alltaf að skora á hana
að taka sér fulllaunað námsár í Háskól-
anum í Hrísey.“
Við sjá-
um betur
og betur
hversu
ástandið
var í raun
slæmt, ekki
síst þegar
við lesum
dagbækur
Matthíasar
Johannes-
sen. Land-
ið var í
höndunum
á hálfgerðu
glæpa-
gengi sem
sveifst
einskis við
að halda
öllu í sín-
um hönd-
um.