Morgunblaðið - 09.04.2006, Side 18

18 SUNNUDAGUR 9. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
’Við hjúkrunarfræðingar erum undirmiklu andlegu álagi að náum aldrei að
sinna sjúklingum vel, höfum áhyggjur af
því að ástand sjúklinganna versni og að
okkur yfirsjáist vegna álags og tíma-
skorts. Einnig höfum við áhyggjur af
hver beri ábyrgðina ef alvarlegt atvik
kemur fyrir, eða ef sjúklingur deyr vegna
mistaka eða vanrækslu.‘Þóra Gerður Geirsdóttir, hjúkrunarfræðingur á
Landspítalanum, um álag vegna manneklu á sjúkra-
húsinu.
’Íslendingar hafa alltaf verið tregir til aðvernda. Þeir óttast friðanir og það að
vernda og lagabókstafurinn er á þann
veg. Þetta á bæði við um náttúru og
menningarminjar, einkum heildir.‘Guðmundur Páll Ólafsson náttúrufræðingur á mál-
þinginu Stefnumót við Hjörleif Guttormsson sjötug-
an.
’Það má mikið vera ef Ógnareðli 2 kemstekki á blöð sögunnar sem ein versta
mynd allra tíma, það eitt er afsakanlegt
tilefni til að berja hana augum.‘Sæbjörn Valdimarsson í kvikmyndadómi í Morg-
unblaðinu.
’Við erum löngu búin að átta okkur á þvíað flugvélarnar okkar fylla sig ekki sjálfar.
Það þarf alltaf eitthvað til að setja fólk í
gang. Listahátíð er tækifæri til þess að
búa til eitthvað á Íslandi sem dregur til sín
gesti og um það snýst ferðaþjónustan.‘Jón Karl Ólafsson, forstjóri Icelandair, sem undirrit-
aði nýjan samstarfssamning við Listahátíð í Reykjavík
sl. þriðjudag.
’Þegar opinber starfsmaður vinnur fyrireigin þjóð þjónar hann aðeins einum hús-
bónda, starfsmaður SÞ þjónar hins vegar
191 húsbónda; hverri einustu aðildarþjóð.
Og það má aldrei beygja sig fyrir nein-
um.‘Hans Blix, fyrrverandi yfirmaður vopnaeftirlits Sam-
einuðu þjóðanna, í fyrirlestri á Akureyri sl. miðviku-
dag.
’Trúin flytur fjöll og við trúum að viðhöfum styrk til þess að fara alla leið.‘Valur Ingimundarson, þjálfari körfuboltaliðs Skalla-
gríms, sem komið er í úrslit Íslandsmótsins í fyrsta
sinn.
’Vitnin sem báru vitni voru sótt hingaðeftir að þeim hafði verið mútað og eftir að
þeim hafði verið sagt hvað þau áttu að
segja.‘Saddam Hussein við réttarhöldin yfir honum í Bagdad
sl. miðvikudag.
’Hver er þessi Henke Larsson, við höf-um Gunnarsson.‘Þetta sungu stuðningsmenn sænska knattspyrnuliðs-
ins Hammarby Gunnari Þór Gunnarssyni til heiðurs í
fyrsta leik hans með liðinu gegn Helsingborg í vik-
unni. Henke Larsson, einn fremsti knattspyrnumaður
Svía, gengur til liðs við síðarnefnda félagið í sumar.
’Ætli ég hafi ekki ómeðvitað ákveðið aðverða söngvari í maganum á móður
minni. Ég vildi aftur á móti ekki við-
urkenna það fyrr en um tvítugt þegar ég
kom út úr skápnum sem óperusöngvari.‘Bragi Bergþórsson í samtali við Morgunblaðið sl.
fimmtudag en hann er sonur Bergþórs Pálssonar og
Sólrúnar Bragadóttur, tveggja af ástsælustu söngv-
urum þjóðarinnar.
’Það var farið að morgna og mér fannstmál að linni.‘Ögmundur Jónasson , þingmaður VG, aðspurður af
hverju hann hefði lokið ræðu sinni um frumvarp um
hlutafélagavæðingu RÚV, sem hann hafði flutt í sex
tíma. Ræðuhöldunum lauk kl. 5.12 um morguninn.
Ummæli vikunnar
Ljósmynd/Svanur Steinarsson
Það er létt yfir leikkonunni á Granda-vegi. Í húsi sem er hlýtt. Þó að dyrn-ar standi alltaf opnar. Það er búið aðhella upp á og raða brauði, áleggi ogkökum á borð. Þrátt fyrir að blaða-
maður sé einn í kaffi hefur verið lagt á borð fyr-
ir fjóra. Því það er aldrei að vita hverjum vind-
urinn feykir inn um dyrnar.
Þannig er heimili Guðrúnar Ásmundsdóttur.
Í þetta skipti glymja stjórnmálaumræður úr
útvarpinu í bakgrunni.
– Þú ert að hlusta á pólitík?
– Já, ég er að hlusta aftur á viðtalið við Einar
Odd. Hann sagði að það yrðu alltaf einhverjir
með lægstu launin. Það var eins og hann væri
véfrétt. Alltaf sama fólkið auðvitað. Svona töl-
uðu líka stjórnmálamennirnir í gamla daga.
