Tíminn - 23.12.1944, Qupperneq 15

T í M I N N
15
VIGFÚS GUÐMUNDSSON:
Gamlar minningar
Vigfús Guðmundsson, gestgjafi, hefir einstaka sinnum flutt mjög
vinsæl erindi í útvarpið, einkum ýmsar frásagnir úr lífi sínu. Hefir
hann víða farið og tekið eftir mörgu. Komst ritstjóri Tímans að
því, að V. G. myndi vera að skrifa ævisögu sína og fór þess þá á leit við
hann, að fá að birta einhverjar frásagnir úr endurminningum hans
í jólablaðinu.
V. G. 1913
Júlí var að heilsa sumarið 1913, þegar
útþráin hafði unnið stundarsigur yfir att-
hagaást minni og ég lagði af stað frá æsku-
stöðvunum með þeim ásetningi að dvelja
fjarri þeim, a. m. k. í nokkur ár. Norður-
land — Noregur — Ameríka heilluðu hug-
ann í leyni, án þess að um þ»að vissi nokkur
annar maður.
Tveir duglegir ferðaklárar mínir, rauður
og grár, báru mig fyrsta daginn frá æsku-
heimili mínu, Eyri í Flókadal, að Sveina-
tungu til Jóhanns bónda Eyjólfssonar, er
þar bjó þá með konu sinni og mörgum
mannvænlegum börnum á æskuskeiði.
Þekkti ég hann lítils háttar frá því að
hafa rekið fjárrekstra fyrir hann nokkur
undanfarin haust úr Borgarfjarðardölun-
um suður yfir Botnsheiði og Svínaskarð
til Reykjavíkur. Jóhann var hinn mesti
athafna- og dugnaðarmaður og hafði m.
a. hýst Sveinatungu, — harðbalafjallajörð
— svo vel, að fágætt var. Reisti hann m.
a. myndarlegt íbúðarhús úr steinsteypu
árið 1895 og mun það hafa verið fyrsta
steinsteypuhúsið hér á landi. Þurfti þá að
flytja allt steinlímið í húsið frá Borgarnesi,
á hestbökum, en það er 50 km. eftir þjóð-
veginum nú. en mun hafa verið talsvert
lengra þá, vegna króka, er varð að fara
með klyfjahestana.
Daginn eftir hélt ég einn á klárunum
mínum norður yfir Holtavörðuheiði. Var
fremur ömurlegt á heiðinni, rigning og
þoka. Mætti ég aðeins þremur mönnum
á háheiðinni. Voru það tveir íslendingar
frá Vesturheimi, ásamt fylgdarmanni, þeir
merku bræður Sveinn og Þorvaldur Þor-
valdssynir frá Riverton á Nýja-íslandi.
Spjölluðum við litla stpnd saman og hurf-
um svo í þokuna — þeir suður, en ég norður.
Þegar niður í Hrútafjörðinn kom, glaðn-
aði til og gerði sólskin og blíðu. Heldur
þótti mér lágar byggingar þar í firðinum.
Hefi ég skrifað í dagbók mína, þegar ég
reið þar með bæjunum:
„Svo eru lágreist manna- og búfjárhí-
býli hér um slóðir, að það liggur við að
komi vígahugur í grenjaskyttuna.“
Við eitt kothreysið hafði ég tal af krökk-
um og spurði þau nokkurra spurninga.
Voru þau björt yfirlitum, kurteis og greind-
arleg og svöruðu skýrt því, *er ég spurði.
Um nóttina gisti ég á Staðarbakka, en
hélt þaðan að morgni austur yfir Húna-
þing. Brá ég mér inn að Hnúki í Vatnsdal
til þess að fá aðeins að renna augunum
yfir þá fögru sveit í miðsumarsólskininu.
í Borgarfirði hafði hvergi verið byrjaður
sláttur, en hér var hann byrjaður á stöku
bæjum og mest þó á Másstöðum, sem
blasti við þarna beint á móti. — Ferðamað-
urinn fær margar fagrar myndir í þuga
sinn, er geymast þar vej og lengi. Mið-
sumarmyndin, sem ég eignaðist þarna af
Vatnsdalnum, hefir jafnan síðan verið í
hópi minna ljúfustu hugarmynda.
Að kvöldi, nokkru fyrir náttmál, kom
ég að Geitaskarði og baðst gistingar. Var
hún velkomin. Hittist þá svo á að elzta
dóttir Árna bónda — mjög elskuleg ung-
meyja — hafði verið að gifta sig um dag-
inn, og komst ég í leifarnar úr brúðkaups-
veizlunni. Var Árni bóndi glaður og reifur
og sýndi mér m. a. vandað stórhýsi á ís-
lenzkan sveitamælikvarða, sem hann var
þá að reisa og enn blasir við áberandi og
myndarlega og einkar snyrtilega við sjón-
um þeirra mörgu, er ferðast um Langadal.
Morguninn eftir var sama bjarta og
indæla veðrið. Á unglingsárum mínum
hafði ég það oft fyrir sið, að synda á morgn-
ana, og þá jafnan í köldu vatni, og hikaði
þá stundum ekki við að fara nokkuð djarft,
þó að ég væri ekki góður sundmaður. Hafði
ég litla tilsögn fengið í sundi. Þennan
morgun synti ég talsvert út á Blöndu, sem
fellur fram rétt neðan við túnið á Geita-
skarði. Var hún straumþung og köld. Sagði
Árni bóndi, að gestir sínir væru óvanir
svona tiltektum og fannst mér honum
þykja nóg um.
