Tíminn - 23.12.1944, Page 10

HALLDÓR KRISTJÁNSSON:
Hugleiðing um kvæðisbrot
Það er sagt, að vegir guðs séu órannsak-
anlegir, og víst er það, að eftir mörgum
léiðum birtast mönnum lífssannindin, og
ljós sannleikans fellur í sálir þeirra með
ýmsu móti. Þannig er það með jólahátíðina,
að hún verkar ýmislega á menn til góðs, —
bætandi og vekjandi. Jólaboðskapurinn, og
allt sem honum fylgir, birtir mönnunum
svo ótalmargt af því, sem þeir þurfa að
sjá, til þess að skilja köllun sína og hlut-
verk, — líf sitt og tilgang.
Ég ætla 'því að nota ofurlitla stund
til þess að rifja upp fyrir okkur kvæði eft-
ir eitt af góðskáldum okkar, þó að það sé
ekki talið trúarskáld. Það var samt auð-
ugt af þeim anda kristindómsins, sem vald-
ið hefir straumhvörfum í lífi ýmsra þjóða,
og bar skyn á samtíð sína og mannfélag
af miklum vitsmunum og vörmu hjarta.
Þetta skáld er Stehpan G. Stehpansson,
og kvæðið, sem ég ætla að rifja upp byrjar
svona:
Svo lítil frétt var fæðing hans
í fjárhúsjötu hirðingjans,
að dag og ártal enginn reit,
um aldur hans ei nokkur veit.
Og jafnvel samtíð okkar enn
sér ekki sína beztu menn,
en bylting tímans birtir allt
og bætir sumum þúsundfalt.
Þessi forna staðreynd, að fæðingardagur
Jesú frá Nazaret er gleymdur og afmælis-
hátíð frelsarans var valinn tími á þeim
tímamótum, er daginn fer að lengja og
ljósið byrjar sigurför sína í norðurheima,
verður skáldinu tilefni til þess, að minna
á það, að við þekkjum ekki okkar beztu
menn og sízt af öllu vitum, þegar við sjá-
um börnin, hvað með þeim býr og úr
þeim getur orðið.
Og skáldið heldur áfram:
Hann alla sína fræðslu fékk
á fátæklingsins skólabekk,
en sveit hans veitti sína gjöf
þar sérhver hæð var spámannsgrþf.
Okkur hættir sennilega oft við því, að
gera lítið úr skólabekk fátæklingsins og
fræðslunni þar. En þó er það svo, að þar
sannast máltækið, að sá veit gerzt, er
reynir. Sá skilur alþýðufólkið og fátækling-
ana bezt, sem sjálfur hefir búið við lífs-
kjör þeirra og þolað þeirra stríð. Á skóla-
bekk fátæklingsins geta menn bezt lært
hvað samtíð þeirra, vantar og hvers hún
þarf, og þar er eðlilegast að þeir læri að
taka afstöðu með þeim, sem settir eru hjá
og búa við skarðan hlut. En skáldið gleym-
ir ekki þýðingu héraðsins og sögunnar.
Grafir spámannanna og minningar sög-
unnar um þá höfðu sína þýðingu. Dæmi
þessara göfugu leiðtoga og misskildu hug-
sjónamanna, sem ekki fengu viðurkenn-
ingu fyrr en eftir það, að þeir voru af
heimi kallaðir, voru hvatning til dáða og
styrkur til að þola skilningsleysi og andúð.
Þar birtist 'verkavitrun hans,
sem vitjar sérhvers göfugs manns,
það kall, að hefja land og lýð
og lækna mein á sinni tíð.
Skáldinu fannst það eðlilegt, að sérhver
göfugur maður heyri þá köllun, að hefja
land og lýð og sérstaklega virðist því þetta
eðlilegt þeim, sem hafa setið á fátæklings-
ins skólabekH og mótast af sögu þjóðar
sinnar.
Og svö heldur kvæðið áfram og á fullt
erindi til þessarar kynslóðar.
Hann sá það glöggt, hvað gengi að
og guðræknin ei fremst var það,
né smæð og örbirgð ættarlands
og ekki kúgun Rómverjans.
Hann fann að eiginelskan blind
var aldarfarsins stærsta synd,
og þyngst á afl og anda manns
var okið lagt af bróður hans.
Á öllum tímum eru það sambúðarhættir
manna og félagslíf, sem mestu ræður um
hamingju þeirra og farsæld. Það er raun-
verulega þetta, með hvaða hugarfari þeir
umgangast hverjir aðra og lifa saman.
