Morgunblaðið - 16.07.2006, Blaðsíða 11

skapa forsendur fyrir því að Mósam-
bík geti staðið á eigin fótum.
Fjármagn er lagt í vegagerð til að
gera samgöngur auðveldari og enn-
fremur er unnið að því að styrkja und-
irstöður helstu atvinnuvega, s.s.
ferðamannaiðnaðar, en þar er mikill
vaxtarbroddur m.a. vegna stórbrot-
innar náttúru (strandlengjan er um
2.500 km löng og víða að finna fallegar
eyðistrendur) og dýralífs (fílar, ljón,
vísundar). Að sögn Fernandos Sumb-
ana jr., ráðherra ferðamála, sem við
hittum að máli, koma nú um 700.000
erlendir ferðamenn til Mósambík ár
hvert, og eru 80% þeirra frá ná-
grannaríkinu Suður-Afríku. Kom
fram í máli hans að stjórnvöld í Mó-
sambík vonuðust til að njóta góðs af
því er heimsmeistarakeppnin í knatt-
spyrnu yrði haldin í S-Afríku 2010, en
ljóst má vera að tekjumöguleikar eru
fyrir hendi í tengslum við keppnina.
Sjávarútvegur skiptir líka máli í
Mósambík. Talsvert er veitt af rækju
við strendur landsins, mikið er hins
vegar um ólöglegar fiskveiðar og eft-
irlit hefur verið lítið.
Félagsmálin fá sinn skerf, landbún-
aðurinn einnig.
Þá er lögð áhersla á að skapa að-
stæður til þess að erlendir fjárfestar
vilji koma til Mósambík. Er unnið að
því að styrkja lagalegan grundvöll
fyrir slíku og sjá til þess að lögum sé
fylgt. Hér hefur þegar náðst mark-
verður árangur, en árið 2000 var vígð
í útjaðri Mapútó risavaxin álverk-
smiðja, Mozal, sem menn segja að
hafi rutt leiðina fyrir aðra fjárfesta.
Spilling er mikið vandamál
Átta prósenta hagvöxtur hefur
mælst í Mósambík undanfarin miss-
eri, sem bendir til að það miði í rétta
átt, og raunar segjast kunnugir sjá
mikinn mun í Mapútó á mjög skömm-
um tíma; mikið sé um framkvæmdir
og nýbyggingar, svo dæmi séu tekin.
Ennfremur sýnir ný rannsókn, sem
gerð var 2002–2003, að nú búi „að-
eins“ 54% landsmanna við fátækt.
Mósambík hlaut um 200 milljón
dollara í þróunaraðstoð á árinu 2005,
en helstu styrktaraðilar hér eru
Evrópusambandið, Alþjóðabankinn,
USAID og Þróunarbanki Afríku, svo
nokkrir séu nefndir. Engu að síður
jókst landsframleiðsla, fulltrúar Al-
þjóðabankans lögðu áherslu á að í
Mósambík sæjust ekki merki „hol-
lensku veikinnar“, sem svo er kölluð,
þ.e. að allt þetta innflæði fjár lamaði
frumkvæði og sjálfsbjargarviðleitni
heimamanna.
Eitt helsta vandamálið sem við
blasir í Mósambík er hins vegar aug-
ljóslega sú spilling sem tíðkast hefur í
stjórnkerfinu, um þetta virtust flestir
sammála, bæði erlendir styrktaraðil-
ar sem og heimamenn sem við var
rætt. Flestir viðmælenda minna voru
þó jákvæðir á að árangur ætti eftir að
nást í þeirri baráttu, eins og á svo
mörgum öðrum sviðum.
david@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 2006 11
Þetta barn fannst í ruslahaug í Mapútó, illa leikið af pöddum, í vor. Um
dreng er að ræða og er talið að hann geti verið allt að fimm ára. Hann
kann hins vegar ekki að ganga eða tala og það er einungis nýverið, sem
hann er farinn að greina umhverfi sitt, t.d. þegar lyklakippu er hringlað yfir
honum. Enginn veit hvers konar hörmungarlífi hann hefur mátt lifa.
Faðir Andre stofnaði
heimili sitt fyrir heim-
ilislaus börn, fatlaða og
langveika í Mapútó árið
1991. Þar búa nú 85
börn og fullorðnir sem
eiga það sameiginlegt
að geta ekki séð fyrir
sér sjálf sökum veikinda
eða fötlunar. Mörg
barnanna eru mun-
aðarlaus og fundust
sum þeirra á götunni
eða í ruslinu. Faðir Andre
hjálpar líka 29 ein-
stæðum mæðrum og 13
alnæmissmituðum kon-
um sem búa utan heim-
ilisins og styrkir 16 fátæk
börn utan heimilisins til
að ganga í skóla.
Morgunblaðið/Davíð Logi
Börnin á heimili Föður Andre eru ófeimin en misjafnlega brosmild.
Lítið heimili – mikil áhrif
á líf fólksins sem þar býr
Faðir Andre með einn skjólstæðinga sinna.
Samningur um þróunarsamvinnumilli Íslands og Mósambík varundirritaður í ágúst 1995 og
hefur Þróunarsamvinnustofnun Ís-
lands (ÞSSÍ) síðan þá verið með
starfsemi í landinu. Víkur aðstoð
ÞSSÍ að þremur þáttum: fiskimála-
verkefnum, félagslegum verkefnum
og heilsugæsluverkefnum. Er hið
fyrsta stærst, en líklega fara um 60%
ráðstöfunarfjár umdæmisskrifstofu
ÞSSÍ í Mapútó til fiskimála.
ÞSSÍ hefur einbeitt sér að upp-
byggingu fiskiðnaðar í Mósambík,
gæðamálum og endurbótum á
vinnslu fisks í landi. Þrjár rannsókn-
arstofur hafa verið byggðar í sam-
vinnu við Breta og Dani til að auka
gæðaeftirlit í þeim tilgangi að greiða
leið fyrir fiskafurðir, einkum rækju,
á erlenda markaði.
Fiskgæðaeftirlit í Mósambík hefur
