Réttur - 01.01.1963, Blaðsíða 43

K É T T U R
43
hans. Hver svo sem rök þeirra eru hverju sinni byggja þeir mál-
flutning sinn á þeirri fullyrðingu, að valdníðslan og ofbeldið í
sljórnarferli Stalíns hafi verið óhjákvæmilegir fylgifiskar stjórnar-
stefnu hans. Vinstri rnenn — eða þeir „strangtrúuðu" ■— vilja hins
vegar halda í meira eða minna af meginatriöum stjórnarstefnu hans,
jafnvel með því að láta undan síga í baráttunni gegn „persónudýrk-
uninni“. Rök þeirra eru einkum þau, að „aðalstefna“ Stalíns hafi
verið í meginatriöum rétt, að glæpirnir og valdníöslan hafi ekki
verið stefnuatriði heldur meira og minna tilviljun, og því fylgifiskar
sem auðvelt sé að útiloka frá viturlegri stjórmnálastefnu að öðru
leyti. Og með því að vara við því „að hella út hvítvoðungnum með
baðvatninu“ hefur þessi afstaða fengið öflugan stuðning í þeirri
óneitanlegu staðreynd, að í Kína — þar sem fylgt er vinstri eða
Stalínstefnunni — eru ofbeldisverk og frávik að fordæmi Stalíns
óberandi fjarri.
Þetta er því sýnilega fjarri því að vera einvörðungu fræðileg
deila, öllu frekar tvö grundvallar viðfangsefni og samlvinnuö sem
hinn sósíalíski heimur stendur frammi fyrir. I fyrsta lagi verður að
gera sér vel ljóst, að lönd liins sósíalíska heims standa ó rnjög ólíku
stigi efnahagsþróunar. Annars vegar eru Sovétríkin, Tékkoslovakía
og Þýzka alþýðulýöveldið og einnig Pólland og Ungverjaland, sem
komin eru á það stig iðnvæðingar og framleiðni (eða liafa að
nokkru leyti fengið það í arf), að nú geta þau skipt í annað hraða-
drif til meira jafnvægis í efnahagsframförum. Þótt mistök eigi sér
stað og tímabundinn skortur á ýmsu í þessum löndum, er ekki lengur
þörf á meiri háttar takmörkunum á framleiðslu neyzluvarnings,
íbúðarbyggingum o. þ. u. 1. Þessar þjóðir setja sér há takmörk, en
þó ekki lítt viöráðanleg, í fjárfestingu og framleiðsluaukningu. Þær
geta neitað sér um „kapphlaupið“ sem var einkenni Stalíntímabils-
ins, og þær hljóta að veita mikið efnahagslegt og félagslegt frjáls-
ræði í samræmi við núverandi þjóðfélagslegar aðstæður ef iryggja
á áframhaldandi árangra á sviði efnahags, menningar og stjórn-
mála. Hér sem annars staðar eru voldug díalektisk öfl að verki:
Kerfi sem beinlínis takmarkar neyzlu, skilyrðislaus undirgefni við
framkvæmdavald, óbifanleg og kredduföst einbeitni að höfuömark-
miðum, sem Stalín lagði svo mikla áherzlu á og gerði þar með
Sovétríkjunum fært að brjótast yfir byrjunarörðugleika iðnvæÖing-
arinnar, — en á núverandi stigi sögunnar er þettakerfi orðiðþrándur
í götu áframhaldandi efnahags- og félagslegs vaxtar. Meðan hlutur