Morgunblaðið - 16.07.2006, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Flestir eru sammála um aðheimsmeistaramótið íknattspyrnu sem nú er ný-lokið í Þýskalandi hafi tek-ist með eindæmum vel.
Þjóðverjar eru ekki síst sjálfir
stoltir og ánægðir yfir því, hvað
þeim fórst þetta vel úr hendi. Það er
eins og þeirra eigin frammistaða
hafi í aðra röndina komið þeim sjálf-
um á óvart. Þeir hafa gjarnan á orði
að þeir hafi alls ekki búist við því að
keppnin tækist með slíkum ágætum.
Og erlendir gestir voru margir for-
viða á því, hvað þeim þótti gaman að
vera í Þýskalandi þær fjórar vikur
sem heimsmeistaramótið stóð.
Í stað þeirra grófu og hryssings-
legu Þjóðverja sem þeir áttu von á
að þurfa að deila geði við, hittu þeir
fyrir léttlynda og veisluglaða þjóð
sem helst vildi kneyfa öl úr kollu og
gamna sér við gullnar veigar frá því
að sól reis að morgni og þar til hún
settist að kvöldi. Og það sem meira
var: þjóðin var beinlínis sólgin í að
fá erlendu gestina til að vera með og
taka þátt í gleðskapnum. Búrahátt-
urinn sem hafði löngum loðað við
þýska drykkjusiði var allt í einu
horfinn og það var eins og ný þjóð
væri sest við háborð þýskrar bjór-
menningar.
En þó að hinir erlendu gestir
kepptust við að hlaða lofi á gestgjaf-
ana varðar þó líklega mestu þegar
upp er staðið, að á þessum spark-
drjúgu og áfengu sumardögum
kynntust Þjóðverjar sjálfum sér á
nýjan og óvæntan hátt.
Þjóðfáninn og -söngurinn
í hávegum hafðir
Allt í einu stóðu þeir sjálfa sig að
því að flykkjast í hópum um götur
og torg og veifa þýska þjóðfánanum
eins og ekkert væri sjálfsagðara. Og
á meðan fánarnir blöktu fyrir heitri
sumargolunni sungu menn þýska
þjóðsönginn eftir þá Haydn og Fall-
ersleben, af svo mikilli innlifun að
það hefði mátt halda að þeir væru
að kyrja vinsælan slagara.
Slíkar götusenur hefðu verið
óhugsandi í Þýskalandi fyrir fáein-
um mánuðum, enda hafa Þjóðverjar
til skamms tíma umgengist þjóðleg
tákn af þessu tagi sem nokkurs kon-
ar feimnismál. Það hefur ekki þótt
„við hæfi“ að flíka slíkum hlutum
nema við alveg sérstakar aðstæður.
Hér verður ekki farið útí sögu-
legar rætur þessarar „þjóðernislegu
hlédrægni“ sem eru bæði margar og
slungnar. Hins vegar var ljóst þegar
litið var yfir fánahafið í miðborg
Berlínar kvöldið sem heimsmeist-
aramótinu lauk, að þar fór þjóð sem
var ekki lengur sliguð af oki sög-
unnar, heldur saman komin til þess
eins að gera sér ærlegan dagamun;
þjóð sem langaði til að hrista af sér
slen og armæðu hvunndagsins um
stund, gefa sig nautnadísum á vald
og hlusta á hinn tælandi „söng sír-
enanna“.
En nú er gleðin sem sagt á enda
og hversdagsleikinn aftur búinn að
sveipa þjóðina í sinn gráa og þykka
feld. Og þó. Það er eins og einhver
gáski liggi enn í loftinu. Fólk er
glettið hvert við annað á götum úti,
gantast og hlær, jafnvel af minnsta
tilefni. Eitthvað virðist vera orðið
öðru vísi en áður; það er erfitt að
henda reiður á því hvað það er, en
fólk skynjar þetta „eitthvað“. Þeir
eru jafnvel til sem halda því fram að
þessar fjórar vikur sem heimsmeist-
arakeppnin stóð hafi valdið djúp-
tækum og varanlegum breytingum
á sálarlífi Þjóðverja. Og hvers vegna
skyldi það vera svo fráleit hug-
mynd?