frá stofnun þess heyrt undir sjáv-
arútvegsráðuneyti landsins en frá og
með síðustu áramótum er eftirlitið
sjálfstæð stofnun og hefur ÞSSÍ átt
stóran þátt í að gera þá tilfærslu
mögulega, en íslenskir ráðgjafar
hafa nær algjörlega séð um þjálfun
starfsfólks rannsóknarstofnana.
Í janúar lauk endurbyggingu hús-
næðis í miðborg Mapútó sem hýsir
starfsemi umræddrar stofnunar
gæðavottunar og gæðaeftirlits á fisk-
afurðum. Greiddi ÞSSÍ kostnaðinn
við endurbyggingu húsnæðisins og
bjó það nauðsynlegum tækjum og
húsgögnum.
Hvað félagsleg verkefni varðar þá
hefur ÞSSÍ stutt uppbyggingu
kvennamálaráðuneytisins í Mósam-
bík allt frá stofnun þess 2000, en til-
gangur þess er að bæta lífskjör
kvenna í landinu. Hefur íslenskur
verkefnisstjóri starfað við ráðuneytið
frá upphafi og einnig hafa íslenskir
ráðgjafar komið þar að menntun og
þjálfun starfsfólks. Ennfremur var
tekin sú ákvörðun á síðasta ári að
styðja lítils háttar við starf Föður
Andre, sbr. umfjöllun annars staðar
á opnunni.
ÞSSÍ hóf verkefni á sviði heilsu-
gæslu í samvinnu við Rauða kross Ís-
lands, Rauða kross Mósambík og
heilbrigðisyfirvöld í Mósambík árið
2000. Verkefnið laut í upphafi að
byggingu heilsugæslustöðvar í
Hindane, sem er þorp í hópi lítilla
þyrpinga um 70 km suðvestur af Ma-
pútó. ÞSSÍ hefur fjármagnað verk-
efnið að stórum hluta en Rauði kross
Íslands og Rauði kross Mósambík
hafa séð um framkvæmdina. Skipu-
lagning á sams konar verkefni í þorp-
inu Chibucutso norður af Mapútó er
komin vel á veg.
Jóhann Pálsson er umdæmisstjóri
ÞSSÍ í Mósambík. Hann starfaði áð-
ur á vegum stofnunarinnar í Malaví
og hefur um tíu ára reynslu af störf-
um í Afríku. Hann segir verkefnið í
Mósambík hafa gengið vel. „Þetta
byrjaði á sínum tíma smátt en hefur
verið að þróast og dafna í gegnum ár-
in. Við komum hingað inn skömmu
eftir að ófriðnum lauk og starfið hér
hefur verið að aukast og styrkjast í
takt við þær framfarir og breytingar
sem hafa orðið í landinu.“
Ekki alltaf auðvelt umhverfi
Jóhann segist telja áherslur ÞSSÍ
í Mósambík hinar réttu. Um góða
blöndu verkefna sé að ræða. „Það er
t.d. mikilvægt fyrir landið að hafa að-
gang að mörkuðum erlendis fyrir
sínar afurðir, og þar höfum við lagt
mikið af mörkum í gegnum tíðina.
Þarna nýtist þróunarlandi sú sér-
fræðikunnátta sem við höfum byggt
upp á Íslandi, “ segir hann. „Allt
þetta starf hér tengist beint þeim
grunnstoðum þeirrar stefnu í þróun-
arsamvinnu sem Ísland hefur sett
sér. Við vonumst til að geta hafið
fullorðinsfræðsluverkefni hér í Mó-
sambík á næsta ári. ÞSSÍ hefur stutt
við slík verkefni í öðrum samstarfs-
löndum með góðum árangri og von-
umst við til að ná góðum árangri hér
líka.“
En vitaskuld eru ýmis ljón í veg-
inum einnig. „Það er oft ekki auðvelt
að vinna hér í þessu umhverfi. Hlutir
ganga oft hægt og einföldustu hlutir
geta oft tekið langan tíma. Þá reynir
oft á þolinmæðina og að fylgja mál-
um eftir. Kannski er þetta það sem
er erfiðast, þessi endalausa eftir-
fylgni sem fylgir því að vinna hér. En
við höfum verið heppin í gegnum tíð-
ina og flest okkar samvinnuverkefni
hér hafa verið farsæl og vel heppnuð.
Svo er svo margt jákvætt líka, vilji
og áhugi fólks hér til að breyta hlut-
um er oft aðdáunarverður sér-
staklega þegar litið er á það um-
hverfi sem það starfar í.“
Jóhann heldur áfram: „Mósambík
hefur sýnt miklar framfarir síðustu
ár. Stöðugleiki er í stjórnmálum,
mikill hagvöxtur og spilling er á und-
anhaldi. Allt þetta mun hjálpa þessu
landi að komast út úr þessari miklu
fátækt sem hér er. En þetta mun
taka langan tíma og mikið starf verð-
ur að vinna. Stjórnvöld hér hafa gert
mikið af því síðustu ár að gera for-
gangsáætlanir og setja sér markmið
til að ná árangri. Þau reiða sig mikið
á aðstoð að utan, bæði með fjármagn
og þekkingu, til að framfylgja þess-
ari stefnu. Þarna eigum við Íslend-
ingar að halda áfram því sem við höf-
um verið að gera, að aðstoða þau
sjálf við að láta hlutina gerast.
Fólk hér er bjartsýnt á framtíðina
og hlutir eru að breytast hratt, ég
hef séð gríðarlega mikla breytingu á
síðustu árum, stjórnkerfið er orðið
mun öflugra og einkageirinn er far-
inn að taka vel við sér.“
ÞSSÍ leggur
áherslu á aðstoð
í fiskimálum
Morgunblaðið/Davíð Logi
Starfsfólk umdæmisskrifstofu Þróunarsamvinnustofnunar Íslands í Mapútó;
f.v. er Dóróthea Jóhannsdóttir, Jóhann Pálsson umdæmisstjóri, Marta Ein-
arsdóttir og Franklín Georgsson. Á myndina vantar Jóhann Þorsteinsson.


