Réttur - 01.11.1967, Blaðsíða 42

RITSJÁ
Annelie und Andrew Thora-
dike: Das russische Wunder. —
Dietz Verlag 1967.
Af mörgum ágætum bókum, sem
komu út til þess að minnast 50 ára
afmælis rússnesku byltingarinnar, er
þessi einhver sú fallegasta og
skemmtilegasta.
Höfundarnir eru kunnir af kvik-
inynd þeirri, er þau hafa gert um
Sovétríkin og nota mikið af því
efni í þessa bók. Skiftu þau bókinni
í tvennt: Fyrri hlutinn er um á-
standið í Rússlandi fyrir byltinguna
og fram til 1931. Síðari hlutinn er
Sovétríkin 1961 og síðar.
I>að, sem er sérstaklega fróðlegt,
cr sá aragrúi mynda og upplýsinga,
sem þau hjónin hafa safnað og lýsa
lífinu hjá yfirstétt Rússlands ann-
arsvegar og alþýðunni hinsvegar
fyrir hyltinguna og tekstar þeir,
sem með fylgja, eru yfirleitt vel
valdir. Sú innsýn, er þessar upp-
lýsingar í orði og mynd veita í
ástand rússnesku þjóðarinnar fyrir
1917, er ógleymanleg. Þá er ekki
síður sterk myndin, sem dregin er
upp af borgarastyrjöldinni og inn-
rás liinna 14 auðvaldsríkja. Gífur-
leg vinna og djúpur skilningur
liggja á bak við þetta verk. Ætti
það vissulega erindi til allra þeirra,
sem vilja meta óhlutdrægt hvert af-
222
reksvcrk sovézkra alþýðan vann
með ]iví að bjarga byltingu sinni í
baráttu við allan heiminn.
Síðari hlutinn sýnir svo umsköp-
un þjóðfélagsins og niannfólksins á
grundvelli þeirrar byltingar, er
fólkið hafði gert og varið. Þar eru
m. a. rakin örlög fjölmargra ein-
staklinga, sem táknræn eru fyrir
breytingarnar. Að síðustu er þar
æfisaga Jemeljanows prófessors í
myndum og texta — og er ofurlítið
af því hagnýtt í þessu hefti Réttar.
Bókin er um 460 síður með 800
myndum (sumum af skjölum), völd-
um úr 4000 Ijósmyndum og 200.000
metrum kvikmynda.
Jelisaweta Drabkina: Schwarzer
Zwieback —Dietz Verlag. Berlín
Þessi bók er, næst á eftir hinni
heimsfrægu bók Johns Reed: „Tíu
dagar sem skelfdu heiminn", ein-
hver sú fegursta endurminningabók,
sem ég hef lesið um rússnesku bylt-
inguna. Höfundurinn var 16 ára
gömul stúlka, er byltingin hófst.
Foreldrar hennar voru bæði bolshe-
vikkar, faðirinn einn af stjórnend-
um uppreisnarinnar og síðar hers-
höfðingi í Rauða hernum í borg-
arastyrjöldinni.
I þessari bók eru dásamlega rit-
aðar lýsingar á hversdeginum hinna
ógleymanlegu daga, sem útkljáðu
örliig sósíalismans á þessari öld, —
einnig frásagnir frá ýmsum þáttum
í undirbúningi byltingarinnar, sem
varpa sérstöku Ijósi á þessa viðburði
heimssögunnar. Lýsingarnar á þeim
fjölda manna, er Drabkina kynnist,
eru framúrskarandi vel gerðar og
ótal atvik, er hún lýsir, svo tákn-
ræn. Hún er nákunnug öllum þeim
mönnum, er þarna koma við sögu:
Lenin, Swerdlow, Yrjö Sirola o. fl.
o. fl., — en þó frainar öllum John
Reed. Meiri hluti bókarinnar er um
hann. Og hún reynir þarna að segja
frá ótal mörgu, sem hann ætlaði að
skrifa um, en vannst aldrei tími til.
Hún var og túlkur fyrir hann. Sömu-
leiðis fyrir Malone, sem skrifaði
„The Russian Republic", er út kom
í London 1920 og var eitt heimild-
arritið fyrir „Byltinguna í Rúss-
landi“ 1921 hjá Stefáni Péturssyni.
Þessi bók er skrifuð af mikilli
list og ótrúlegum eldmóði, ekki sízt
þegar þess er gætt að höfundur rit-
ar hana á árunum 1956 til 1961, en
hafði áður dvalið í fangabúðum í
Sovétríkjunum frá því 1937 til 1954,
ranglega ákærð eins og fleiri góðir
kommúnistar á þeim tíma. Er þessi
bók því um leið einstakt dæmi um
sálarþrek og sannfæringarkraft
hinna beztu rússnesku kommúnista.
Jewgenija Semjonowna Gins-
burg: Marschroute eines Lebens
— Rowohlt. Hamburg 1967
Þessi endurminningabók er eftir
rússneskan kommúnista, aðra konu,
sem eins og Elisabeta Drabkina
verður fyrir því að lenda í fanga-
búðum í Sovétríkjunum frá því
1937 og framundir 1956. Hún var
gift einum trúnaðarmanni Komm-
únistaflokksins, — forystumanni í
Kasan, — og nafn hennar þá: Jew-
genija Semjonowna Aksjonowna.
Hún var sjálf og er ákveðinn komm-
únisti og efaðist aldrei unt réttmæti
stcfnunnar og hugsjónarinnar í öll-
um þeim þrengingum, sem hin
skelfilega, rangláta fangahúðarvist
var.
Frásögn hennar er frá því þegar
hin ranglátu málaferli, ofsóknirnar
og móðursýkin í sambandi við þau,
eru að hefjast (1934—37) og síðan