Hann vantaði bara tóbaksklútinn.
– Og þú ert komin í framboð!
– Já, segir hún íbyggin. Ég held það komi til
af því að ég er leikari. Ég hef staðið á sviðinu í
fimmtíu ár. Svo er ég leikritahöfundur. Það er
draumur listamanna í öllu sínu starfi að hafa
eitthvað að segja áhorfendum, eitthvað að gefa
þeim, vekja hugsanir. Þess vegna hef ég alltaf
fylgst með þjóðmálum.
Og pólitíski áhuginn verður Guðrúnu að sögu
eins og annað í lífinu. Þannig er Guðrún.
– Af sömu ástæðu skrifa ég leikrit um mann
eins og Kaj Munk. Af því að hann aðhylltist
fyrst nasisma, en hafði kjarkinn til að skipta um
skoðun. Og stóð þá einn í baráttu sinni. Svo hef
ég skrifað leikrit um Ólafíu Jóhannsdóttur, sem
helgar sig líknarstarfi og gengur um götur Ósló-
ar í sautján ár og hjálpar vændiskonum, hjúkr-
ar þeim sem sýkst höfðu af sárasótt og býður
þeim heim til sín, náttstað og mat. Þannig sýndi
hún trúna í verki – lét ekki sitja við orðin tóm.
Það var margra ára heimildarvinna að skrifa
um þetta fólk. Ég var átta ár að skrifa um Ólaf-
íu. Þegar maður kynnist hugsunarhætti stór-
menna kemur í ljós að þau standa alltaf vörð um
lítilmagnann. Ólafía hugsaði með sér: Ég er
kristin, geng fram í trú minni og ég er aldrei ein
því Guð er með mér. Hún gekk alltaf um í þjóð-
búningi, íslenskum peysufötum með skotthúfu.
Þess vegna var hún kölluð Ísland. Og þegar rón-
arnir eða vændiskonurnar komust í vandræði
var viðkvæðið hjá þeim: Talaðu við Ísland.
Þegar svo fréttist af láti Ólafíu árið 1924 fóru
fangarnir í Landsfængslet út í fangelsisgarð og
grófu minningarreit með berum höndum og
fengu að fylla hann með blómum. Þessi minn-
ingarreitur var til fram yfir seinna stríð, en þá
var fátækrahverfið Vaterland jafnað við jörðu
og byggt upp nýtt hverfi. En Norðmenn létu
reisa af henni styttu, sem stóð í Grønland, ná-
lægt Brugaten. Mér fannst gaman að koma
þangað því að styttan var bak við krá og þar var
fullt af rusli.
– Þar hefði hún eflaust viljað beita sér.
– Já, en Íslendingar létu flytja styttuna í fal-
legan garð, þar sem minning Ólafíu var heiðruð
og leikritið frumsýnt. Svo var gengin blysför að
Jakobskirken. Þetta var ævintýri líkast.
Blaðamaður áttar sig á því að pólitíkin er
komin úr samtalinu, þó að hún svífi yfir vötnum.
Sagan hefur kveikt af sér aðra sögu. Þannig eru
samræðurnar á Grandavegi.
– Áhuginn á pólitík hefur því alltaf verið fyrir
hendi, flýtir Guðrún sér að segja. Ekki síst á
fólki sem staðið hefur eitt og haldið fram hug-
sjónum sínum eins og Ólafía og Kaj Munk. Mér
finnst Ólafur F. Magnússon oft einn í barátt-
unni. Þegar hann sagði sig úr Sjálfstæðis-
flokknum kippti ég mér svo sem ekkert upp við
það, en man ég hugsaði: Hann hlýtur að vera
einmana. Svo fór ég að taka eftir baráttumann-
inum þegar ég fylgdist með því hvernig hann
beitti sér fyrir verndun gamalla verðmæta eins
og Austurbæjarbíós og ásýndar Laugavegarins.
Eins þegar ég las um skelegga framgöngu hans
í sambandi við að Landsvirkjun ætti að vera í
eigu Reykjavíkur og þegar hann lýsti því yfir að
samþykkt hefði verið að Þjórsárver yrðu
ósnortin.
Skyndilega kemur hljómur í röddina og Guð-
rún segir með ákefð:
– Ég vildi að mér væri sama. Ég vildi að
Þjórsárver og Kárahnjúkar skiptu mig ekki
máli. En ég fór að gráta eins og margir aðrir
þegar ég sá fyrstu sprengingarnar. Þetta er
mér hjartans mál. Þess vegna sagði ég já án
þess að hugsa mig um þegar Ólafur bað mig um
að ganga til liðs við framboðið.
Guðrún tekur sér kúnstpásu listamannsins,
dreypir á kaffinu og það kemur kunnuglegt blik
í augun. Þannig gera sögumenn. Og hún kann
líka að þegja. Það hefur hún gert í mörg ár á
kyrrðardögum í Skálholti.