Næstu nótt var ætlunin að gista í Skaga-
firðinum hjá Sigurði. skólabróður mínum
frá Hvanneyri, sem þekktur varð síðar
undir nafninu Skagfield. Þetta var stutt-
ur áfangi. Ég, ásamt tveimur ferðamönnum
úr Borgarfirði, er slógust í fylgd með mér
frá Geitaskarði til Akureyrar, fórum því
seint af stað. — Meðfram yegna til-
mæla Árna fórum við með honum til .
kirkju að Holtastöðum og hlýddum þar
messu. Var þá mikil umferð í hinu bjarta,
fagra júlíveðri um Langadalinn og glumdu
sí og æ hófahljóðin inn í kirkjuna, þegar
menn skelltu á skeið fram hjá henni. En
um 20 hræður sátu undir messunni hjá
presti, og man ég það eitt úr ræðu hans,
að hann fór mörgum hörðum orðum um
þá, er vanhelguðu guðshús með því að fara
fram hjá því á helgum dögum! En við, sem
á hlýddum, fórum með hreina samvizku(!)
á"bak klárum okkar og héldum inn Langa-
dal, yfir Vatnsskarð að Brautarholti í
Skagafirði og gistum þar við hinar beztu
viðtökur hjá Sigurði söngmanni og fólki
hans.
Næsta dag fylgdi Sigurður okkur út
Skagafjörðinn, og man ég, að við komum
þá m. a. að Páfastöðum í gamlan torfbæ,
þar jsem var svo vel búið inni að húsmun-
um og allri fegurð og umgengni, að ég
hafði ekki áður séð til jafns við það á
sveitabæ. Fyrir nokkrum árum hafði kom-
ið frá þessum bæ svo fögur stúlka suður
í Borgarfjörð til vetrardvalar þar, að ynd-
isþokki hennar og fegurð var um mörg ár
ljóslifándi í hugumBorgfirðinga.En ég slapp
nú óskemmdur út á Sauðarkrók, þrátt fyrir
fegurðina, eins og Þorsteinn Erlingsson
forðum úr Hvalfirði. Og eins og Sauðár-
krókur var þá, skyldi hann eftir hálf ömur-
lega mynd í huga mínum, eftir fremur
stutta viðdvöl.
Yfir vestri hluta Héraðsvatna fórum við
á ferju, sem knúin var áfram með sterk-
legum áratogum knálegs, trausts, en þög-
uls ferjumanns. Hestarnir syntu í kjöl-
far bátsins.
Rjómabú var austan við Vötnin, og var
bústýra þess ung og fögur stúlka, er bauð
af sér sérstaklega góðan þokka, og dáðumst
við a. m. k. að búrekstri hennar. Þorsteinn
slapp forðum fyrir Hvalfjörð, en það er
bezt að vera ekki að rifja upp áhrifin,
sem Skorradalshlíðarnar yfir vatnsfletin-
inum bláa höfðu á hann.
Heim að Hólum komum við um kvöldið
og gistum þar í hinu bezta yfirlæti. Var
Sigurður (síðar búnaðarmálastjóri) byrj-
aður að rækta skóg að Hólum, en það var
fátítt á bæjum í þá daga.
Eftir að hafa gist í góðu yfirlæti, og
dvalið talsvert fram á dag við að skoða
staðinn, héldum við áleiðis norður yfir
Heljardalsheiði í björtu og ágætu veðri.
Undraði mig, hve urið var landið í Kolbeins-
dalnum eftir búfé, og hafði ég aldrei séð
svo urið land áður. En fagurt þótti mér og
gróðursælt í Skagafirði, svo að lítið gæfi
eftir mínu æskuhéraði.
Þegar uppí brúnir Heljardalsheiðar kom,
var þar> blindþoka og kuldasúld og riðum
við á jökli talsverðan kafla á háheiðinni.
Var ömurlegt að koma þarna upp í kalsa-
þoku og vetur. Klettadrangarnir, er stóðu
þafna hér og þar upp~úr fönninni, líktust
helzt í þokunni fylkingum trölla, er væru
þarna á ferð. Duttu mér í hug orð Stein-
gríms um fóstuyjörðina: „Hið efra helfríð,
hrikavæn, þú hreyfir vetrarkífi, en neðra
sólblíð, sumargræn, þú svellur öll af lífi.“
Þegar þokunni fór að létta og sjást
norður af, opnaðist hin víðfeðma og fagra
sveit, Svarfaðardalurinn, allur grasi vaf-
inn upp á fjallabrúnir. Riðum við greitt
niður dalinn og ætluðum að reyna að ná
háttum að prestssetrinu Völlum. En þegar
þangað kom var liðið að miðnætti og allir
gengnir til hvílu, nema prestsfrúin. Hún
hafði róið til fiskjar, eins og hennar var
siður, úti á Dalvík um daginn og reitt
nokkuð af aflanuip við söðul sinn heim
að kvöldi og var nú nýkomin úr veiðiför-
inni. Sauð hún nú í snatri fisk af afla
sínum og reiddi fram fyrir okkur, ásamt
ýmsu fleira góðgæti, og bjó okkur svo
dúnmjúkar sængur meðan við snæddum
kvöldverðinn. Var hún allt í senn: einhver
<1