Tíminn - 26.06.1993, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Laugardagur 26. júní 1993
Guðjón A. Kristjánsson, formaður Farmanna-
og fiskimannasambandsins, um nauðsyn
hvalveiða sem fýrst:
Við eigum
ekkert val
„Vlö eigum ekkert val í þessu máli. Viö getum látiö hvalveiöar
llggja niðri I einhver ár en það kemur aö því aö við verðum aö
skipta okkur af þessum þætti lífkeöjunnar," segir Guðjón A. Krist-
jánsson, formaður Farmanna og fiskimannasambands íslands.
„Höfum við ekki rétt á að nýta fiskimið okkar f kring um landið?"
spyr Óskar Vigfússon, formaður Sjómannasambands íslands.
í gær var haft eftir Jóhanni Sigur-
jónssyni hvalalfffræðingi að rann-
sóknir sýndu að hnúfubak fjölgaði ár-
lega um 200 dýr og stofninn væri um
2.000 dýr. Þá telur Jóhann að óhætt sé
að veiða allt að 200 hrefnur og lang-
reyðarhérvið land.
„Það er örugglega orðið mikið hags-
munamál að við förum að veiða úr
þessum hlekk lífkeðjunnar. Við getum
ekki haft einn hlekk ónýttan og búist
við að allt hitt sé f besta lagi,“ segir
Guðjón og telur brýna nauðsyn á að
hvalveiðar verði hafnar sem fyrst
„Við getum haldið að okkur höndum
í einhver ár en það kemur að því að við
getum ekki annað en farið að veiða
eigi jafnvægi að haldast f lífríkinu,"
segir Guðjón.
Hann segir það komi í sjálfu sér ekki
á óvart að hnúfubak hafi fjölgað mikið
sfðustu ár við landið og vísar þar m.a.
til upplýsinga sjómanna sjálfra.
í næstu viku verður fúndur í Nanko
sem stofnuð voru af þjóðum á norður-
slóðum vegna óánægju með Alþjóða
hvalveiðráðið. „Við höfúm verið að
berjast þar fyrir því að afstaða yrði tek-
in til hrefnuveiða sem ég tel mjög
nauðsynlegt mál," segir Guðjón.
„AHar samþykktir okkar hafa miðað
að þvf að þrýsta á stjómvöld til að þau
hefji nú þegar hvalveiðar en að sjálf-
sögðu undir vísindalegu eftirliti," seg-
ir Óskar Vigfússon, formaður Sjó-
mannasambands íslands. „Burtséðfrá
öllu tali um nýtingu á þessum skepn-
um er það mat sjómannastéttarinnar
að þessum dýrum fjölgi svo ört að þau
muni hafa áhrif á fæðukeðjuna. Þar af
leiðandi teljum við að það þurfi að
halda hvalastofninum í skefjum," seg-
ir Óskar.
Hann bendir á að barátta sjómanna
fyrir því að hafnar verði hvalveiðar séu
því ekki eingöngu miðaðar við þá at-
vinnu sem þær gætu skapað. Óskar
segir að það sé samdómaálit sjómanna
að hvölum hafi fjölgað mjög ört hér
við land.
Hann segist spyrja sig hver sé réttur
okkar íslendinga gagnvart öðmm
þjóðum sem haldi uppi hvalvemdun-
arsjónarmiðum.
Hann bendir á að margar þeirra þjóða
sem fremstar séu í flokki þeirra sem
vilji viðhalda hvalveiðibanni hafi hag-
að sér skeytingarlaust f umhverfismál-
um. „Þær hafa mengað strandlengjur
sínar og sjóinn úti fyrir svo nemur
hundmðum kílómetra. Með því hafa
þær fælt þessar skepnur frá og hvers
eigum við þá að gjalda þegar þær leita
hingað í hreinan og lífvænlegan sjó,“
segir Óskar.
-HÞ
Lfnurtt Kjararannsóknanefndar sýnlr Ijóslega að kaupmáttur tfmakaups verkafólks hefur nú í þrjú ðrJafnan verið kringum 10% slak-
ari en i jafnlöngu ðrablll hellum ðratug ðður. Iðnaðarmenn hafa hlns vegar notlð heldur betri kaupmðttar þessl ár en ð fyrstu ðrum
nfunda ðratugarins.