 
  
  ! " # $ % &



 









'()  Gífurleg uppbygging hefur áttsér stað í Edouard Mondl-ane-háskóla, helsta háskól-
anum í Mósambík, á síðustu árum.
Námsmönnum hefur fjölgað og
kennurum einnig, en fjárskortur
stendur skólanum þó talsvert fyrir
þrifum.
Edouard Mondlane-háskóli var
stofnaður árið 1962 og hefur heitið
nokkrum nöfnum en frá 1976 hefur
hann verið kenndur við stofnanda
frelsishreyfingar Mósambíka, Fre-
limo, sem ráðinn var af dögum 1969.
Mósambík hlaut sjálfstæði frá
Portúgal 1975.
Að sögn Angelo Macuacua, að-
stoðarrektors við háskólann, stund-
uðu 6.500 stúdentar nám við Edou-
ard Mondlane-háskóla árið 1999. Í
dag, aðeins sjö árum síðar, eru þeir
hins vegar 12.500. Kennararnir eru
nú 1.160 talsins, en voru 700 árið
1999; og hafa 66% kennara BA-
gráðu, 34% einhverja hærri gráðu.
Segir Macuacua að unnið sé að því
að auka hlutfall síðarnefnda hópsins,
m.a. með því að bæta kjör kennara.
Edouard Mondlane-háskóli er í
21. sæti á lista yfir bestu háskólana í
Afríku en metnaður einkennir allt
tal manna í Mósambík og vilja
stjórnendur skólans komast enn of-
ar. Af máli Macuacua mátti ráða að
stjórnendur háskólans gerðu sér
skýra grein fyrir því hvað þyrfti að
gera til að bæta gæði kennslunnar
og námsins. Þá sagði hann að auka
þyrfti rannsóknir og fjölga konum í
röðum námsmanna, en þær eru á
bilinu 25–30% allra námsmanna.
Hins vegar stæði það mönnum fyrir
þrifum hversu mjög skorti ýmis tæki
og tól til kennslunnar, auk húsnæðis
fyrir námsmenn af landsbyggðinni.
Háskólinn er dreifður yfir allstórt
svæði í Mapútó, höfuðborg Mósam-
bík, en nú er m.a. unnið að því að
reisa stúdentaheimili og nýtt bóka-
safn.
Fram kom í máli Macuacua að
helmingur rekstrarfjár skólans
kæmi frá ríkinu, 39% kæmu frá er-
lendum styrktaraðilum, s.s. Alþjóða-
bankanum, og 11% kæmu í formi
ýmissar þjónustu sem skólinn sinnti.
Háskóli sem stækkar ört
Morgunblaðið/Davíð Logi
Starfsmaður Mondlane-háskóla sýnir svæðið þar sem nýtt bókasafn á að rísa.