Morgunblaðið - 16.07.2006, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Síðasta þriðjudag barst sú sorgarfréttað Syd Barrett, upprunalegur með-limur hljómsveitarinnar Pink Floyd,sem búið hafði í einangrun nánast öllsín fullorðinsár vegna andlegrar van-
heilsu væri látinn, aðeins sextugur að aldri. Ein-
hvern veginn kom það ekki á óvart að fréttin
væri lengi að berast þar sem síðari hluti ævi-
skeiðs Syds er sveipaður hulu. Þó er vitað að
hann lést í friðsæld, umkringdur fjölskyldu
sinni, en dánarorsök er talin vera sykursýki
sem Syd þjáðist m.a. af síðustu árin.
Geðveikur
Innslag Barrett í sögu í Pink Floyd var að
vísu lítið sé mælt í árum og lagafjöld. En markið
sem hann setti á rokksöguna á þeim stutta tíma
er mikið. Barrett var óskoraður leiðtogi og drif-
kraftur sveitarinnar á fyrstu breiðskífu hennar,
Piper at the Gates of Dawn, sem út kom 1967 og
er hún einn af tilkomumestu frumburðum
rokksins frá upphafi og eitt besta dæmið um þá
ótrúlegu breytingu og framþróun sem sýr-
urokkið svokallaða bar með sér. Á henni á Barr-
ett lungann af efninu en auk þess samdi hann
lögin sem prýddu þrjár fyrstu smáskífur Floyd,
„Arnold Layne“, „See Emily Play“ og „Apples
and Oranges“. Á næstu plötu Floyd, A Saucer-
ful of Secret, átti Barrett hins vegar aðeins eitt
lag, hið tiltölulega léttvæga „Jugband Blues“.
Barrett hraktist í kjölfarið úr Floyd en sneri
aftur með tvær sólóplötur árið 1970, The Mad-
cap Laughs og Barrett, snilldarplötur báðar
tvær og á þeim byggist sú mikla aðdáun sem
Barrett naut allt til hins síðasta dags. Til eru
þeir sem skilgreina sig sem harða „Syd“-menn
og vilja sem minnst af Floyd vita, nema vitan-
lega af þeim lögum sem Syd átti þátt í.
Satt best að segja settist að manni nokkur
tregi við að heyra af fráfalli Barrett, svo undar-
lega sem það kann að hljóma. Það er skrýtið að
andlát eldri manns frá Englandi sem ég þekkti
aldrei hafi hreyft við manni. Ég þekkti hann
eðlilega bara í gegnum tónlistina hans, sem er
mögnuð; ægifalleg og sorgbundin í senn og hef-
ur „náð“ inn í mig, vafið sig fast um taugarnar
og viðbrögðin þess vegna verið eftir því. Ég
virðist alls ekki einn um þetta og ég held að
þessi sorg yfir fráfallinu sem skynja má sé
vegna þess að fólki hafi fundist að Barrett ætti
betra skilið, hann byggi yfir einhverju sem
hann gat ekki komið frá sér vegna þess að hann
var bundinn í hlekki geðveikinnar.
Barrett er í fyrsta sæti hins óformlega topp-
lista hinna geðveiku snillinga, sem inniheldur
meðal annars Roky Erickson, fyrrum leiðtoga
13th Floor Elevators, ekki síður áhrifamikillar
sýrurokksveitar, Daniel Johnston, Brian Wil-
son, Captain Beefheart og Skip Spence. Syd var
fórnarlamb LSD-misnotkunar, þó að efalaust
hafi margt annað spilað inn í, og bjó í einangrun
mestalla ævi sína í kjallaranum heima hjá
mömmu sinni í Cambridge, æskuheimili sínu.
Hann sást reglubundið á leið sinni úti í kjörbúð
en þess á milli sinnti hann garðyrkju.
