Réttur - 01.11.1967, Blaðsíða 27

FRANZ Á. GÍSLASON
SPÁNSKREYRSTEFNAN
FYRRI HLUTI:
HIN ÓFULLNAÐA BYLTING
í RÓMÖNSKU AMERÍKU
I
Ef við lítum á sögu Ameríku verður Ijóst
að hugtökin Pax Romana og Pax Americana
eru jafnskyld og tréð rótinni. Munurinn á
,.friðunar“-stjórnlist Rómverja og Bandaríkja-
manna er ekki eðlismunur, heldur stigsmunur.
„Friðunar“-tækni heimsveldanna hefur að
sjálfsögðu fleygt fram á þessum tæpum tvö
þúsund árum.
Á s.l. hausti voru liðin 475 ár síðan „Róm-
Nœsta hejti Rétlar verSur jyrst og jremst
helgaS „Pax Americana“, yfirdrotlnunar-
hyggju BandaríkjaauSvaldsins yfir heims-
hyggSinni. Birtist hér jyrri hluti greinar um
Bandaríldn og Rómönsku Ameríku, en síSari
hlutinn verSur í nœsta hejti.
verjinn" Kristófer Kólumbus steig fæti á eyna
Guanahani skammt undan strönd Flórídaskag-
ans og opnaði þar með hlið Nýja heimsins —
Ameríku — fyrir þeim Gamla — Evrópu. Það
vantar sem sé 25 ár upp á að 500 ár séu liðin
síðan arftakar rómverska nýlenduveldisins —
Spánverjar, Portúgalar, Englendingar og
Frakkar — brutu undir sig Ameríku. Land-
náminu fylgdi einhver stórhrikalegasta „frið-
unar“-aðgerð allra tíma: frumbyggjarnir, —
indíánaþjóðir, sumar á háu menningarstigi,
en nyrzt í N-Ameríku eskimóar —, voru ýmist
flæmdir burt, drepnir eða hnepptir í þrældóm,
en eigum þeirra rænt.
Afdrif hinna evrópsku nýlenda í Ameríku
urðu sem kunnugt er ærið ólík. í nýlendum
Englendinga og Frakka, þ. e. N-Ameríku að
landamærum Mexíkó, urðu engilsaxnesku á-
hrifin fljótt yfirsterkari. Þetta svæði kallast