Fréttablaðið - 17.01.2009, Blaðsíða 70

38 17. janúar 2009 LAUGARDAGUR
ESB og umskipti á æðstu stöð-
um eru með brýnustu málum
Aðgerðir í efnahagsmálum í kjölfar hruns bankanna brenna á þjóðinni. Unnið er eftir efnahagsáætlun sem tryggja á lánafyrir-
greiðslu fyrir atbeina Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, en framtíðin er engu að síður um margt óljós. Við lýði eru gjaldeyrishöft og hátt
stýrivaxtastig og niðurstöðu beðið í Evrópusambands- og krónumálum. Breski fræðimaðurinn Robert Wade, prófessor við Lond-
on School of Economics, bættist nýverið í hóp þeirra sem gagnrýnt hafa stjórnvöld fyrir stefnuleysi. Í ljósi alls þessa kölluðu Óli
Kristján Ármannsson og Björn Ingi Hrafnsson viðskiptaritstjórar eftir ráðgjöf skuggabankastjórnar Markaðarins um til hvaða
aðgerða væri nú brýnast að grípa.
1) Framtíðarsýn. Það vantar áætlun,
það vantar plan, það vantar skýra
framtíðaðarsýn. Hvernig ætla
stjórnvöld að ná efnahagslífinu út úr
ógöngunum?
2) Markaðsbúskapur. Koma þarf á
virkum markaðsbúskap að nýju sem
fyrst. Þessi liður felur í sér margt,
meðal annars þarf endurskipulagn-
ing bankanna að ganga hraðar fyrir
sig, selja þarf fyrirtæki til framtíðar-
eigenda, gjaldeyrishöftin þarf að
afnema og gjaldeyrismarkaðinn þarf
að gera virkari, ásamt fleiru.
3) Evrópusambandið. Framtíðar-
skipulag peningamála er nátengt
umræðunni um ESB - og að sjálf-
sögðu framtíðarsýninni. Sækja þarf
um aðild og fá úr því skorið hvort
við náum viðunandi samningum.
4) Umbætur á umgjörð og reglu-
verki um fjármál.
5) Félagslegar aðgerðir til að draga
úr verstu áhrifum kreppunnar.
6) Upplýsingagjöf. Það þarf að
endurbæta upplýsingagjöfina um
gang mála, ekki síst hvernig gengur
með efnahagsáætlunina og sam-
starfið við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.
ÞÓRÐUR FRIÐJÓNSSON
FORSTJÓRI NASDAQ OMX KAUPHALLARINNAR Á ÍSLANDI:
HAGFRÆÐINGUR Í LANDSBANKANUM:
EDDA RÓS KARLSDÓTTIR
Allar aðgerðir eiga að taka
útgangspunkt í að tryggja
að þjóðartekjur og velferð
almennings verði sem mest
í framtíðinni. Eftirfarandi
atriði þarf öll að framkvæma
strax:
1) Marka verður trúverðuga
framtíðarstefnu í efnahags-
og gjaldeyrismálum og
kynna fyrir þjóðinni. Þannig
má draga úr óvissu og efla
frumkvæði og sköpun nýrra
starfa.
2) Stjórnvöld þurfa að ljúka
samningum um ICESAVE og
gömlu bankarnir að ganga
frá uppgjöri við erlenda
kröfuhafa. Reynslan sýnir
að alþjóðasamfélagið sættir
sig oft við ótrúlega miklar
afskriftir skulda, enda sé
lögum fylgt og jafnræðis
gætt. Sagan kennir okkur einnig að þjóðir fá ekki fullan aðgang að alþjóð-
legum fjármálamörkuðum fyrr en skuldamál eru frágengin. Slíkur aðgangur
skiptir sköpum fyrir þróun lífskjara til framtíðar.
3) Gera þarf fjármálakerfið starfhæft með því að ljúka við uppgjör milli
gömlu og nýju bankanna.
