Réttur - 01.10.1981, Blaðsíða 8

íslandi að engu gagni, heldur staðhæfði að
ætlun hennar væri „að miklast fyrir augum
íslendinga með stjórnarlegum myndugleik
og háum tekjum og danisera þá smá-
saman.”2 Og í bréfum sínum er hann óspar
á fordæminguna á þessum yfirstéttarlýð.
Þannig ritar hann í einu bréfinu -1.:
„Embættismannaklíkan, sú finsensk-
stephensensk-melsteðsk-thorsteinsensk-
jónasensk-hávsteinska er að streitast við að
terrorisera bæinn og mynda einhvers konar
aristokratiska svínabendu, baseraða á óþjóð-
erni, drembilæti, ranglæti, rógi, heimsku
etc. — en hún er farin að eiga erfiðara og
mun varla langt að bíða, að móti henni rísi
annar flokkur stærri eða progressista flokk-
ur, og stendur mest á því, að menn hafi hús
til að mynda stóran bæjarklúhb í þjóðlegum
anda og framfaralegum tilgangi, — því nú er
svo komið að fjöldi manna myndi fylla þann
flokk. (20. mars. 1885)
Skal andstyggð Steingríms á þessari klíku
ekki lýst hér nánar enda ágætur aðgangur að
heimildum um það í hinni fyrrnefndu fram-
úrskarandi ævisögu Steingríms eftir Hannes
Pétursson (einkum bls. 233—242).
En eitt dæmi skal þó að lokum nefnt, til
þess að sýna hina frámunalegu lágkúru og
illgirni eins af æðstu embættismönnunum,
sem Steingrímur í einu bréfi sínu kallar sem
heild „föðurlandssvikara með einkaleyfi4.”
Á þjóðhátíðinni 1874 hafði Sigurður Guð-
mundsson málari verið fenginn til að ,,segja
fyrir um skreytingu í kóngstjaldi og aðra við-
höfn á Þingvöllum5” og þó hann fengi því
ekki ráðið að hafa það svo fagurt sem hann
óskaði, þá féllu þó handaverk hans konungi
svo vel í geð að hann (Kristján 9.) spurði
Hilmar Finsen landshöfðingja hvort ekki
mætti gera neitt fyrir þennan mann. Sagt er
að Finsen hafi svarað: ,,Han har ikke for-
tjent noget6” (Hann á ekkert skilið). — Sig-
urður dó mánuði seinna úr vosbúð og líklega
tæringu. — En hatur landshöfðingjans á
þessum baráttumanni íslensks frelsis náði að
heita má út yfir gröf og dauða.
En hverfum nú frá hraksmánarlegum
vesaldómi þessarar valdaklíku, sem stjórnaði
íslandi í umboði erlends valds og til tveggja
manna — einhverra bestu vina Steingríms —
og fyrstu sósíalista á íslandi.
III. Tveir vildarvinir Steingríms
— fyrstu sósíalistar íslands
Steingrímur Thorsteinsson var ljóða sinna
vegna elskaður og dáður af þjóð sinni. fjöldi
ættjarðar- og náttúru-ljóða hans voru á
hvers manns vörum. Og hann var einkavinur
Jóns Sigurðssonar og hópsins í kringum
hann í Höfn — og heita má að alltaf hafi
Steingrímur ort ljóðin við flest sérstök tæki-
færi í lífi Jóns, baráttu hans og dauða.
En Steingrímur átti og að vildarvinum tvo
menn, — sem að vísu var svo mikill aldurs-
munur á að vart hafa þeir þekkst sjálfir, —
en eru raunverulega fyrstu sósíalistarnir á ís-
landi að heita má. Það voru þeir Sigurður
Guðmundsson málari og Þorsteinn Erlings-
son. — Við skulum rifja upp ofurlítið um
samskipti þeirra við Steingrím.
Sigurður Guðmundsson málari (eins og
hann er oftast nefndur) (1833—1874) er ein-
hver hugmyndaríkasti og mesti hugsjóna-
maður, sem ísland hefur átt. Það var ekki
aðeins að hann málaði, einkum manna-
myndir. Hann var frumkvöðull að Þjóð-
minjasafni íslands, hann var brautryðjandi
um leiklist og leikhús á íslandi, samdi sjálfur
leikrit, málaði leiktjöld o.s.frv. Og hann átti
svo frumlegar og djarfar hugmyndir um
skipulagsmál Reykjavíkur að undrum sætir.
Og þannig mætti lengi telja, eins og Lárus
184