Réttur - 01.01.1963, Blaðsíða 27

R É T T U R
27
þróun. Til tlæmis hækkaSi framfærslukostnaður frá 1955—1961
um 50%, og verSlag hefur hækkaS meS vaxandi hraSa s.l. ár.
Auk þessa er mjög tilfinnanlegt ósamræmi milli framleiSslu-
greina og landshluta. Þegar fjárfestingu er hagaS eftir arSgæfni, er
hætta á því, aS hún safnist öll saman í þeim landshlutum, fram-
leiSslugreinum og fyrirtækjum, þar sem framleiSnin er mest og
arSurinn hæstur. A þessu verSur aSeins ráSin bót meS beinni ríkis-
íhlutun, sem ekki lætur stjórnast af augnabliksarSi.
AS lokum er rétt aS benda á þaS, aS jafnvel hin jákvæSa örvun,
sem markaSurinn veitir fyrirtækjunum, hefur einnig sína neikvæSu
hliS: árangurinn, sem næst, er meira kominn undir framvindu mála
á markaSinum, innan- og utanlands, en vinnu verkamanna og stjórn-
enda. — Af þessu öllu saman skapast því alvarleg vandamál. En
júgóslavneskir kommúnistar munu svara því til, aS engu minni erfiS-
leika sé viS aS stríSa í löndum meS „valdboSnum áætlunarbúskap“.
Reynsla Júgóslava er tvímælalaust mjög girnileg til rannsóknar.
Til aS mönnum skiljist mikilvægi hennar, verSur hún aS skoSast í
samhengi viS þær rannsóknir, umræSur og tilraunir á sviSi áætl-
unarbúskapar, sem nú eiga sér staS í öllum sósíalískum löndum.
Eitt umræddasta atriSiS er viSeigandi samþætting (breytileg eftir
sögulegum aSstæSum) hagrænna (óbeinna) og stjórnrænna aS-
ferSa viS skipulagningu þjóSarbúskaparins. Almennt virSast menn
fræSilega sammála um þaS, aS sterkt miSstjórnarvald og stjórn-
rænar aSferSir séu þeim mun nauSsynlegri, sem landiS er frum-
slæSara í efnahagslegu Lilliti, efnahagsþróunin og iSnvæSingin hraS-
ari, meiri nauSsyn á aS láta nokkur höfuSmarkmiS ganga fyrir öllu
öSru, breytingarnar á þjóSfélagsbyggingunni hraSari og djúptæk-
ari. Eftir því sem þjóSarbúskapurinn kemst á hærra þróunarstig,
jafnvægisleysiS milli framleiSslugreina og þar af leiSandi nauSsyn
á endurdreifingu þjóSarteknanna minnkar, er hægt aS draga smám
saman úr stjórnrænum ráSstöfunum og byggja í staSinn á efna-
hagslegum hagsmunum framleiSendanna og óbeinni íhlutun aS
ofan. NauSsynlegt er á hverjum staS og tíma aS finna hiS rétta hlut-
fall milli þessara tvenns konar aSferSa; þetta er þaS höfuSvanda-
mál, sem undanfarin ár hefur á ýmsan hátt veriS glímt viS i lönd-
um sósíalismans.
Ef gefinn er nánari gaumur aS þróuninni í Júgóslavíu, lítur helzt
út fyrir, aS áriS 1954 hafi átt sér staS stökkbreyting í aSferSum