Tímakaup verka- og afgreiðslukvenna um 10% rýrara 1990-92
en það var 1980-82:
Kaupmáttur ófaglærðra
rýrnað um 10% á áratug
Tímakaup verkakvenna og afgreiðslukvenna hefur haft rúmlega
10% minni kaupmátt að meðaltali á fyrstu þremur ámm þessa ára-
tugar (1990-92) en á þremur fyrstu árum síðasta áratugar (1980-82),
samkvæmt útreikningum í fréttabréfi Kjararannsóknanefndar. Hjá
verkakörlunum er kaupmáttarrýmun tímakaupsins heldur minni
(rúm 7%). En bæði verkakonur og verkakarlar hafa siðustu þrjú ár-
in mátt sætta sig við rúmlega 10% minni kaupmátt heildarlauna en
réttum átatug áður.
Hjá öðrum starfsgreinum innan
ASÍ eru kaupmáttarbreytingar frem-
ur litlar milli þessara tímabila,
nema hvað iðnaðarmenn hafa að
undanfömu búið við talsvert drýgri
kaupmátt tímakaups, en karlar í af-
greiðslu- og skrifstofustörfum hafa
náð allt að 10% kaupmáttarhækkun
heildarteknanna.
Þar sem kaupmáttarbreytingar em
oftast fremur litlar og með vissum
tröppugangi milli starfsgreina í árs-
fjórðungslegum útreikningum
Kjararannsóknanefndar getur verið
fróðlegt að líta á þróunina yfir árabil
og jafnvel áratug.
Iútreikningum sínum notar Kjara-
rannsóknanefnd árið 1980 sem út-
gangspunkt og gefur kaupmætti
hverrar starfsgreinar vægið 100 á
því ári. Sá kaupmáttur breyttist
fremur lítið næstu tvö árin, 1991 og
1992, en þokaðist þó heldur upp á
við hjá flestum staifsstéttum, hvort
sem litið er á greitt tímakaup eða
heildartekjumar. Þá tóku við fiögur
mögur ár, 1983-1986 þegar kaup-
máttur hrapaði niður undir 80 hjá
flestum starfsstéttum og jafnvel
neðar.
í góðærunum 1987 og 1988 sveif
kaupmáttur allra starfsstétta vel yfir
hundraðið, hjá engum þó eins og
iðnaðarmönnum sem náðu yfir 120
í meðalkaupmátt tímakaupsins á
þessum ámm. Árið 1989 seig svo
aftur á ógæfuhliðina hjá flestum.
Kaupmáttur tímakaupsins datt vel
niður fyrir 100 hjá öðmm en iðnað-
armönnum og skrifstofufólki.
Síðustu þrjú árin, 1990-1992 hefúr
kaupmáttur tímakaups aftur verið
nokkuð stöðugur — hjá sumum
stéttum svipaður og hann var heil-
um áratug áður, þ.e. um 100 eða þar
rétt fyrir neðan. Segja má að iðnað-
armönnum hafi haldist ótrúlega vel
á „gulleggjunum" sem þeir náðu á
þensluámnum (kringluárunum)
1987- 88.
Hjá verkafólki og afgreiðslufólki
hefúr kaupmáttur tímakaupsins
hins vegar rýmað hrikalega, niður í
um og jafnvel undir 90 að meðaltali,
sem þýðir um 10% minni kaupmátt
frá því heilum áratug áður, eða jafn-
vel meir. Þannig hefúr kaupmáttur
tímakaups afgreiðslukvenna aðeins
verið 88 að jafnaði síðustu þrjú ár.
Með vemlegri lengingu vinnuvik-
unnar hefur afgreiðslukonum að
vísu tekist að koma í veg fyrir að
kaupmáttur heildarlaunanna rým-
aði eins mikið og tímakaupsins.
Verkafólk virðist hins vegar ekki
hafa haft þeirra kosta völ. Kaup-
máttur heildartekna verkafólks hef-
ur hrapað úr um 102 að meðaltali á
ámnum 1980-82 niður f um 91 að
meðaltali síðustu þijú árin. Meðal-
kaupmáttur tímakaups yfir tvö
þriggja ára tímabil, 1980-82 annars
vegar og 1990-92 hins vegar, hefur
breyst þannig:
Kaupmáttarbreyting
tímakaups
1980-82 1990-92
Verkakarlar 101 ....
Verkakonur 102 ....
Afgr.konur 99 .... 88
Afgr.karlar 99 .... 98
Skrifstkarlar... 100 .... 101
Skrifstkonur .. 100 ....
Iðnaðarmenn .. 103 .... 108
Meðaltal 101 Q8

Tölumar sýna greinilega þá kaup-
máttarrýmun sem verkafólkið og af-
greiðslukonumar hafa orðið fyrir
umfram aðra launþega í aðildarfé-
lögum ASÍ á umliðnum áratug.