Síðan víkur skáldið að harmsögunni
miklu um það, hvernig mennirnir skildu
meistara sinn og frelsara, og ýmist af-
neituðu honum vegna hugsjóna hans eða
gerðu kröfur til þess að hann yrði annar
en hann var og gat orðið.
Hve áhrifalaust orð hanslá
í anda lýðs hann glöggast sá,
er gagnstætt hverri hugsjón hans '
hann hylla vildu konung lands.
Minn guð! Hví yfirgafstu mig? ,
frá gröf hans hljómar kringum þig,
er sérðu heift og hatur lands
sig höpa undir merkið hans.
Gyðingar þráðu þann Messías, Sem gerði
þá að voldugri þjóð, yfirþjóð annarra þjóða,
•kúgara og böðla heimsins, eins og Róm-
verjar voru. Ennþá dreymir marga hlið-
stæða drauma. Framavonir og þrár ýmsra,
sem setið hafa á skólabekk fátæklingsins
eru einmitt bundnar við það, að geta brugð-*
izt bræðrum sínum og orðið forréttinda-
menn, sem sitji yfir hlut þeirra. Slíkum
þykir ljúft að hlýða á glæsiboð freistar-
ans, sem bregður upp dýrlegum myndum
og segir: Allt þetta skal ég gefa þér, ef
þú fellur fram og tilbiður mig. Þeir skynja
ekki þá köllun, að hefja land og lýð, því
að andi kristinsdómsins á ekki hjörtu
þeirra. Þeir hafa ekki gefið jólabarninu
hjarta sitt.
Skáldið lítur til samtíðar sinnar í ljós-
inu frá lífi meistarans frá Nazaret.
Og ennþá getur góða menn
og guðspjöll eru skrifuð enn.
Og löndin eiga mikla menn
og menningin sér kemur enn
og geislar andans allir sér
í einnar sálar brennigler.
Það eru til slíkir afbragðsmenn, að það
er eins og sameinist í þeim allt það bezta
úr menningu kynslóðarinnar, — það kem-
ur allt í brennigler einnar sálar eins og
skáldið,orðar það.
Og sama og hans er sumra mein,
og sama þeirra dauðakvein,
í smáum brotum byrjað fá
á blessun lífs og hvéjfa frá.
Þá hugraun bíður hetja sú,
er hreinsa vildi siði og trú,
en deyr sem andstyggð almúgans
í útskúfun síns föðurlands.
Og þjóðskörungur böl það ber
á banadægri er þreyttur sér
að fólk hans loksins sveik sig sjálft
og sættum tók við minna en hálft.
Og skáldið hreppir hlutfall það,
er hversdagslífið þrengir að
og hnígur undir önn og töf
með öll sín beztu ljóð í gröf.
Og sjálfur bóndinn veit það vel,
sem vildi græða kalinn mel,
en hverfur svo að séð ei fær
að sveitin af hans starfi grær.
Þannig er oft saga þeirra, sem vilja lifa
fyrir þá köllun, að hefja land og lýð og
lækna mein á sinni tíð. Þeir mæta mis-
skilningi fólksins, sem svíkur sig sjálft og
kastar frá sér dýrmætum og glæsilegum
tækifærum. En við skulum reyna að líta
á mannlífið líkt og Stephan G. og láta þessa
hátíð og jólaboðskapinn hjálpa okkur til
þess að meta sem vert er það, sem samtíð
okkar*á bezt. Við skulum reyna að skilja
samband og skyldleika hugsjóna þessara
tíma við kristindóminn, — finna tengsl
þess, sem fegurst er í kringum okkur, við
meistarann frá Nazaret, — skynja hið
guðdómlega í hversdagsleika lífsins sem
við lifum. Þájnun jólahátíðin verða okkur
styrkur til þess að duga því, sem verður
til þess að hefja land og lýð. Þá vitum við,
að okkar á meðal starfa þeir, sem halda
verki meista,rans áfram. Reynum öll að
opna huga okkar fyrir þeim lífsskilningi,
svo að við getum komið fram að jötu jóla-
barnsins með þeirri samúð, sem greiðir
götu þess og kærleikans í margþjáðu mann-
félagi. Og reynum að láta félagslíf okkar
verða okkur vígslu til þess, að' við greiðum
veg þeirra, sem á eftir koma, til betra lífs.
í Jesú nafni, gleðileg jól.
GLEÐ9LEG JÓL !
Kolaverzlun
Sigurðar Úlafssonar