Fréttablaðið - 07.12.2008, Side 12

12 7. desember 2008 SUNNUDAGUR
E
ftir keyrslu lengst upp í
Mosfellsbæ er loks komið
að húsi sem einu sinni var
lítill sumarbústaður en er
nú orðinn að myndarlegu
húsi, sem er umlukt
hávöxnum trjám á alla vegu enda þau
hálfrar aldar gömul. Þar hefur blaða-
maður mælt sér mót við mæðgurnar
Bryndísi Schram og Kolfinnu Bald-
vinsdóttur. Húsið byggðu foreldrar
Bryndísar og þar búa hjónin Bryndís
Schram og Jón Baldvin Hannibalsson
ásamt Kolfinnu og börnunum hennar
tveimur, Starkaði og Magdalenu.
Erindið er að ræða við mæðgurnar
sem báðar hafa verið í sviðsljósinu
undanfarið. Bryndís er nýbúin að gefa
út bókina Í sól og skugga. Kolfinna
hefur hins vegar staðið fyrir mótmæl-
um gegn valdhöfum og heldur úti viku-
legum þætti á sjónvarpsstöðinni ÍNN.
Eruð þið samrýmdar mæðgur?
Bryndís: „Við eigum langt samlíf að
baki, en við höfum aldrei rifist, get ég
sagt þér.“
Kolfinna: „Okkur kemur mjög vel
saman, ég varð ung móðir og mamma
hjálpaði mér.“
Bryndís: „Kolfinna er ólík mér að
því leyti að hún skilaði sínum mönnum
fljótlega heim og kom aftur til mömmu.
Mér fannst alltaf notalegt að hafa hana
í kjallaranum á Vesturgötunni og nú
haga aðstæðurnar því þannig að hún,
þetta mikla borgarbarn, er komin
hingað upp í sveit. Þegar hún var lítill
krakki þá sagði hún aldrei orð. Hékk
bara í pilsfaldi móður sinnar. Þegar ég
var leiðsögumaður með ferðamönnum
á Ítalíu mörg sumur forðum daga, þá
drakk hún í sig allt sem mamma sagði.
Ætli hún kunni ekki bara ítölskuna frá
þeim dögum. Svo fór hún að tala og nú
er hún alveg óstöðvandi. En hún hefur
ekki húsmóðurhæfileika fyrir fimm
aura.“
Kolfinna: „Nú kemur það.“
Bryndís: „Ekki orð um það meir.“
Kolfinna: „Svo hleyp ég í skarðið
fyrir mömmu, ég hef farið að lesa upp
fyrir hana úr bókinni á mannamótum,
ef hún kemst ekki. Það hefur náttúru-
lega alltaf verið þannig að við höfum
getað skipst á hlutverkum, ef hún
kemst ekki þá fer ég.
Bryndís: „Veisluglaumurinn í Wash-
ington, t.d. var ekki beinlínis eigin-
mannsins „cup of tea“, ég meina Jóns
Baldvins. Hann bar því við að amer-
ískar kvenraddir lægju svo hátt að það
skæri í eyru. Við mæðgurnar erum
hins vegar hvor annarri meiri félags-
vera. Við hlupum því iðulega í skarðið
og skemmtum okkur konunglega.
Svona bætum við öll hvert annað
upp.“
Kolfinna: „Það birtist mjög vel þegar
þau komu að heimsækja mig til Kos-
ovó. Pabbi með sinn mikla stjórnmála-
áhuga pældi í þjóðfélagsástandinu.
Mamma var strax farin að skima í
garðana, velta fyrir sér hvernig fólkið
byggi. Hún var öll augu og eyru. Við
það að fá þau saman var maður kom-
inn með heilsteypta mynd af þjóð-
félaginu.“
Þjóðfélagið gjörbreyttist
Kolfinna flutti heim frá Kosovó fyrir
tveimur árum eftir tíu ára dvöl í
útlöndum, í Bandaríkjunum, Belgíu og
Kosovó. Bryndís bjó líka hátt í tíu ár í
útlöndum, í Bandaríkjunum, Finnlandi
og á Spáni. Mæðgurnar eru alveg sam-
mála því að á þeim tíma sem þær voru
úti hafi íslenskt þjóðfélagið breyst
mjög mikið.
Kolfinna: „Ég bjó í þremur löndum,
sem hvert var með sína þjóðfélags-
gerð, og alltaf var ég að mæra kosti
Íslands við útlendinga. Svo kom ég
heim og komst að því að það var verið
að sópa burt velferðakerfinu. Og allir
farnir að vinna í banka og ekki nóg
með það, það voru allir að tala um
stýrivexti, sem enginn vissi reyndar
hvað var.
Bryndís: Ég tók eftir breytingunum
með ýmsum hætti, hún birtist til
dæmis í umferðinni. Umferðin er
spegilmynd af þjóðfélagsástandinu.
