Tíminn - 23.12.1944, Side 32

«
32
T í M I N N

*
vann kóngsdótturina, er numin hafði ver-
ið brott og verið í tröllahöndum. Hann var
gæddur þeirri ást og einlægni, sem, ásamt
starfsþrá og starfshæfni, eru nauðsynleg-
ir eiginleikar öllum þeim, sem leiða vilja
móðurmál sitt fram í dagsljósið. Nú vissu
Færeyingar, að þeir áttu sér móðurmál,
sem var fagurt, þróttugt og hljómþýtt.
Nú reið á því að hefja það til nýs vegs og
nýrrar virðingar — láta það ná þeim þroska
sem nauðsynlegur er sérhverri þjóðtungu
— svo að það gæti að nýju skipað öndvegi
á þeim stöðum, þar sem mestu máli skipti,
að það nyti ástar og virðingar: í skólum
landsins og guðshúsum.
Frásaga sú, er Hammershaimb ritaði um
för sína um Færeyjar 1847—1848, vitnar
gleggst um það, hvílíka gleði hann hefir
haft af þessu starfi sínu og hversu inni-
lega hann hefir unnað móðurmáli sínu:
„Ég er fæddur í Færeyjum af færeysku
foreldri og ólst þar upp með færeyskuna
á vörum mínum, og enda þótt ég kæmi
þrettán ára gamall til Danmerkur, var ég
þó ávallt í tengslum við Færeyjar, þar sem
ættingjar mínir og bernskuvinir bjuggu,
svo að ástin og áhuginn fyrir Færeyjum
og öllu því, sem færeyskt er, hefir
ávallt átt 'hug minn allan. Hetjukvæðin
og fornsögurnar, sem ég hafði hlýtt á mér
til mikillar ánægju í æsku minni endur-
ómuðú því ávallt fyrir eyrum mínum og
vöktu í huga mínum ákafa þrá eftir að
heyra þau af vörum Færeyinga í heim-
kynnum þeirra. Þegar ég hafði lokið stúd-
entsprófi, brá ég mér til Færeyja og endur-
nýjaði þannig hinar draumkenndu æsku-
minningar, sem ég átti þaðan. Þær urðu
nú raunhæfari og gleggri en fýrr og mér
skildist, að í lífi Færeyingsins, hugarheimi
hans og söngvum, var svo margt fagurt,
er gengið hafði í arf frá kynslóð til kyn-
slóðar, að það var í fyllsta máta þess vert
að rannsakást og bjargast frá gleymsku
og fyrnsku.“
Hér hefir verið leitazt við að sýna fram
á það, hversu mikils virði þetta tíu ára
starf Hammershaimbs hefir reynzt Fær-
eyingum. En þó ber þess að minnast, að
hann þurfti ekki að byggja allt af grunni.
Áður en Hammershaimb hófst handa um
starf sitt, voru ýmis færeysk kvæði til í
afritum, sem hann hefir efalaust haft við
hendina. Sér í lagi er í þes§u sambandi
vert að minnast Jens Kristjáns Svabos
hins lærða. sem annars var afabróðir
Hammershaimb og Hammershaimb kynnt-
ist í æsku sinni í Þórshöfn. Afrit þessi
munu að sjálfsögðu ávallt hafa geysiþýð-
fyrir alla þá, sem kynna vilja sér færeyskt
mál og skáldskap. .
Eitthvert hið vandasamasta verkefni
Hammershaimbs var áð móta stafsetn-
ingu þá, er á skyldi komið.
Stafsetning sú, eða réttara sagt hinar
ýmsu réttritunarreglur, sem til þessa hafði
verið fylgt í færeysku máli, svo sem í af-
ritum Svabos, útgáfu Lyngbys á „Færeysk-
um kvæðum um Sigurð Fáfnisbana og ætt
hans“, útgáfu Schröters á Nýja Testament-
inu og útgáfu Schröters og Davidsens á
„Færeyingasögu“ Rafns, varð engan veg-
inn lögð til grundvallar af Hammershaimb.
í þessu efni eins og svo mörgum öðrum
varð Hammerhaimb að byggja frá grunni.
En hann stóð líka betur að vígi en fyrir-
rennarar hans. þar eð hann kunni góð
skil á íslenzku máli. Skoðun hans var sú,
að mestu skipti að gera ritmálið sem lík-
ast fornmálinu. Hann kemst að orði á þessa
lund í formálanum að málfræði sinni: „Rit-
háttur færeyskunrlar er hér miðaður við
fornmálið — mál það, sem Færeyingar not-
uðu fyrrum — þegar hinn núgildandi
framburður gerir það ekki ókleift. Oll á-
herzla er lögð á það, að varðveita sem bezt
hin sönnu sérkenni færeyskunnar."
Hammershaimb hafði rannsakað staf-
setningarmálið vendilega eftir að hafa
þrauthugsað það langa hríð. í formálanum
að „Sýnisbók færeyskra bókmennta“ kemst
hann að orði á þessa lund eftir að hafa
rætt um viðleitni Norðmanna til þess að
mynda sameiginlegt ritmál fyrir landsmál-
ið: „Ég valdi hinn upprunalega rithátt, þar
eð ég taldi það mest um vert fyrir málið,
ef það ætti að eiga einhverja framtið, að
færeyskan yrði auðlesanleg ókunnugum og
áferðarfögur, svo og að Færeyingar leit-
uðu til þeirra tungna, sem eru skyldastar
móðurmáli þeirra, íslenzkunnar og dönsk-
unnar, og legðu áherzlu á að tileinka sér
það, sem er málum þessum sameiginlegt
í stað þess að einangra mál sitt sem mest
með því að láta hin ýmsu afbrigði afbakaðs
framburðar hafa áhrif á ritmálið. —“
Færeysk málfræði líkist mjög íslenzku
málfræðinni, en enda þótt þessi væri raun-
in höfðu þeir. sem ritað höfðu á færeysku
fyrir daga Hammershaimbs, tamið sér staf-
setningu, er var þannig, að samkvæmt
henni líktist færeyskan engu ritmáli frænd-
þjóðanna á Norðurlöndum. En það taldi
Hammershaimb hið mesta óvit og lagði því
áherzlu á það að bæta úr þessu. Ritmál
það, sem hann notaði, er nú notað af öllum
Færeyingum, er rita á móðurmáli sínu, og
maður hlýtur að viðurkenna fullkomlega
fegurð þá og hugsanasamkvæmni, er staf-
setning Hammershaimbs býr yfir.
Hvað stafsetninguna varðar er ef til vill
ómaksins vert að líkja starfi Hammer-
shaimbs við starf Ivars Aasens, því að
hann þreifaði sig einnig áfram, unz hann
fann það form norsks ritmáls, sem hann
sætti sig við. Og í sambandi við þessa sam-
tiiiiiillVliiiiiiitiÍilliiitlitiiiiiiiUitiiliitiiiiitiXnitiKUtiiWiiiititiUXtiii:
i
I
i

• yLaiyiJc’/a^ ^alre/iá^cLrcfar
býður yður œtíð góðar og ódyr-
ar vörur.
t
Eflið yðar eigin verzlun.
Þökk fyrir viðskiptin á liðna
árinu.
©leðtleg jól! (5ott og farsœlt nýtt árl
I
i
I
it
»
II