Morgunblaðið - 27.01.2006, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. JANÚAR 2006 33
UMRÆÐAN
Glænýr Saab
9-3 línan frá SAAB hefur slegið í gegn á Íslandi.
Við kynnum nú kröftugri meðlim fjölskyldunnar:
SAAB 9-3 Turbo. Kraftmeiri, sjálfskiptur og
á ótrúlega skynsamlegu verði. Prófaðu SAAB 9-3
Turbo í dag.
Beinskiptur SAAB 9-3 á 2.290.000 kr. er upp-
seldur eins og er. Erum að bæta á biðlistann.
Öruggasti bíllinn í sínum flokki ár eftir ár og sérstaklega hannaður fyrir skandinavískar aðstæður.
Sævarhöfða 2 Sími 525 8000 ih.is Opið: Mánudaga – föstudaga kl. 9:00–18:00 og laugardaga kl. 12:00–16:00r f í i i .i i : f t kl. : : lau ar a a kl. : :00
Fyrir enn lengra komna
2.790.000,-*
* Skynsemin hefur aldrei verið skemmtilegri.
FYRIR sextíu og einu ári,
í janúar 1945, voru Ausch-
witz-fangabúðirnar „frels-
aðar“. Sífellt fækkar þeim
eftirlifendum sem voru sjón-
arvottar að þessum atburði
og þess er ekki langt að bíða
að enginn verði til frásagnar.
Í augum sumra er Ausch-
witz söguleg staðreynd,
sannkallað tákn hryllings –
en í augum annarra er nafn-
ið ópersónulegt viðfangsefni
fræðimanna. Það eru líka til
efasemdarmenn sem draga í
efa fjölda hinna myrtu eða
jafnvel efast um tilvist gas-
klefanna og gefa í skyn að
Auschwitz hafi verið venju-
legar vinnubúðir þar sem
fangar hafi látist eðlilegum
dauðdaga.
Auschwitz var í raun vefur
fangabúða. Í aðalbúðunum voru
fangar pyntaðir, þeir sættu til-
raunum í svokölluðu vísindaskyni
eða voru teknir af lífi. Lang-
flestum var hins vegar þrælað til
dauða í nálægum iðnverum.
Auschwitz-Birkenau-búðirnar,
nokkrum kílómetrum frá aðalbúð-
unum, voru hins vegar hreinar út-
rýmingarbúðir. Þær voru enda-
stöð lesta sem fluttu milljónir
manna alls staðar að úr Evrópu á
áfangastað. Skelfingu lostnum
föngum var hópað saman og örlög
þeirra ákveðin á svipstundu með
því að smella fingri. Þeir sem
lentu „vitlausu“ megin höfðu ekki
grun um hvað biði þeirra. Á
hverju kvöldi umbreyttust þús-
undir manna í reyk og ösku eftir
að hafa verið smalað inn í gas-
klefa við hlið brennsluofna. Ve-
sældarlegar verur í mannsmynd
fylgdust með kvölum hinna dauða-
dæmdu í gegnum gægjugöt.
En þeir sem leiddir voru í burtu
frá gasklefunum voru ekki hólpnir
– þeir fengu aðeins gálgafrest.
Þeir voru sviptir mannlegri reisn,
afklæddir, rakaðir frá höfði og
niður í tær, klæddir í þunn nátt-
föt, barðir, pyntaðir, sveltir, taldir
og endurtaldir. Ef fullkomin nið-
urlæging er til, þá er þetta hún.
Örskömmu eftir komuna fylltust
fangarnir skelfingu þegar þeir átt-
uðu sig á því hvers vegna logar og
reykur stigu til himins. Það er
hægt að telja hina myrtu en það
er ekki hægt að mæla ógn í sál-
inni. Enn frekari flokkun tók við.
Vinnufært fullorðið fólk var skilið
frá, húðflúrað og flutt í vinnubúðir
hvarvetna á yfirráðasvæði nasista.
Þeir sem urðu eftir vissu að þeirra
beið aðeins eitt þegar vinnuþrek
þeirra þraut. Það var Auschwitz-
Birkenau; djöfulleg uppfinning
mannlegs hugvits.
