Tíminn - 23.12.1944, Page 33

T í M I N N
33
líkingu er fyilsta ásteeða til þess að kveða
upp þann dóm, að Hammershaimb hafi
reynzt hinum norska samherja sínum
snjallari. En þess er skylt að geta, að erfið-
leikar Aasens voru mun meiri, þar eð í Nor-
egi voru, að minnsta kosti um þetta leyti,
töluð tvö mál, en hins vegar mæltu allir
Færeyingar á færeysku, svo að aðstaða
Hammershaimbs var mun hagfelldari.
Hammershaimb stefndi að því takmarki
ævilangt að hjálpa Færeyingum til þess að
fá notið betri menntunar en tíðkazt hafði
svo og að lyfta þjóð sinni til æðri menn-
ingar, reista á þjóðlegum grunni. Það
gefur því að skilja, að áhugi Hammer-
shaimbs fyrir skólamálunum hafi verið
mikill.
Þegar árið 1845 ritaði hann grein í blað
í Kaupmannahöfn um færeyska skóla og
færeyskt mál. Tilefni greinarinnar var
það, að í stéttaþinginu í Hróarskeldu hafði
verið lagt fram frumvarp um skólalöggjöf
Færeyingum til handa, en í frumvarpi
þessu var svo fyrir mælt, að kennt skyldi
á dönsku í færeyskum skólum. Hammers-
haimb gerði sér þess glögga grein, að skóla-
málin myndu komast á glapstigu, ef horf-
ið yrði að þessu ráði, og þess vegna rilaði
hann grein þessa, sem raunverulega var
mótmæli við hina fyrirhuguðu löggjöf. Mál
þetta vakti geipilega athygli meðal Fær-
eyingavina í Ka$pmannahöfn og varð til-
efni þess, að Svend Grundtvig, góð^nur
" Hammershaimbs, skrifaði hvassorðan ritl-
ing, er bar heitið „Danskan í Færeyjum,
hliðstæða þýzkunni í Slesvík.“Það sem eink-
um olli því, að hinn tuttugu og ejns árs
gamli Svend Grundtvig lét mál þetta til
sín taka, var það, að á þinginu í Hróars-
keldu var færeyskan jafnan nefnd dönsk
mállýzka, og sjálfur Sjálandsbiskup lét
þennan misskilning meira að segja henda
sig. Um það atriði farast Svend Grundtvig
orð á þessa lund í ritlingi þessum: „Fylgis-
menn frumvarpsins ræða um færeyskuna
sem „mállýzku“. Hvers konar mállýzku?
Það er augljóst, að þeir eiga við þaö,*að
færeyskan sé dönsk mállýzka, enda þótt
það sé hin furðulegasta staðhæfing öllum
þeim, sem borið hafa þessi tvö mál saman
og bera eitthvert skyn á þetta efni. Með
sömu rökum mætti segja, að engilsaxneska
væri ensk mállýzka, latina ítölsk mállýzka
og þar fram eftir götunum. Tunga, sem hef-
ir til að bera fullkomið málfræðikerfi, hvað
beygingu varðar, kyn og fleira, á að vera
mállýzka annarrar tungú, sem hefir glatað
þessum eigindum svo að segja gersamlega!“
Svend Grundtvig fetaði dyggilega í fót-
spor föður síns. Einingarstefna Norður-
landabúa stendur í ómetanlegri þakkar-
skuld við þennan andans jöfur, sem var
svo haukskyggn á sérkenni þjóðanna. Þegar
um það var rætt í danska þinginu, hvort
Færeyjar ættu að eiga þar fulltrúa, mælti
Grundtvig gamli kröftuglega í mót sér-
hverjum fjötri, er felldur hafði verið á fær-
eysku þjóðina. Hann lagði áherzlu á það,
að Færeyingar yrðu að ákveða það sjálfir,
hvort þeir vildu játast stjórnarskrá Dan-
merkur eða eigi. Hann höfðaði til þess,
að auðvelt væri að gefa Færeyingum kpst
á því að láta áhrifa sinna gæta á löggjöf-
ina með því að láta þá efna til þings, er
líktist Alþingi íslendinga. Hann lét«í ljós
hrifni sína yfir því, að Færeyingum skyldi
hafa tekizt að varðveita þjóðleg sérkenni
sín og hinn mikla fjársjóð kvæða og sagna
á hinu fagra og forna máli sínu. Skoðun
hans var sú, að Færeyjar og færeyska þjóð-
in skiptu miklu máli fyrir sameinuð Norð-
urlönd vegna þjóðlegra sérkenna eyjanna.
Hann minnti á það, að éf færeyskan
gleymdist og fyrndist, svo og allt það, sem
• ' '
lifað hafði á þjóðarvörum í Færeyjum
gegnum aldirnar, væru Færeyjar og fær-
eyska þjóðin glataðar hinum sameinuðu
Norðurlöndum framtíðarinnar.
Það kom líka í ljós, að Svend Grundtvig
og Hammershaimb höfðu lög að mæla. Lög-
gjöfin átti lítt vinsældum að fagna meðal
Færeyinga og var lögð niður árið 1854 eftir
að hafa verið í gildi um níu ára skeið. En
þetta reyndist áð hafa óheillavænlegar
afleiðingar í för með sér, því að hin forna
heimafræðsla var nú víðast hvar úr sögu,
þar eð talið var, að skólarnir hefðu tek-
izt á hendur að rækja skyldur þær á vett-
vangi barnafræðslunnar, sem áður fyrr
höfðu fallið í hlut foreldranna.
*
Árið 1855 var Hammershaimb skipaður
prestur í Færeyjum, og nokkrum árum
síðar varð hann prófastur eyjanna. Eftir
það átti hann sæti á löggjafarþingi, sem
stofnað var árið 1852. Þar lét hann áhrifa
sinna gæta meðal annars á vettvangi skóla-
málanna, og það var honum fyrst og fremst
að þakka, að barnaskólar voru stofnaðir
í flestum sóknum Færeyja um 1870. Hann
gekkst og mjög fyrir stofnun kennaraskól-
ans, sem kom til um líkt leyti.
Áhugi hans fyrir færeyskum skólamál-
um og móðurmáli hans var jafnan hinn
sami, þótt aldur færðist yfir hann. f „Árs-
bók Förja bókafelags“ árið 1900 birtist
grein eftir hann, þar sem hann kveður að
orði á þessa lund: „Ég teldi það mjög æski-
legt, að heimilað yrði, að færeyska yrði
gerð að skyldunámsgrein við gagnfræða-
skólann í Þórshöfn,, svo að- börnin yrðu
látin læra að lesa' fæireysku jafnframt#
dönskunni og þau þjálfuð í því að beita
móðurmáli sínu í riti.“
Árið 1878 fluttist Hammershaimb bú-
ferlum frá Færeyjum til Danmerkur, þar
Framh. á bls. 35.
Kaupfélag Arnfirðinga
Bíldndal (Útibú á Bakka í Armarfirðí)
selur állar fáanlegar algengar naudsynjavörur
Þar á meðal; 4
vefnadarvörur, tilbúinn fatnad, skólafatnad og
pappírsvörur
- Tekur innlendar afurðir í umboóssölu
/
Gleðileg jól * Favsæli komandi ár/
*
Kanpfélag Arnfirðinga
\
»