Réttur - 01.01.1964, Side 24

ÁSGEIR SVANBERGSSON fráÞújum:
íslenzk söguerfð í ljósi
marxismans
Vér íslendingar þykjumst oft af uppruna vorum, sögu og menn-
ingararfi. Er þó fjarri því, að vér kunnum tæmandi skil á þeim at-
ríðum. Saga vor er enn í dag lítt eða ekki rituð og menning vor
og arfur er í hættu af erlendu valdi og málaliði þess.
Saga Islands eins og hún er kennd í skólum, eins og hún birtist
í ræðum og riti, er í raun og veru aðeins meira og minna slitrótt
frásögn af einstökum mönnum og einangruðum fyrirbærum. Hún
er samhengislaus og án allrar yfirsýnar, það vantar sallið í graut-
inn.
Orsakir og innri rök þjóðfélagsþróunar eru lítt eða ekki skýrð,
hreyfiöfl þróunarinnar virðast ókunn eða aukaatriði. Þess vegna
verða hin lærðu rit, hinar alþýðlegu kennslubækur, utangarna og
óljósar, hvorki höfundum né lesendum verða ljós orsakir og mið.
Stundum getur sögukennslan og söguskýringin orðið að beinni
og afdráttarlausri sögufölsun. Yfirstéttir reyna jafnan að fegra
alræði sitt meðal annars með rangri og einhliða sagnritun. Övíða
verður þess jafn greinilega varl og í skólum, að ríkjandi skoðanir
á hverjum tíma, eru skoðanir yfirstéttar. Veilist því mörgum seint,
er skólanámi lýkur, að losna við úreltar, rangar hugmyndir borg-
arastéttar. Hið mikla musteri sögunnar dylst sjónum vorum þótt
einstakir steinar í byggingunni sjáist gjörla.
Það er óhætt að fullyrða, að saga íslenzkrar þjóðar verður ekki
að fullu skynjuö eða skilin í heild, í tengslum við líðandi stund,
nema séð undan handarjaðri marxistiskra vísindamanna. Þótt margt
hafi verið ritaÖ vel og skarplega athugað í sögu liöinna alda, er
þar enn að finna óleyst verkefni og ótæmandi rannsóknarefni handa
mörgum komandi kynslóðum.
Það er oft prófsteinn á vísindakenningar nútímans, hve vel og
tæmandi þær skýra hin flóknu fyrirbæri lífs og sögu. Þetta próf