Uppruni
Viðbrögð aðdáenda hafa verið að hrúgast inn
á netið og í blöðin að undanförnu og þeir tónlist-
armiðlar sem vilja láta taka sig alvarlega hafa
allir brugðist við með einhverjum hætti.. Á síð-
unni I Love Music (http://ilx.wh3rd.net/new-
questions.php?board=2) segir einn harmi sleg-
inn tónlistarunnandi „I feel uncomfortably
numb“ (Ég er óþægilega dofinn).
Meðlimir Floyd í dag, ásamt Roger Waters,
hafa gefið út yfirlýsingu þar sem þeir segjast
„eðlilega vera í uppnámi yfir fráfallinu. Syd hafi
lýst leiðina í upphafi og áhrif hans lifi áfram“.
David Bowie, sem hljóðritaði „See Emily Play“,
segir á heimasíðu sinni: „Ég kem sorg minni
ekki í orð. Syd var mér gríðarlegur innblástur. Í
þau skipti sem ég sá hann á tónleikum verða að
eilífu greypt í hausinn, svo ótrúlega frumlegur
og sjarmerandi sem hann var …“ Bowie tiltek-
ur að auki að Syd hafi verið sá fyrsti, ásamt Ant-
hony Newley, sem hann heyrði syngja rokk/
popptónlist með enskum hreim. Þessi „ensku-
háttur“ Syds, hvernig hann umfaðmaði og gerði
út á enskt uppeldi sitt og háttu reyndist afar
áhrifaríkur; heilu stefnurnar í breskri tónlist
áttu eftir að nýta sér þetta sem útgangspunkt.
Waters vottar þá hinum gamla félaga sínum
virðingu á yfirstandandi tónleikaferðalagi sínu.
Í laginu „Shine on you Crazy Diamond“, en það
fjallar um Syd, er brugðið upp myndskeiðum af
hinum fallna félaga. Á Live8 tónleikunum, þar
sem Pink Floyd kom saman á ný, tileinkaði
hann Syd lagið „Wish You Were Here“. Það er
eins og Waters hafi fundið á sér hvað í vændum
væri en hann á að hafa brostið í grát er Barrett,
feitur og útitekinn, með rakaðar augnabrýr, lét
sjá sig í hljóðverinu er upptökur á plötunni
Wish You Were Here fóru fram árið 1975.
Annars var David Gilmour, hinn gamli skóla-
félagi Barrett sem kom upprunalega inn í Floyd
til að leysa Barrett af (þó að í agnarstutta stund
hafi sveitin verið fimm manna), sá eini sem hélt
einhverju teljandi sambandi við Syd, og þá að-
allega í gegnum mömmu hans.
Roger Keith „Syd“ Barrett fæddist árið 1946,
nánar tiltekið 6. janúar og er því steingeit, fyrir
þá sem áhuga hafa á slíku. Síðar á ævinni kaus
hann að vera kallaður Roger. Hann ólst upp í
efri miðstéttarfjölskyldu í Cambridge og var
einn af fimm systkinum. Pink Floyd var stofn-
sett árið 1965 eftir að hafa gengið í gegnum
nokkrar nafnbreytingar eins og venja er (hétu
m.a. The Megadeaths á tímabili!). Það var Barr-
ett sem kom með Pink Floyd nafnið, en það
fann hann á upplýsingatexta sem fylgdi með
plötu blúsarans Blind Boy Fuller árið 1962, en
þar er minnst á blúsmennina Pink Anderson og
Floyd Council.
Floyd byrjuðu eins og svo margar sveitir á
þessum árum á því að spila blús en fljótlega fór
spuni að setja mark sitt á tónleika sveitarinnar
og 1966 var Floyd málið í neðanjarðarsenu
Lundúnaborgar (ásamt The Crazy World of
Arthur Brown og Soft Machine).