Nasistar sprengdu þau mann-
virki í loft upp sem notuð voru til
útrýmingar þegar þeir áttuðu sig
á því að endalokin voru nærri. Það
er athyglisvert að „herraþjóðin“
skyldi vera svo meðvituð um hve
viðurstyggilegar aðgerðir hennar
voru, að hún hafi reynt að hylma
yfir umfang glæpanna. Í janúar
1945 voru þeir fangar sem voru
enn gangfærir reknir í svokallaðar
dauðagöngur en hinir skotnir til
bana. En varnir Þjóðverja á aust-
urvígstöðvunum hrundu fyrr en
ætlað var svo ekki var tími til að
framfylgja dauðadómnum yfir
þeim sem eftir voru. Af þeim
sökum lifðu þeir, sem ekki
létust úr kulda, sjúkdómum
og hungri, það að verða vitni
að komu Rauða hersins.
Við skulum ekki fagna of
fljótt. Enginn flýtti sér til að
frelsa Auschwitz eða nokkrar
aðrar nauðungarbúðir. Sov-
étmönnum var nauðugur
einn kostur að berjast og
sigra heri nasista eða gjalda
afhroð ella. Sovétmenn sóttu
fram og breyttu landamær-
um Evrópu og hnepptu aust-
urhluta Evrópu í ánauð,
komu á einræði kommúnista
og stofnuðu fangelsi fyrir
óæskilega borgara. Þeir
komu á fót nýjum gúlögum
að sovéskum hætti þar sem
milljónir létu lífið. Frelsun
Auschwitz fylgdi í kjölfar
þessa sem tilviljanakennd
aukaafurð.
Raunar gerðu vestrænu
ríkin á meðal bandamanna
hvorki breytingar á hern-
aðaráætlunum sínum til að
hraða frelsun búðanna né reyndu
þau að hægja á útrýmingunni. Það
er almennt viðurkennt að bæði
bandamenn og Sovétmenn hafi vit-
að um tilgang og tækni glæpa nas-
ista en samt þótti ekki einu sinni
svara kostnaði að gera loftárásir á
járnbrautarteinana sem notaðir
voru til að leiða fólk til slátrunar.
Ætla hefði mátt að mannkynið
myndi læra af reynslu síðari
heimsstyrjaldarinnar. Engu að
síður hafa milljónir saklausra
karla, kvenna og barna mátt þola
þrælkun, pyntingar og morð síðan
1945. Markmiðið: Að halda eða ná
völdum í nafni þjóðernis, stéttar,
trúar eða hverrar annarrar „virtr-
ar“ hugmyndafræði eða áætlana.
Þar að auki virðist allt morandi af
ofsatrúarmönnum sem opinberlega
hvetja til dauða heiðingja. Á með-
an ræða virðulegir herrar og frúr í
þægilegum fundarsölum í hæfi-
legri fjarlægð um hvort tiltekin
mál flokkist undir þjóðarmorð eð-
ur ei.
Þegar við minnumst Auschwitz
ber okkur að hafa í huga að frels-
un búðanna kom alltof seint fyrir
langstærstan hluta fanganna sem
þær hýstu.
Ógn í sálinni –
Auschwitz minnst
Tom Luke var fangi í
nauðungarbúðum frá 1942
til 1945 og var sjálfur
fórnarlamb og vitni að
þeim atburðum sem lýst er
í greininni
’Það er hægt að teljahina myrtu en það er ekki
hægt að mæla ógn í sál-
inni. ‘
Frá Auschwitz – Í dag, 27. janúar, er alþjóðlegur
minningardagur fórnarlamba helfararinnar.
Höfundur er fyrrverandi starfsmaður
Sameinuðu þjóðanna, fæddur í Tékk-
landi en er nú ástralskur ríkisborgari.
HVER á þennan Guð sem svo
oft er flíkað? Hvers vegna má bara
blessa hjónaband gagnkyn-
hneigðra fyrir augliti
Guðs en ekki sam-
kynhneigðra? Hver
segir að hann Guð sé
andsnúinn því að
hugsa fallega um
samkynhneigð hjón?
„Hjónabandið er hinn
ævaforni rammi utan
um æxlunarhlutverk
mannsins“ skrifaði
ein sómakona í Morg-
unblaðið um helgina.
Má vera en ég tel að
í nútímanum sé
hjónabandinu ætlað
enn stærra hlutverk
en það.
