Réttur - 01.11.1967, Blaðsíða 30

byggja upp nútíma iðnað. Hafi hann risið
upp, þá hefur það fyrst og fremst gerzt fyrir
tilstilli erlends auðmagns. Fyrirtækin hafa
síðan að mestu haldizt í höndum erlendra að-
ila og ekki komið innlendri borgarastétt, hvað
þá þjóðarheildinni, að verulegum notum.
2) Stöðugt skerandi landhungur sveitaalþýð-
unnar hefur beinlínis neytt stóra hluta hennar
til að flýja sveitina og setjast að í „slömmun-
um“ í útjöðrum stórborganna. Hvergi í heim-
inum hafa borgir vaxið með þvílíkumhraðaog
í Rómönsku Ameríku: um aldamótin höfðu að-
eins 10 borgir meira en 100 þús. íbúa og sú
stærsta aðeins 700 þús. Nú eru 12 borgir með
yfir 1 millj. íbúa og fjórar þeirra teljast með-
al fimmtán stærstu borga heims: Buenos Aires,
Rio de Janeiro, Sao Paulo, Mexíkó, en íbúa-
tala þeirrar síðastnefndu hefur til að mynda
meir en þrefaldast frá 1945. Þótt sveitafólkið
sjái borgirnar fyrir sér í gullnum dýrðarljóma
fara flestir, sem þangað flýja, aðeins úr ösk-
unni í eldinn. Enda er auðvelt að ímynda sér
hvílík óleysanleg vandamál svo snögg útþensla
borganna hefur skapað, jafnvel þótt vilji og
geta væri fyrir hendi til að leysa þau.
Enda þótt alþýða Rómönsku Ameríku búi
í ýmsu tilliti við betri kjör en þar sem verst
gerist í Asíu og Afríku eru þau hörmulega lé-
leg á mælikvarða Evrópubúa. Álitið er að um
50% íbúa Rómönsku Ameríku hafi 720 Banda-
ríkjadollara (ca. 6840 ísl. kr. á núv. gengi)
í árstekjur að meðaltali. Eftirfarandi tafla
sýnir ljóslega mismuninn á persónulegri
neyzlu eftir þjóðfélagsstöðu:
Hundraðst.
HundraOst. af heildar-
af ibúafj. neyzlu
5% (yfirstéttin) neyta ............ 30%
45% (millistéttin) neyta............... 50%
50% (lágstéttin) neyta.............. 20%
Enda þótt gert sé ráð fyrir gífurlegri óhófs-
neyzlu yfirstéttarinnar og hluta millistéttanna,
tala þessar tölur þó skýru máli um hin bágu
kjör lágstéttanna. Ofan á næringarskort, klæð-
210
leysi, heilsuspillandi og ófullnægjandi hús-
næði, sjúkdóma og mennlunarleysi hætist svo
það, að viðkoman er lang örust hjá þeim fá-
tækustu. í Argentínu, Uruguay og á Kúbu
hefur nokkurnveginn tekizt að vinna bug á
ólæsinu, en í þorra annarra ríkja Rómönsku
Ameríku er meir en helmingur — á Haiti 89%
— íbúanna ólæs og óskrifandi.
3) Svo einkennandi sem fyrrgreind tvö at-
riði eru fyrir obbann af vanþróuðum ríkjum
allra heimshluta, þá komum við nú að hinu
sígildasta einkenni allra vanþróaðra landa:
einhæfri hráefnisframleiðslu til útflutnings.
Mörg ríki Rómönsku Ameríku hafa að þessu
leyti alls ekki yfirunnið frumbýlingshátt ný-
lendustigsins. Tökum örfá dæmi af handahófi:
um 98% útflutnings Bólivíu er málmgrýti (þar
af 60% tin), 90% af útflutningi Guatemala er
kaffi, Haiti 60—65%, Brasilíu 60%. Kaffi og
ein til þrjár aðrar nytjajurtir nema 92% af
útflutningi Costa Rica, 90—95% af útflutn-
ingi E1 Salvadors, 86% af útflutningi Ekva-
dors. 68% af útflutningi Chiles er kopar. Fyrir
byltinguna á Kúbu nam reyrsykur allt að
78% af útflutningi eyjarinnar. Þessi ein-
hæfa útflutningsframleiðsla gerir útflutnings-
tekjur viðkomandi ríkja algjörlega háðar
sveiflum heimsmarkaðsverðsins á þessum
vörutegundum. En á síðari árum hefur afkoma
þeirra yfirleitt farið hríðversnandi vegna þess
að hráefni hafa almennt lækkað í verði á
heimsmarkaðnum um leið og fullunninn iðn-
varningur liefur stigið í verði.
NOKKRAR HEIMILDI'R:
George Pendle: A Ilistory of Latin America, Pengnin
1965.
Ilarold Blakemore: Lalinamerika, Oslo 1966.
Arnold J. Toynbee: The Economy of the Western
Hemisphere, London 1962.
Pax nr. 6 1 967, sérhefti um Rómönsku Ameríku.