Floyd lönduðu fljótlega samningum við
E.M.I og tóku Piper … upp í Abbey Road-
hljóðverinu frá því í janúar til júlí árið 1967, á
sama tíma og Bítlarnir voru að taka Sgt. Pep-
per. Floydarar, sem þá voru ögn yngri en Bítl-
arnir, rákust víst eitthvað á hina eldri menn,
sem þá þegar voru komnir á stall hálfguða. Lítið
samneyti var þó á milli og sumir tala jafnvel um
spennu og markmiðsbundið skeytingarleysi.
Félagar
Piper kom svo út í ágúst og vakti athygli,
fékk góða dóma og var vel tekið af kaupendum
en smáskífur Floyd höfðu hitað mannskapinn
upp. Á Piper gefur að heyra dæmi um enskuleg-
inn vögguvísustíl Barretts en platan heitir eftir
kafla í uppáhalds barnabók Barretts, Þytur í
laufi. Lög eins og lokalagið „Bike“, „The
Gnome“ og „Matilda Mother“ eru gott dæmi
um þetta stílbragð en hið spunakennda geim-
rokk fær hins vegar að óma í lögunum „Astro-
nomy Domine“ og „Interstellar Overdrive“.
Andlegri heilsu Barrett hrakaði hins vegar
fljótt eftir útkomu plötunnar, hálfu ári síðar var
hann kominn út úr sveitinni.
Hann átti til að detta út óforvarandis. Roger
Waters hefur t.d. rifjað upp að eitt sinn var
hann að tala við Syd og á meðan brann sígaretta
alla leiðina upp á milli fingra hans. Á tónleikum
hætti hann oft að syngja eða sló á gítarinn eitt-
hvað út í bláinn og aðrir meðlimir þurftu að
stíga upp að hljóðnemanum og redda málum.
En frægð Floyd fór vaxandi og pressan mikil á
að standa sig. Á þessum tíma var komið fram
við hljómsveitir eins og skólastráka, völd út-
gáfufyrirtækja og umboðsmanna voru mun
meiri og öðruvísi en í dag. Hegðan Barretts
pirraði félaga hans því svo um munaði og hann
virtist hreinlega ekki standast álagið.
Barrett átti þó eftir að snúa aftur, undir
merkjum E.M.I. Fyrsta opinberlega útgáfa
hans sem sólólistamanns var smáskífan „Octo-
pus“ og kom hún í nóvember 1969. Breiðskíf-
urnar tvær komu svo báðar út árið 1970. Mad-
cap Laughs í janúar og Barrett í nóvember.
Sérfræðingar telja að efnið á plötunum hafi
flest allt verið samið á árunum 1966 og 1967, á
því tímabili sem Barrett var að springa af sköp-
unarkrafti. Fyrri platan var þá hljóðrituð í
tvennu lagi, í maí og júní 1968 og svo aftur í apr-
íl og júlí 1969. Barrett var þá kominn langleið-
ina til stjarnanna, veikur, en síðari upptöku-
törnin var í höndum félaga hans, Roger Waters
og David Gilmour. Meðlimir úr Soft Machine
(sem Robert Wyatt spilaði með á þessum tíma)
lögðu þá hönd á plóg. Þrátt fyrir allt, var taugin
á milli Barretts og gömlu félaga hans alla tíð
sterk. Gilmour sá persónulega til þess, allt fram
í andlátið, að Barrett fengi örugglega sendar til
sín greiðslur vegna stefgjalda, nokkuð sem hélt
honum uppi meira og minna.
Seinni platan var tekin upp árið 1970 og sá
Gilmour um upptökustjórn.
Þetta ár, í júní, kom Barrett fram á tónleik-
um sem sólólistamaður í fyrsta og síðasta skipti.
Með honum voru Gilmour og Jerry Shirley úr
Humble Pie, sem hafði og tekið þátt í Barrett.
Tríóið spilaði í minna en hálftíma, söngrödd
Barrett heyrðist ekki og í miðju lagi númer
fjögur lagði okkar maður niður gítarinn sinn og
læddist út af sviðinu.
