Réttur - 01.05.1967, Side 58

Domiiigo lókst Lylliiiganiiöniiuni að Jjrjólast
gegnuin „varnarlínu" afturhaldsins. En þar
gripu Bandaríkin til vopnaðrar íhlutunar og
björguðu stórjarðaeigendum og borgaralegum
áhangendum þeirra.
HINN EFNALEGI GRUNDVÖLLUR
BYLTINGARINNAR
Bent liefur verið á að atburðum tíu síð-
ustu ára liafi ráðið tveir voldugir þættir sögu-
legrar þróunar.
Annar cr hið breytta valdahlutfall i heimin-
uin sem helgazt hefur af sigrum sósíalismans
og þjóðfrelsishreyfinganna.
Hinn þátturinn er innri þróun þjóðfélag-
anna í latnesku Ameríku sem einkennist af
kreppu efnahags- og stjórnmálakerfisins, cn
það er grundvallað á stórjarðeignum góss-
eigenda, útflutningi hráefna, yfirráðum er-
lends auðmagns og kúgun fámennisstjórnar
gósseigenda og kapitalista. Uessi samfélags-
gerð, sem rekur rætur sínar til nýlenduskeið-
isins, hefur varðveitzl fram til þessa dags og
tvinnazL saman við vaxandi kapitalískar fram-
ieiðsluafstæður.
Latneska Ameríka hefur ekki gengið gegn-
um öll stig kapitalískra breytinga og borgara-
lega byltinga, líkt og ríki V-Evrópu og Banda-
ríkin. Ilún „hófst“ ekki upp á stig kapitalism-
ans með því að uppræta hina lénsku þjóðfé-
lagshætli eða leifar þeirra, heldur meira eða
minna i sambýli við þá, með þeiin afleiðing-
um, að þróunin tók á sig annarlega mynd. Frá
þeiin líma er kreppa lók að grundvelli hinna
lénsku þjóðfélagshálta og þar lil kreppan náði
lil leija forkapitalískra samfélagsgerða, hcf-
ur alll meginlandið verið þrælkað undir yfir-
ráð erlends auðinagns.
Ucssi „kreppa samfélagsgerðanna,“ sem
marxislar í lalnesku Ameríku telja vera hinn
„efnalega grundvöll byltingarinnar,“ varð
fyrst augljós á fjórða áratug aldarinnar. A
hinum fimmta hafði hún náð fullu þroskastigi.
Astæða er lil að laka hér nokkru nánar til
athugunar eðli og einkenni byltingarólgunnar
sem þessi kreppa hefur vakið.
Hinn and-imperíalíski broddur byltingar-
barátLunnar í latnesku Ameriku sýnir að hún
á um margt skylt við jjjóðfrelsishreyfing-
ar í öðrum heimsálfum. En sé litið til innri
aðstæðna. kemur í ljós að innbyrðis afstaða
Jjjóðfélagsaflanna og form byltingarferlisins
fyrir sunnan Rio Grande eru eigindarlega
annars eðlis en í flestum löndum Asíu og Af-
ríku. Þegar jjessi lönd öðluðust sjálfstæði,
voru þau skammt á veg komin í kapitalískri
þróun og sum rétt á frumstigi hennar. Latneska
Ameríka er nú hins vegar að nálgast meðalstig
þessarar Jjróunar. Verkalýðsstéttin telur u. ]j.
b. helming allra starfandi íbúa og skipulag
hennar er á liltölulega háu sligi, auk þess sem
stjórnmálaflokkar hennar starfa í öllum ríkj-
um. AIIl Jjetta býr í haginn fyrir forræði
verkalýðsins í núverandi byltingarferli. Þar
við bætist að I fleslum ríkjum meginlandsins
eru til slaðar þau lágmarks efnahagsskilyrði
sem sósíalískar breytingar Jjurfa að geta stuðzt
við.
Segja má að yfirstandandi ólguskeið sam-
svari í öllum aðalatriðum krepputímabili hinna
forkapitalísku samfélagsgerða og lágjjróaðs
kapitalisma sem virðist jafnan kalla á borg-
aralegar (og lýðræðislegar) byltingar. Þetta
skeið JjjóðfélagsJjróunarinnar einkennist af
einkar skörpum félagslegum og pólilískum
andslæðum sem, eins og dæmin sýna, geta
orðið eignastéttunum mjög skeinuhættar, gætt
byltinguna lýðræðislegu og andlénsku inntaki
og framkallað þær aðstæður að burðarásar
hapitalisrnans svigni og ákveðin shilyrði skap-
ist lil sósíalíslcrar byltingar. A fyrri helmingi
aldarinnar gekk ekkert land svo gegnuin Jjetla
sögulega skeið að ekki kæmi til voldugra upp-
reisna sein lóku oftast á sig form vopnaðrar
byltingar. Dæmi Jjessa eru byllingin í Rúss-
landi 1917, byltingin í Ungverjalandi 1918—
19 og uppreisnirnar á ltaliu 1918—22, að ó-
gleymdri byltingunni á Kúbu.
Vitanlega laka Jjessi ferli á sig sérslök form
í latnesku Ameríku og tvinnast þar saman við
aðra þróunarþætti.