Réttur - 01.01.1963, Page 22

AMADEO GRANO:
r
Aætlunarbúskapur í Júgóslavíu
Flestir marxískir fræðimenn eru sammála um, að sósíalistískur
áætlunarbúskapur hljóti að fela í sér ráðstafanir nauðsynlegar til
tryggingar þess, að þjóðarbúskapurinn þróist með ákveðnum hraða
og eftir ákveðnum leiðum. Samkvæmt þessari skoðun er nauðsyn-
legt að ákveða með miðstjórnarvaldi þau hlutföll, sem þjóðartekj-
unum er skipt eftir milli fjárfestingar og neyzlu, og fjárfestingunni
aftur milli hinna ýmsu framleiðslugreina (iðnaðar og landbúnaðar,
helztu iðnaðargreina, framleiðslu framleiðslutækja og framleiðslu
neyzluvarnings o. s. frv.) Þessir tveir höfuðþættir áætlunarbúskapar
eru metnir frá pólitísku sjónarmiði og framkvæmdin tekur á sig
lagalega mynd; allar helzlu ákvarðanir eru teknar af viðkomandi
miðstjórnarvaldi, skv. heildarmati á þörfum þjóðfélagsins á ákveðnu
þróunarstigi. Tillitið, sem tekið er til hinna ýmsu þarfa og forgangs-
réttur sumra þeirra ákvarðast því ekki af gildislögmálinu, heldur
fyrst og fremst af hlutlægu ástandi þjóðfélagsins, það er pólitískt
vandamál, sem ekki er hægt að leysa eftir hrein-hagfræðilegum leið-
um, skv. mælikvarða arðgæfni t. d. Það leiðir af sjálfu eðli hinna
sósíalísku framleiðsluhátta, að þarfirnar hafa sjálfstætt gildi og
verða ekki að laga sig eftir lögmáli arðsins.
1 sósíalískum löndum er það því miðstjórnarvaldið, sem dreifir
fjárfestingunni meðal hinna ýmsu greina, og ákvarðanir þess hafa
(annars staðar en í Júgóslavíu) lagagildi.
Um arð og starfshæfni er aðeins spurt eftir á, þegar um það er að
ræða, að hagnýta sem bezt vinnuafl, fjárhagsleg og efnaleg meðul
til að fullnægja þörfum þjóðfélagsins, eftir þeim hlutföllum, sem
ókveðin eru frá pólitisku sjónarmiði. Fyrir hverja framleiðslugrein
og fyrirtæki koma þannig til sögunnar ýmis efnahagsleg vandamál:
tryggja þarf sem hagkvæmasta notkun fjármagnsins, sjá þarf fram-
leiðendunum fyrir hagsmunalegri uppörvun til að reka fyrirtækin