Benda má á að nýjustu útreikning-
ar byggjast á upplýsingum um laun
stórs hluta ASÍ-félaga, eða um 4.060
verkakarla, um 4.000 verkakvenna,
um 1.600 afgreiðslukvenna og um
1.230 iðnaðarmanna. Á síðasta árs-
fiórðungi 1992 var greitt meðal-
tímakaup verkakarla 435 kr., verka-
kvenna 410 kr. og afgreiðslukvenna
aðeins 385 kr.
- HEI
Gamla
höfnin
fær
nýtt líf
Tæplega 40 skemmtlferöasklp
koma tll meö aö leggjast aö
bryggju (Reykjavik á þessu
sumri. Þetta stóra og glæsi-
lega sklp, Kazakhstan frá Úkra-
(nu, lagðist I vikunnl aö
bryggju viö gömlu bryggjuna
viö Mlðbakka, en hún hefur
tekið stakkasklptum aö undan-
fömu. Rúmlega helmlngur
skemmtiferöasklpanna mun
leggja að bryggju við Mið-
bakka, en hin leggja aö inn við
Sundahöfrl. Tfmamynd Ami BJama
Náttúrufræðingar á Rannsóknarstofnun í veirufræði hóta aðgerðum vegna samningsbrota.
Varaformaður kjararáðs segir launin greidd eftir ákveðnu mynstri:
Sá sem er þægur fær mest greitt
„Deilan snýst um þaö aö þessi rannsóknarstofnun hefur ein-
hliða ákveðið aö hætta aö grelða starfsfólki hluta þeirra launa
sem samiö var um (ráöningarsamningum," segir Haraldur Ól-
afsson, varaformaður kjararáðs Félags íslenskra náttúmfræö-
inga, aðspurður um dellu sem náttúrufræöingar á Rannsóknar-
stofnun Háskólans í veirufræðl elga (viö yfirmenn stofnunarinn-
ar.
Náttúrffæðingar hafei átt viðræð-
ur við aðila innan Ríkisspftalanna.
„Þessi deila hófst í fjnrrasumar.
Menn hafii verið seinþreyttir til
leiðinda, en núna er orðið ljóst að
það er enginn vilji hjá ríkisspítöl-
unum að leysa þetta mál,“ segir
Haraldur. Náttúrufræðingar gengu
á fund heilbrigðisráðherra í vik-
unni og reiknar Haraldur með að
hann sé að kynna sér málið. Ef ekki
fæst viðunandi lausn innan fárra
daga ætla náttúrufræðingar á
stofnuninni að grípa til aðgerða.
Að sögn Haralds verða þær aðgerð-
ir þess eðlis að þær koma á óvart.
Að sögn Haralds hefur verið sneitt
af launum náttúrufræðinga á
stofnuninni um 25-30%. „Sú
greiðsla sem var samið um að þeir
ættu að fá var í heild sinni tekin af,
en síðan hafa menn samt sem áður
fengið slummur, eftir því hversu
ákafir menn hafa verið f kjaramál-
unum," segir Haraldur. „Trúnaðar-
menn félagsins á staðnum og þeir
sem hafa staðið í fararbroddi í
þessu máli hafet fengið minnst. Það
er mjög alvarlegt að þama skuli
vera skorið niður um 30% í laun-
um og síðan fái menn hluta af því
til baka eftir því hvað þeir séu þæg-
ir.“
Að sögn Haraldar hefur lítið sam-
komulag ríkt á stofhuninni vegna
þessarar deilu og náttúrufræðing-
ar hafa smám saman verið að tín-
ast burL „Þá hefur stofnunin grip-
ið til þess örþrifeiráðs að ráða fólk í
staðinn sem ekki hefur nægilega
menntun að baki. Það er náttúru-
lega mjög alvarlegt mál gagnvart
þeim sem nota þessa þjónustu.
Þama fara fram ýmiss konar veim-
rannsóknir," segir Haraldur.
Meginorsök þessa niðurskurðar á
launum er peningaskortur. „En
menn geta auðveldlega sparað án
þess að bijóta samninga," segir
Haraldur. „Önnur ástæða sem gef-
in er upp er sú að nýlega hafi verið
ráðnir fleiri en einn starfsmaður á
stofnunina. En náttúmfræðingar
hafa sagt að með meiri skipulagn-
ingu geti þeir auðveldlega sinnt
þessum störfum. Þeir hafei talið sig
vera setta út í hom með lítil sem
engin verkeftii. Meðal annars af
þeirri ástæðu hefúr félagið beðið
um úttekt á stofnuninni, sem er f
sjálfú sér mjög sérstakt Oftast er
það þannig að stofnunin biður um
úttekt en verkalýðsfélagið er á
bremsunni." GS.