Morgunblaðið - 18.04.2006, Blaðsíða 23

unandi stöðum. „Þetta er
sem við gerum,“ segir
ðja myndin verður frum-
m sumardaginn fyrsta.
engirnir ýmiss konar
ögð með brettum sínum í
unni, ljósmyndara og
mikilla andkafa, en til
u urðu engin meiðsl á fólki
teflt væri á tæpasta vað.
fjölbreytilegan hátt
ólskinsskapi
Morgunblaðið/Alfons
 Fjölmargir sóttu skíðasvæðið í Blá-
fjöllum, en þar var gott færi í nokkr-
um brekkum og nóg að gera fyrir
skíðaþyrsta.
Morgunblaðið/Ómar
Edda Björk Ármannsdóttir dýrahirðir gefur selunum að éta, en börn-
in fylgjast spennt með. Þegar síld er í boði verða selirnir kátir.
Morgunblaðið/Ómar
 Brettakapparnir við Valsheimilið
sýndu glæsileg tilþrif á óvenju-
legum leikvelli sínum og tóku uppá-
tækin upp til sýningar í kvikmynda-
húsum.
 Þær Soffía Lára, Guðrún Adda
og Rakel Tara horfðu hugfangnar
niður í tjörnina og fylgdust með
gullfiskunum svamla í vatninu áður
en þær settust niður með nestið sitt.
Morgunblaðið/Ómar
ög ánægð með kiðlingana sína tvo sem
ótta og forvitni þegar börn nálguðust.
Morgunblaðið/Ómar
7 ára og Guðlaug Sóley 2ja ára
að taka viljann fyrir verkið.
Morgunblaðið/Ómar
 Konungur músaveiðaranna í Hús-
dýragarðinum, Brandur Njáll, heim-
sótti selina og fylgdist með þeim
svamla um með öfundaraugum.
Hann horfði líka stóreygur á eftir
síldinni í munninn á þeim þegar gefið
var.
Morgunblaðið/Ómar
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. APRÍL 2006 23
ÞJÓÐINNI hefur verið innrætt, að við
séum allra þjóða best í stakk búin til að
vinna ál og „séum skyldug til að gera það
mannkyninu til heilla“. OECD og álfyr-
irtækjum hefur líka verið talin trú um
þetta. Reyndar kemur fram í skýrslu
OECD að þeim finnst erfitt að spá í ágóð-
ann af Fjarðaáli og telja að við megum
ekki fara of geyst vegna
Kyoto, en eru sannfærðir
um að landið búi yfir
óhemjumiklu af óbeislaðri
orku. Vitið þið hvað mörg ál-
ver eru í heiminum og í hvað
mörgum löndum? Hvað er
sanngjarnt að við rekum
mörg álver? Örþjóð í landi
án fljóta á heimsmæli-
kvarða. Eina siglingin eftir
íslenskri á er þegar Vanadís
sigldi upp Ölfusá 1. apríl hér
um árið. Er það líka gabb að
við séum öðrum löndum
frekar aflögufær um orku?
Skyldum okkar var vel
þjónað með einu vel reknu
álveri, sem var reist, þegar
þörf var fyrir atvinnu og
uppbyggingu. Ég var svo
græn að ég hélt við mund-
um að minnsta kosti bíða
eftir árangrinum fyrir aust-
an.