Í Biblíunni má lesa
sér til um fjölkvæni,
hjónaband eins karl-
manns og margra
kvenna, þó að ekki sé
það leyfilegt í dag.
Hvers vegna það? Má
vera að það henti
ekki í nútímaþjóð-
félagi. Hlutverk
hjónabandsins er ekki síður að
halda uppi aga og reglu hjá mann-
fólkinu. Þú skalt elska þinn eig-
inmann/þína eiginkonu og ekki
hafa annan/aðra á meðan. Þú skalt
bera ábyrgð á viðkomandi og
hugsa fallega um hann í blíðu sem
stríðu allt þar til yfir lýkur. Þetta
er falleg hugsun, svona sér náttúr-
an um sig, við sjáum með þessu
móti um hvort annað, berum á ein-
hvern hátt ábyrgð hvort á öðru
sem og okkar niðjum umfram aðr-
ar manneskjur. Regluverk stórfjöl-
skyldunnar er vissulega veikara í
dag en það var á árum áður og
hjónabandið og ábyrgðin sem á því
hvílir kannski þeim mun mikilvæg-
ara.
Sem betur fer er margt breytt í
dag miðað við hvernig heimurinn
var þegar Biblían var rituð. Ef við
tökum bara stöðu konunnar sem
dæmi þá var það t.a.m. ekki henn-
ar hlutverk að koma fram op-
inberlega, væri ég uppi þá en ekki
nú sæti ég ekki við skriftir heldur
eftirléti Grími, eiginmanni mínum,
það verk enda hann höfuð fjöl-
skyldunnar.
Í Mattheusarguðspjalli segir
„hafið þér eigi lesið, að skaparinn
gjörði þau frá upphafi karl og
konu og sagði: „Fyrir því skal
maður yfirgefa föður og móður og
bindast konu sinni, og þau tvö
skulu verða einn maður.“ Þannig
eru þau ekki framar tvö, heldur
einn maður.“ Þarna er vissulega
ekki verið að tala um
að konur giftist konum
og menn mönnum en
þarna er verið að
segja að þau hjónin
verði einn maður. Og í
þá daga þýddi það
bara það að konan
varð undirgefin sínum
manni. Hann réð, hún
hlýddi. Viljum við það
líka í dag? Í þá daga
skyldu menn ekki
stjórnast af hvötum
heldur eingöngu af
praktík. Til að við-
halda mannkyninu … í
orði … en auðvitað
ekki í verki. Auðvitað
elskaði fólk þá …líkt
og nú … en það mátti
bara ekki hafa orð á
því. Þess vegna var
hjónabandið viðhalds-
fyrirtæki, í orði en
ekki í verki.
Í dag tel ég hjóna-
bandið ekki síður tæki
fullkomnunar. Tæki til að full-
komna samband tveggja ein-
staklinga sem lofa að vera trúir,
lofa að gæta og styðja þegar á
móti blæs og gleðjast með þegar
allt gengur í haginn.
Og þetta fer fram fyrir augliti
Guðs, fyrir þá sem á hann trúa.
Og ég trúi að Guð sé þannig inn-
rættur að hann vilji öllum mönn-
um á jörðinni vel. Hann er hinn al-
máttugi sem öllu ræður og hann
innrætir ekki hatur í brjóst okkar,
óréttlæti eða mannvonsku. Hann
leiðir okkur að sannleikanum ef
við hleypum honum að. Þegar við
sleppum, þegar við leyfum honum
að stjórna, þá verður hans vilji. Og
hans vilji er að mennirnir séu jafn-
ir.
Þess vegna trúi ég að það sé
ekki vilji Guðs að við meinum sam-
kynhneigðum að fá blessun hans
fyrir hjónabandi sínu. Að þeir
samkynhneigðu strákar og stelpur
sem þess óska fá ekki að upplifa
þessa fullkomnun á loforðinu sem
við gefum hvort öðru. Þær eru
margar hefðirnar sem við höfum
kosið að láta víkja vegna skynsem-
innar, þessi á að vera ein þeirra.
Hver á
þennan Guð?
Helga Vala Helgadóttir fjallar
um guðstrú og hjónabandið
Helga Vala Helgadóttir
’Þær eru marg-ar hefðirnar sem
við höfum kosið
að láta víkja
vegna skynsem-
innar, þessi á að
vera ein þeirra.‘
Höfundur er laganemi við HR.