Bílaflotinn var orðinn svo svakalegur
og gassagangurinn mikill. Frekja og
tillitsleysi keyrðu úr hófi. Í búðunum
fylgdist ég með því hvernig fólk keypti
í matinn. Mér blöskraði hvernig fólk
bruðlaði í matarinnkaupum og sankaði
Við höfum aldrei rifist
Það var alltaf svo notalegt að hafa hana í kjallaranum segir Bryndís Schram um dóttur sína Kolfinnu Baldvinsdóttur. Sigríður
Björg Tómasdóttir mælti sér mót við mæðgurnar í Mosfellsbænum og ræddi við þær um nýja og gamla tíma.
BRYNDÍS SCHRAM OG KOLFINNA BALDVINSDÓTTIR Við húsið notalega í Mosfellsbænum þar sem þær búa. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
að sér óþörfum hlutum. Það var líka
allt orðið svo leiðinlegt, andlaust og
forskrúfað. Fréttirnar snerust allar
um kaup og sölu í Kauphöllinni, um
verð á hlutabréfum og um dularfulla
díla lánaháka í útlöndum. Mér fannst
líka fáránlegt að geta ekki einu sinni
farið á tónleika án þess að þurfa að
þakka FL Group eða einhverjum slík-
um fyrir í hvert sinn.“
Kolfinna: „Við getum sagt sem svo
að allir misstu vald sitt, verkalýðs-
hreyfingin, þingmenn og ráðherrar, í
hendur peningamanna.“
Bryndís og Kolfinna eru báðar á því
að hér á landi eigi að vera öflugt vel-
ferðakerfi og finnst skörð sem í það
hafa verið höggvin skammarleg. Þær
segja dvölina í Bandaríkjunum bara
hafa styrkt þær í trúnni.
Bryndís: „Bandaríkin eru býsna
brútalt samfélag. Ef þér hlekkist á í líf-
inu, og það hendir flesta einhvern tíma,
þá er ekkert öryggisnet sem ver þig
falli. Það var þetta sjálfhverfa sam-
félag sem fór fyrir brjóstið á mér
þegar ég var þar, enda ólíkt því sem ég
átti að venjast að heiman. Og sjokkið
því kannski enn meira þegar ég kom
heim úr útlegðinni og sá hversu hörku-
legt, miskunnarlaust og ameríkanís-
erað samfélagið var orðið hér.“
Kolfinna: „Mamma er með marga
góða punkta um þetta í bókinni sinni.
Þar er hún að lýsa því hvernig hún
upplifir mannlífið í mörgum ólíkum
þjóðfélögum, Bandaríkjunum, Norður-
löndunum, Austur-Evrópu og í Mið-
jarðarhafsmenningunni. Frásagnir
hennar eru oft með pólitísku ívafi.“
Allt snýst um peninga í Bandaríkjunum
Í umræddri bók segir Bryndís t.d. frá
því hvernig hún upplifði Bandaríkin
bæði sem sendiherrafrú og í gegnum
skólagöngu barnanna hennar Kol-
finnu.
Bryndís: „Það var ótrúlega spenn-
andi að fá að upplifa aðra hlið sam-
félagsins, kynnast venjulegu fólki. Það
var gaman að fara með börnin í skól-
ann og fá að fylgjast með því hvernig
kennaranum tókst að fá allan bekkinn
til að tjá sig frá fyrsta degi. Þetta er
ein góða hliðin á Ameríkönum, þeir
geta alltaf staðið upp og talað frá eigin
brjósti. Þessi stund í skólastofunni var
kennslustund í lýðræði.
Þetta var í Washington D.C. sem er í
vitund flestra höfuðborg heimsins og
fæstir vita að 80% íbúanna eru blökku-
fólk. Meðal þeirra ríkir mikil fátækt
og skólakerfi þeirra er í molum.
Börnin hennar Kolfinnu áttu t.d. að
fara í hverfisskóla. Þar voru vopnaðir
verðir á skólalóðinni og skilti sem á
stóð „We don´t use drugs here“. Þá
mátti bóka það, að sögn þeirra sem til
þekktu, að skólinn væri dópgreni. Litla
drengnum, honum Starkaði, leist nú
ekkert á umhverfið og okkur tókst að
komast að í öðrum skóla, sem var líka
ríkisskóli en alveg stórkostlegur.
Kolfinna: „Þetta var skóli sem auk
framlaga frá ríkinu var rekinn af
frjálsum framlögum foreldra og það
má segja að mömmurnar hafi verið í
fullri vinnu við að vera umboðsaðilar
barna sinna, að safna peningum, ráða
kennara og svo framvegis. Þá var nú
gott að hafa mömmu því ég var auðvit-
að á fullu í mínu námi.“
Bryndís: „Ég var farin að beita sömu
brögðum til að safna pening fyrir skól-
ann eins og til að hala inn pening handa
menningarstofnunum borgarinnar. Ég
hélt kvöldverðarboð, fólk borgaði
aðgangseyri og peningarnir runnu til
skólastarfsins.“
Kolfinna: „Gallinn við Bandaríkin er
hvað allt snýst mikið um peninga.