Farinn
Lítið fréttist af Barrett eftir þetta en tónlistin
var þó ekki alveg horfin úr huga hans. Árið 1972
stofnsetti hann bandið Stars sem varð skamm-
líft og árið 1974 tókst að koma honum í Abbey
Road hljóðverið, og voru menn að vonast til að
einhver tónlist læki nú út úr honum. Mikil var
trúin greinilega á snilldina og þrautseigjan og
þrjóskan við að reyna að koma Syd í gang ótrú-
leg, svona eftir á að hyggja. Er hér var komið
sögu var Syd hins vegar endanlega „farinn“ og
ekkert haldbært kom út úr þessari upptöku-
törn.
Eftir þetta bjó Barrett einn í Cambridge.
Hann málaði eitthvað, en myndlist hafði hann
stundað áður en hann fór á fullt í Floyd. Myndir
af Barrett frá síðustu æviárum má nálgast á
vefsíðunni www.sydbarrett.net sem er reyndar
lokuð í augnablikinu í virðingarskyni við hinn
látna.
Plötur Barrett á að vera auðvelt að nálgast,
og innihalda þær aukaefni. Safnplatan Wouldn’t
You Miss Me? gefur ágæta mynd af ferlinum og
svo var gefin út plata með efni sem aldrei kom
út á sínum tíma, Opel, árið 1988. Ólöglegar út-
gáfur eru svo eðlilega í umferð.
Á nefndri safnplötu er að finna lagið „Bob
Dylan Blues“ sem aldrei hafði komið út áður
(safnplatan kom út árið 2001). Fleira slíkt ku
vera að rykfalla einhvers staðar og eru vanga-
velturnar um slíkt æði miklar. Staða Barretts
er slík að menn myndu glaðir rífa upp veskin
fyrir mínútu langt, óskýrt gítarglamur, ef slíkt
væri að fá. Bara að það sé Syd sem glamrar.
Fyrir þá sem vilja demba sér af krafti í Syd-ísku
er rétt að benda á hina ágætu bók Lost In The
Woods: Syd Barrett and the Pink Floyd eftir
Julian Palacios.
Oft er sagt að til að njóta virðingar í rokki
þurfi maður helst að deyja ungur, því þá ná
menn ekki að spilla gullaldartímabilinu með
seinni tíma verkum. Einbúalíf Barrett og brott-
hvarf hans frá tónlist gerði að verkum að goð-
sögur fóru snemma á kreik. Þegar fólk veit ekk-
ert um hagi manna, og fær aldrei fréttir byrjar
það að smíða kenningar, velta vöngum fram og
til baka og rýna linnulítið í það takmarkaða efni
sem liggur fyrir. Þetta er spennandi, töfrandi
jafnvel, og fólk hefur lítinn áhuga á köldum og
ömurlegum staðreyndum. Saga Syd er að
sönnu sorgleg en merkilegast er að tónlist Syd
Barretts stendur undir þessu öllu saman. Hvíli
Syd í friði en megi tónlistin halda áfram að
fjörga um aldur og ævi.
„Myndirðu ekki sakna mín?“
Syd Barrett, fyrrum leiðtogi Pink
Floyd og viðfang gríðarlegrar költ-
aðdáunar síðar á ævinni, lést 7. júlí
síðastliðinn. Arnar Eggert Thor-
oddsen rekur feril þessa merkilega
tónlistarmanns, en ævi hans var á
margan hátt mikil sorgarsaga.
Syd Barrett á yngri árum. Mestalla ævi sína bjó hann í einangrun í kjallaranum heima hjá mömmu sinni í Cambridge.
arnart@mbl.is
Barrett er í fyrsta sæti hins óformlega topplista hinna
geðveiku snillinga, sem inniheldur meðal annars Roky
Erickson, fyrrum leiðtoga 13th Floor Elevators, ekki
síður áhrifamikillar sýrurokksveitar, Daniel Johnston,
Brian Wilson, Captain Beefheart og Skip Spence.