– Ég byrjaði þegar Sigurbjörn Einarsson var
biskup. Það er svo langt síðan. Þetta eru dýr-
mætar stundir. Tungumál þagnarinnar er svo
skemmtilegt. Þegar við heilsumst með augna-
ráðinu, snertumst obbólítið til að sýna hvað okk-
ur þykir vænt hverju um annað, finnum hversu
gott það er að borða í þögn, áttum okkur á öllu
þessu óþarfa smásnakki og kurteisishjali og för-
um smám saman að taka upp hníf og gaffal –
varlega.
Enginn fékkst til að fara með Guðrúnu fyrstu
skiptin fyrr en sonur hennar Ragnar Kjart-
ansson og vinir hans Úlfur Eldjárn og Magnús
Geir Þórðarson ákváðu að fara með.
– Allt í einu sé ég að Ragnar hefur skráð sig í
sálgæsluviðtal hjá Sigurbirni, en það eru hálf-
tíma samtöl þar sem menn geta rætt um það
sem þeim liggur á hjarta. Ég spurði son minn:
Hvað ætlarðu að tala um?
Hvað kemur þér það við? svaraði hann.
Svo sé ég þá koma út úr viðtalsherberginu,
Sigurbjörn og Ragnar, gleiðbrosandi og ham-
ingjusama. Ég spurði: Um hvað töluðuð þið?
Stelpur, svaraði Sigurbjörn.
Sá yngsti og sá elsti, segir Guðrún og hlær
innilega. Þannig hlær fólk eins og hún.
– Það er svo skrítið að þegar maður gengur út
úr þögninni eftir fjóra daga, þá er löngunin eng-
in að tala. Hugsa sér kjaftaska eins og mig og
Ragnar son minn, að ekki sé talað um vini hans
Magnús Geir og Úlf. Okkur langaði ekki til þess
að segja eitt aukatekið orð! Það er engin della
að Guð talar við okkur í þögninni. Loksins fær
hann pláss.
Á heimili Guðrúnar er margt sem gleður aug-
að, blóm, fjölskyldumyndir, englar, leikkonan
sjálf. Og húsið gæti eiginlega ekki verið öðruvísi
en það er.
– Ég keypti húsið þegar ég var milli manna,
segir hún og hlær. Ég var einstæð móðir með
tvö börn, Sigrúnu Eddu leikkonu og Leif tölv-
unarfræðing. Ég hjólaði fram hjá húsinu, sá að
gluggarnir voru auðir og að það leit út eins og
æskuheimili mitt. Ég missti móður mína þegar
ég var þriggja ára og það leit út eins og Breiða-
blik á Seltjarnarnesi í æsku minni; það hús hef-
ur reyndar breyst síðan þá. Mig langaði til að
flytja inn, svo ég bankaði upp á í næsta húsi og
spurði hvort húsið væri til sölu. Mér var sagt að
systkini væru að selja æskuheimili sitt og að
bræðurnir væru að gera það upp. Ég fékk síma-
númer hjá þeim, setti það í vasann og gleymdi
því um leið. En þremur vikum síðar var ég í
samkvæmi og þá heyrði ég af því að ég hefði
verið að kaupa hús í Bráðræðisholti. Þá hafði
verið bankað upp á hjá nágrönnunum, sem
sögðu að húsið væri ekki lengur til sölu því að
leikkona væri búin að kaupa það. Þá tók ég við
mér.
– Forvitnilegt nafn, Bráðræðisholt.
– Já, áður en Bæjarútgerðin kom til sögunnar
með skemmur sínar, þá var hér lítið kot, sem
hét Bráðræði. Og innst við Elliðaárnar var kotið
Ráðleysi. Þetta nýttu revíuhöfundarnir sér auð-
vitað, að það væri ekki björgulegt með bæ, sem
byrjaði í bráðræði og endaði í ráðleysi. Svo
keypti Thor Jensen Bráðræðið og byggði Bæj-
arútgerðina. Og einhvern tíma var það notað á
Ólaf Thors í þinginu, eftir að hann hafði farið
mikinn í ræðustól: Svona, svona Ólafur minn,
það græða nú ekki allir á bráðræðinu.
Á veggnum eru myndir frá brúðkaupsdegi
Ragnars, sonar Guðrúnar, og Ásdísar Sifjar
Gunnarsdóttur, eiginkonu hans. Hann er herra-
mannslegur í kjólfötum og brúðurin í hvítu.
Glæsivagninn skammt undan, rauð Lada.
– Það var Sigurbjörn sem gifti þau; sá sem
talaði við hann um stelpur, segir Guðrún. Þau
voru að kaupa sér íbúð efst uppi á Laugavegi 3.
Ég er fædd og uppalin á Laugavegi 2, þannig að
ég gat skálað í kampavíni og horft niður á heim-
ili mitt af þakinu.
Og sagan fer í hringi. Þannig er lífið.
Ég vildi að mér væri sama
VIÐMANNINNMÆLT
Pétur Blöndal ræðir við
Guðrúnu Ásmundsdóttur
Morgunblaðið/Sverrir
GUÐRÚN ÁSMUNDSDÓTTIR LEIKKONA
„ Tungumál þagnarinnar er svo skemmtilegt.“