Maður var skíthræddur um að börnin
myndu veikjast því að það gat beinlínis
kollvarpað fjárhagnum. Skólinn sem
ég var í, American University, var
algjör ríkra manna háskóli, fyrir utan
styrkþega sem þar voru inni á milli.“
Bryndís: „Ég get bætt því við að eftir
heimkomuna var ég oft beðin um að
segja frá Bandaríkjunum og reynslu
minni af bandarísku þjóðlífi á fundum
í allra handa klúbbum og félögum. Ég
fann það fljótlega að ég talaði fyrir
daufum eyrum, þegar ég lýsti hinu
félagslega harðræði sem hinir efna-
minni búa við í því þjóðfélagi.“
Kolfinna: „Samt er fullt af fólki í
Bandaríkjunum að segja hið sama. En
Íslendingar hafa horft til Bandaríkj-
anna sem draumaþjóðfélags.“
Mótmæli eina úrræðið
Þá erum við komin aftur til Íslands í
spjallinu og talið berst að nýjum og
gömlum mótmælum. Kolfinna bendir á
að í lokuðu klíkusamfélagi, þar sem
það viðgengst að halda upplýsingum
leyndum fyrir almenningi, eru mót-
mæli í krafti samtaka fólks oft einu
úrræðin sem almenningur hefur til að
veita valdhöfum aðhald. Mótmæli
bandarískra stúdenta á sinni tíð gegn
Víetnam-stríðinu náðu að lokum til
almennings og gerðu valdhöfum ókleift
að halda stríðinu áfram.
Kolfinna: „Mótmæli eru mikilvæg
en það er líka mikilvægt að skilaboðin
sem þau senda séu skýr. Og þau geta
skilað árangri ef rétt er að málum stað-
ið, eins og dæmin sanna.“
Talið berst að mótmælunum sem
Bryndís tók þátt í gegn veginum í
gegnum Álafosskvos.
Kolfinna: „Þau mótmæli skiluðu
árangri að því leyti að um þau var fjall-
að í blöðum og ráðamenn urðu þess
vegna skelkaðir.“
Bryndís: „Vegurinn er mistök og það
sáum við strax. En kannski er Álafoss-
kvosin dæmigerð fyrir ástandið sem
hefur verið á Íslandi undanfarin ár.
Ákvörðunin um veginn byggðist á
hroka, ekki var hlustað á hinn almenna
borgara, bara vaðið áfram í krafti pen-
inga, alveg eins og í þjóðfélaginu
öllu.“
Kolfinna: „Það má segja að þetta
hafi verið táknrænt, verktakarnir sem
allt yfirtaka eru auðmennirnir, bæjar-
stjórnin er eins og ríkisstjórnin og
Varm ársamtökin fulltrúi fólksins sem
heldur uppi mótmælum en enginn
hlustar á.“
Þar með berst talið að stjórnmálum
og þjóðfélagsástandi samtímans sem
bæði Bryndís og Kolfinna hafa mikla
skoðun á. Þær vilja breytingar, nýtt
fólk inn og nýtt kerfi og það strax.
Kolfinna: „Við höfum ekki tíma til
þess að bíða eins og til dæmis Sjálf-
stæðisflokkurinn vill að við gerum.
Íslenska þjóðin horfist í augu við hrun
efnahagslífsins sem á eftir að kippa
fótunum undan hversdagslegri tilveru
fjölda fólks. Ekkert er eins og var. Það
umboð sem stjórnarflokkarnir fengu í
seinustu kosningum byggði á forsend-
um sem ekki eru lengur fyrir hendi.
Hvernig þessi ríkisstjórn hagar sér er
nóg sönnun þess hversu langt hún er
komin frá kjósendum sínum, hversu
illa þetta lýðræði okkar fúnkerar. Þau
gríðarlegu vandamál sem við stöndum
nú frammi fyrir verða ekki leyst í sátt
við þjóðina nema með því að leggja
málin í dóm þjóðarinnar. Ný ríkisstjórn
þarf nýtt umboð til þess að ná
árangri.“
Bryndís: „Það fór ekki fram hjá mér
um daginn að þingmenn eru sjálfir
farnir að kvarta hástöfum undan upp-
lýsingaskorti og áhrifaleysi. Hvað má
þá segja um okkur hin? Bendir þetta
ekki til þess að það séu alvarlegar veil-
ur í okkar stjórnarfari, nefnilega að
upplýst lýðræði hafi ekki náð að skjóta
nægilega djúpum rótum? Eigum við
ekki að láta þessa kreppu, sem við nú
erum lent í, okkur að kenningu verða,
nefnilega að taka stjórnarfarið – póli-
tíkina – til rækilegrar endurskoðun-
ar?“
Mér blöskr-
aði hvernig
fólk bruðlaði
í matarinn-
kaupum og
sankaði að
sér óþörfum
hlutum. Það
var líka allt
orðið svo
leiðinlegt,
andlaust og
forskrúfað.