Í boðskap sem Þorsteinn Hilmarsson,
upplýsingafulltrúi Landsvirkjunar, flutti á
„Platts Aluminium Symposium“ í Phoenix
Arizona í janúar 2003 segir hann: „Con-
struction of hydropowers plants always re-
sults in some environmental effects such as
disruption of land and vegetation. How-
ever, it can be said that Iceland’s central
highlands and the country’s inhospitable
glacial rivers are ideal for such develop-
ments. The highlands are scarcely vegeta-
ted and unhabitated and the bioshere of
the glacial rivers is simple and extremely
tenacious.“ Þýð.: „Bygging vatnsorkuvera
hefur alltaf einhver áhrif á umhverfið. Það
rýfur land og gróður. Hins vegar er hægt
að segja að hálendi Íslands ásamt óvin-
samlegum jökulám sé tilvalið fyrir slíka
uppbyggingu. Hálendið er gróðurlítið og
óbyggt. Lífríki jökulánna er fábrotið og
sérstaklega „tenacious“.“
Hann dregur upp mynd af litlum raf-
stöðvum á dreif við hálendisbrúnina án
teljandi áhrifa á umhverfið. Hann nefnir
ekki uppistöðulón. Í álbransanum er ekki
velt vöngum yfir því að Ísland sé mjög ein-
stakt eldfjallaland á heitum reit og fleka-
skilum með víðfeðmu sprungukerfi. Jökul-
árnar okkar eru mjög dyntóttar eins og
sagan sýnir. Ég geri mér vonir um að ekki
verði hægt að fjötra Jökulsá á Fjöllum,
Markarfljót né Hverfisfljót. Við höfum
heyrt að enginn hafi lagt leið sína um öræf-
in norðan Vatnajökuls. „Enginn“ kenndi
mér náttúrufræði í menntaskóla. Í bók
hans „Frá Óbyggðum“ hefur frásögnin af
Brúaröræfum verið mér dásamlegt ferða-
nesti. Lýsing Pálma Hannessonar á Kring-
ilsárrana hefur ekki mátt sín mikils. Jakob
Björnsson horfir ekki á þá með augum
náttúruunnandans og náttúrufræðingsins
(Mbl. 31/3 ). Friðlýsingar mega fjúka. Mér
finnst eins og ég sé í miðaldamyrkri þegar
kemur að umhverfismálum. Ég naut hins
vegar þess fram yfir þá sem yngri eru að
ferðast frjáls um óbyggðirnar án skuggans
af stóriðjustefnunni.
Það er blekking að við séum að bjarga
jörðinni frá gróðurhúsalofttegundum. Við
greiðum hins vegar fyrir því að álfyrir-
tækin geti lokað álbræðslum sem ganga
fyrir dýru rafmagni. Við hjálpum þeim.
Eastalco, bræðslu Alcoa í Maryland, var
lokað 19. desember sl. Rafmagnið var frá
kolakyntu raforkuveri. Hvergi var minnst
á mengandi lofttegundir í röksemdafærsl-
unni fyrir lokuninni. Rafmagnið var alltof
dýrt fyrir álbræðslu. Enda er álverum sem
njóta vatnsorkunnar engu að síður lokað.
Af 32 álverum í USA 1980 eru 14 í rekstri
2004 og aðeins helmingurinn á fullu. Gert
er ráð fyrir að þessi þróun haldi áfram. Al-
coa á nú níu álver eftir í Bandaríkjunum.
Fjarðaál verður stærra, en stærsta álver
Alcoa í heimalandinu. Vatnsknúið raf-
orkuver Alcoa er að rísa í Tennessee. Ég
sé ekki að það sé ætlað fyrir álbræðslu.
Henni er betur komið á Tóbagó og Íslandi.
Samkvæmt Fortis Metals Monthly í ágúst
2005 leggur Alcoa niður 6.500 störf við lok-
un á álbræðslum í USA og Þýskalandi.
Væntanleg mengun á Reyðarfirði hefði
aldrei verið leyfð vestanhafs. Af gróð-
urhúsalofttegundum af mannavöldum
myndast 0,9% við álbræðslu.
Við sjálfa bræðsluna 0,4% en um 0,5%
frá hinum ýmsu raforkuverum sem skaffa
rafmagn til álveranna. Þetta eru meðaltal-
stölur. Þótt seinni talan fari hér niður í 0,
er hinn hlutinn hár. Reyndar er þykkur
jarðvegur í lónstæðinu, sem þjóðinni var
sagt að væri eyðimörk, þar verður losun og
aurinn ber heldur ekki lengur CO2 til sjáv-
ar.
Fyrir meira en hálfri öld var Alcan boðið
að reisa raforkuver og álver í norðurvestur
British Columbia og til varð
stærsta álbræðsla Kanada.
Ég sá fyrir nokkrum árum
grein um þetta í National
Geographic með mynd af
skógi sem fór undir vatn í 920
km2 uppistöðulóninu. Dauðir
trjástofnar stóðu upp úr
vatninu. Bærinn Kitimat
varð til, 10.000 manna byggð.
Þegar kom í ljós að hag-
kvæmara var að selja raf-
magn inn á raforkunetið en
bræða ál var hluta af bræðsl-
unni lokað og störfum fækk-
að. Starfsmenn mótmæltu.
Sveitarfélagið fór í mál við
Alcan. Taldi að það væri
bundið í samningum að ekki
mætti selja rafmagnið út fyr-
ir héraðið. Í febrúar sl. féll
dómur í málinu Alcan í vil.