4) Forðast verður aðgerðir sem leiða til einangrunar, langvarandi hafta og
pólitískrar skömmtunar – á öllum sviðum.
5) Núverandi fyrirkomulag peningamála, með gjaldeyrishöft og háa stýri-
vexti, sameinar það versta úr tveimur heimum. Úr því sem komið er er rétt
að tilkynna að gjaldeyrishöftunum verði fyrst aflétt eftir að létt hefur verið
á gríðarlegri krónueign erlendra aðila og verðbólgukúfurinn er genginn yfir.
Í framhaldi af tilkynningunni verði vextir lækkaðir með afgerandi hætti. Allt
kapp verði lagt á að létta á krónueign erlendra aðila með eignaskiptum,
bindingu innistæðna, uppboði verðbréfa með langan binditíma eða öðrum
leiðum sem færar eru.
6) Þar til skýr og trúverðug framtíðarsýn liggur fyrir og gjaldeyriskreppan er
leyst, geta aðgerðir til aðstoðar heimilum og fyrirtækjum aldrei orðið annað
en plástrar eða tímabundin töf. Í versta falli geta slíkar aðgerir falið í sér
óraunhæfar afskriftir sem draga verulega úr tekjum og auka skattbyrði næstu
kynslóða.
FORSTÖÐUMAÐUR GREININGAR GLITNIS:
INGÓLFUR BENDER
LEKTOR VIÐ VIÐSKIPTADEILD HÁSKÓLANS Í REYKJAVÍK:
ÓLAFUR ÍSLEIFSSON
FORSTÖÐUMAÐUR GREININGARDEILDAR KAUPÞINGS:
ÁSGEIR JÓNSSON
1) Hjálpa heimilum og fyrirtækjunum að takast á við
kreppuna: Verja mannauðinn fyrir félagslegum afleiðing-
um fjármálakreppu. Efla félagsleg úrræði vegna atvinnu-
leysis. Bæta aðgengi að menntun. Auka samstarf ríkis og
sveitarfélaga. Koma fram með úrlausnir vegna greiðsluerf-
iðleika. Styðja við fyrirtæki meðan þau fara yfir erfiðasta
hjallann. Frysting lána, meðferð í greiðsluþroti, aðkoma
bankanna, eignfjárinnspýting með fjárfestingarsjóðum og
draga að fjárfesta. Virkja markaði, afnema höft og tryggja
stöðugleika. Hvetja til nýsköpunar.
2) Nýta opinber fjármál til sveiflujöfnunar en gæta vel að
skuldsetningu: Hið opinbera þarf að vera vaxtarhvetjandi
í niðursveiflunni. Halda þarf útþenslu í lágmarki sem og
þeim kostnaði sem ríkið tekur á sig vegna endurskipu-
lagningar bankakerfisins. Ekki fara í óarðbær gæluverkefni.
Það þarf að tryggja að ríkið lendi ekki í greiðslufalli. Hraða
sameiningum sveitarfélaga og lækka kostnað í opinberum
rekstri með hagræðingu.
3) Efla virkni markaða: Endurreisa þarf markaði á ný og
tryggja virkni þeirra. Tryggja að gjaldeyrishöftin virki og skili
sér í styrkingu krónunnar. Nýta styrkingu til að mynt-
breyta erlendum lánum innlendra aðila. Síðar að afnema
höftin og lækka stýrivexti hratt. Koma þarf fyrirtækum úr
ríkiseigu sem fyrst. Efla traust með bættri umgjörð, eftirliti
og regluverki.
4) Opna hagkerfið á ný: Byggja upp á ný góð samskipti
við nágrannaþjóðir. Fara hiklaust í aðildarviðræður við ESB
með skilgreind samningsmarkmið. Samhliða þarf að hafa
skýra áætlun um hvað verði ef ekki verður af inngöngu.
Afnema þarf höft á utanríkisviðskipi. Fá erlenda kröfuhafa
að eignarhaldi í bönkunum.
5) Tryggja stöðugleika: Stöðugleiki í efnahagslegu
umhverfi fyrirtækja og heimila þarf að vera í forgrunni.
Setja skýr stefnumarkmið. Forgangsverkefni er að endur-
skipuleggja peningastjórnunina.
1) Viðræður við Breta og aðrar þjóðir
um að endurskoða fyrri niðurstöðu í
ICESAVE-málinu í ljósi þess að þjóðin
er sokkin niður í óviðráðanlegt skulda-
fen og að kröfur á hana í þessu máli
standast enga sanngirnismælikvarða.
2) Endurskoðun á samkomulagi við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn um að lækka
stýrivexti til dæmis í 6 prósent enda
engin þörf á 18 prósenta vöxtum til að
styðja handstýrðri haftakrónu.
3) Samræmd áætlun um að rétta við
efnahag fyrirtækja og heimila eftir
hrun krónu og verðbólguhrinu.
4) Umsókn um aðild að ESB með
ósk um flýtimeðferð inn í evrópska
myntbandalagið.
5) Tafarlaus mannaskipti í Seðlabanka,
Fjármálaeftirliti og ríkisstjórn.
1) Lögð verði fram tímasett aðgerðaráætlun í samráði
við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn um hratt afnám gjaldeyr-
ishafta, lækkun vaxta og endurreisn og einkavæðingu
bankakerfisins. Nú ríkir fullkomin óvissa um þróun helstu
hagstærða, svo sem vaxta og gengis, sem gerir alla áætl-
unargerð nær ómögulega fyrir atvinnulífið. Háir vextir, höft
og óvissa takmarka allt endurreisnarstarf.
2) Hafnar verði aðildarviðræður við ESB með áherslu á
flýtimeðferð fyrir inngöngu í myntbandalag Evrópu . Aðild
að ESB og myntbandalagi Evrópu er fljótvirkasta leiðin
til þess að tryggja þjóðhagslegan stöðugleika og byggja
trúverðugleika landsins að nýju. Jafnframt er aðild að ESB
ein helsta tryggingin fyrir að stjórn landsins muni ekki leita
aftur til hafta og miðstýringar.
3) Lögð verði áhersla á gagnsæi og samræmda upplýs-
ingagjöf um rannsókn bankahrunsins til þess skapa nýtt
traust á fjármálakerfinu. Það er nú nauðsyn að fara að
horfa til framtíðar í stað þess að skeggræða endalaust
mistök fortíðar. Það þarf allar upplýsingar upp á borðið
sem fyrst svo hægt sé að meta hlutina í heildarsamhengi.
Eins og staðan er nú virðist engin samdræmd upplýsinga-
gjöf vera til staðar en þess í stað virðast sem nokkur slæm
órannsökuðum atriðum sé lekið í fjölmiðla í viku hverri.
4) Stjórnvöld leggi fram samræmda áætlun um viðreisn
landsins sem setur viðmið um hvernig skuli tekið á
gjaldþrotum bæði heimila og fyrirtækja. Nú er nauðsyn að
breyta gengis-
bundnum skuld-
um heimila og fyr-
irtækja í krónulán
með einhverjum
þeim hætti sem
sæmileg sátt ríkir
um. Það þarf að
gerast um leið og
efnahagsreikning-
ur nýju bankanna
er útbúin.
5) Settur verður
forgangur sölu
eigna og fyrir-
tækja sem nú
eru á höndum
bankanna þriggja
til þess að koma
þeim í starfhæft
ástand svo atvinnusköpun geti byrjað að nýju. Nú ríkir bið-
staða í atvinnulífinu þar sem eignarhald og rekstrargrund-
völlur margra fyrirtækja leikur á tvennu. Þessari óvissu þarf
að eyða með nýju eignarhaldi eða aðgerðum sem treysta
núverandi eignarhald.