Sumir þeirra sem misstu
vinnuna draga nú dauða trjá-
drumba upp úr lóninu, þeir
eru kjörviður.
Ég rakst á greinargerð frá Standard &
Poor’s frá 1. mars sl. um stöðu álmarkaðar-
ins. Það stemmdi að álverð hafði rokið upp.
Álbræðslum í Evrópu og Norður-Ameríku
er lokað. Meira fæst fyrir rafmagnið inni á
raforkunetinu. Rafmagnskostnaður við ál-
bræðslu fer sums staðar upp í 40% af
kostnaði. Í heiminum eru áætlanir um nýj-
ar álbræðslur á svæðum þar sem rafmagn-
ið er ódýrt eins og á Íslandi, Dubai, Suður-
Afríku og Rússlandi segir í greinargerð-
inni. Þar segir líka að hagur Century
aluminium batni með stækkun Norðuráls,
en 85% framleiðslunnar hefur verið í USA
en fer niður í 65%. Nú vænkast þeirra hag-
ur en frekar. Standard and Poor’s greina
frá væntanlegum tveimur „grænum“
bræðslum í Rússlandi og einni í Orissa í
Indlandi. Í Orissa verður rafmagnið frá
orkuveri, sem rekið verður með jarðhita.
Í áli býr orka. Meiri áhersla verður lögð
á endurvinnslu í framtíðinni.
Við endurvinnslu þarf aðeins 5%–10% af
upphaflegri orkunotkun og mengandi loft-
egundir eru aðeins 5% af því sem er við
frumvinnsluna. Orkan í tveimur áldósum
svarar til orku þeirrar olíu sem rúmast í
einni dós. Árið 2001 fóru 760.000 tonna af
áli sem áldósir í súginn í Bandaríkjunum,
en þar í landi hefur Aluminium Association
verið á móti ákvæði um skilagjöld (bottels
bills). Það sem hent er þar í landi árlega af
áldósum mundi nægja í smíði á 6.000
DC-10 þotum. Alcan endurvinnur 24 millj-
arða dósa í Norður-Ameríku. Í Ástralíu er
900 milljörðum áldósa hent en meira en
helmingi fleiri eru endurunnar. Þar eru
greidd 10 cent á dós en frá 0–10 cent í
Bandaríkjunum. Sjá líka Draumalandið,
Sjálfshjálparbók handa hræddri þjóð.
Hjartans þakkir Andri Snær. Þorsteinn
telur okkur til ágætis á árinu 2003, að við
framleiðum mest af áli á einstakling í heim-
inum. Nú er mikið að bætast við. Hvenær
er nóg komið? Metið er ekki í neinni hættu.
Samkvæmt IEA eru 90% álbræðslunnar í
120 álverum í 47 löndum, auk Kína. Heild-
arframleiðslan er um 24 milljónir tonna af
hreinu áli en blandað með öðrum efnum
nær framleiðslan 31 milljóni tonna.
Á árinu 2007 komum við til með að fram-
leiða 762.000 tonn eða 2,54 tonn á Íslend-
ing. Í Evrópu voru árið 2005 framleidd.
0,055 tonn á íbúa. En í Norður-Ameríku
0,0176 tonn á mann.
Þar sem Ameríkanar eru mestu eyðslu-
seggirnir, legg ég til að við bíðum með bor-
anir í Kerlingarfjöllum, Hveravöllum og
Friðlandi að Fjallabaki (dulnefni Torfajök-
ulssvæðið) þangað til þeir hafa virkjað í
Yellowstone.
Öræfin og áldósir
Eftir Bergþóru Sigurðardóttur
Bergþóra
Sigurðardóttir
’Það er blekkingað við séum að
bjarga jörðinni
frá gróðurhúsa-
lofttegundum.‘
Höfundur er læknir á eftirlaunum.
Meðal heimilda:
OECD Economic Surveys: Iceland ISBN 92-
64-00860 OECD 2005
www. dreamgreen.ca ( Frá British Columbia )
www.epa.state.oh.us/opp/consumer/
wastep2.html (eða Google: 6000 DC 10, re-
cycling)
Standard&Pooŕs: Despite hig Prices, Global
Aluminium Industry Faces Rising Energy, In-
put, Capital Costs
www.world-aluminium.org
Aluminium recycling : Energy Implications of
the Changing World of Aluminium Metal
Supply: JOM ágúst 2004