Ástríða og „erótísk“ nautn
Samkvæmt því sem sálfræðingar
segja er fótboltakeppni af þessari
stærðargráðu full af ástríðu og „eró-
tískri“ nautn. Þegar tugir þúsunda
koma saman á vellinum til að horfa
á landsleik í knattspyrnu losna
miklar tilfinningar úr læðingi; þar á
sér stað nokkurs konar „katharsis“
eins og Grikkir kölluðu „sálar-
hreinsandi“ mátt grísku harmleikj-
anna til forna. Og það var ekki að-
eins á íþróttavöllunum í Þýskalandi
sem tugir þúsunda söfnuðust saman
til að horfa á leikina í heimsmeist-
arakeppninni þessar fjórar vikur,
heldur söfnuðust aðrar tugir þús-
unda saman fyrir framan risaskjái
sem hafði verið komið fyrir víðs
vegar í þýskum borgum. Þetta nýja
fyrirbæri, sem á ensku er kallað
„public viewing“ hafði líka mikil
áhrif á stemmninguna í landinu.
Þarna hópaðist saman fólk af ólík-
um uppruna og fjarskyldum þjóð-
ernum.
Og á stundum þegar spennan á
skjánum náði hámarki var eins og
rammgerðir múrar á milli þjóðanna
hryndu; sólbrúnir og svarteygðir
arabar ráku upp hrifningaróp, fórn-
uðu höndum og kysstu hina blá-
eygðu germönsku granna sína á föla
vanga. Þetta voru senur sem verða
lengi í minnum hafðar.
Og úr því minnst er á tilfinningar
og ástríður má nefna tvennt til við-
bótar.
Í fyrsta lagi hafa margar þýskar
konur haft orð á því að þær hafi
aldrei fyrr séð karla sína láta jafn-
ríkar tilfinningar í ljósi. Þegar Þjóð-
verjar töpuðu fyrir Ítölum í undan-
úrslitum keppninnar mátti sjá tár
blika á mörgum þýskum karlmanns-
hvarmi. Og á þeirri spennuhlöðnu
stund vöknaði ekki aðeins þýskum
áhorfendum um augu, heldur sáust
jafnvel holdtekjur karlmennskunnar
á knattspyrnuvellinum, svo sem
sjálfur fyrirliði þýska landsliðsins,
Michael Ballack, brynna músum.
„Hinn nýi karlmaður“
Í framhaldi af þessum sýnilegu
geðshræringum karlpeningsins hélt
þýskur kynfræðingur því fram að sá
sem hefði í raun borið sigur úr být-
um í heimsmeistarakeppninni væri
„hinn nýi karlmaður“. Einkenni
hans væri nýstárleg blanda af
„hefðbundinni karlmennsku“ og
„kvenlegum eiginleikum“, svo sem
samskiptahæfni og tilfinningafuna.
Það þarf varla að taka fram að
þessi nýja „opnun“ í sálarlífi ger-
manskra karlmanna hefur mælst
mjög vel fyrir hjá þýskum konum.
Og þá má ekki gleyma hinu að
konurnar hafa líka sýnt á sér nýjar
hliðar þessar síðustu vikur. Fyrir
nokkrum árum var gerð könnun á
viðhorfi þýskra kvenna til knatt-
Reuters
„Hinn nýji karlmaður“? Michael Ballack, fyrirliði þýska landsliðsins, virðist
gráti nær eftir að Þjóðverjar töpuðu fyrir Ítölum 4. júlí sl.
Þýskaland eftir veisl
Fótboltavíman er óðum að renna af Þjóðverjum, en
Arthúr Björgvin Bollason segir suma þó halda því fram
að heimsmeistarakeppnin hafi valdið djúptækum og var-
anlegum breytingum á þjóðarsálinni.
Little Man Show“ ekki síst í því að
miðla þessari togstreitu. Ef það er ekki
gert á litli maðurinn það til að spilla
fyrir. „Þetta er dálítið mikið geð-
hvarfadæmi.“
Hvernig virkar samspilið milli hinnar
frekar óræðu tónlistar og þess sjón-
ræna, sem ég myndi vilja meina að
með hluti sem ég upplifði í barnæsku,
hluti sem ég hef ekki ennþá meðtekið
eða unnið úr.“
Barátta um yfirráð
Sigtryggur segir sjálfan sig og litla
manninn í sér eiga í stöðugri baráttu
um yfirráð og felist „The Important
mín sé rétt að með „The Important
Little Man“ fái hann útrás fyrir bældar
tilfinningar; eitthvað sem hann finni
ekki farveg fyrir í hversdagslegu lífi
sínu.
„Það er rétt,“ segir hann og heldur
áfram: „Þetta er eitthvað sem býr
rosalega sterkt í mér og hefur að gera
gáfum með hann innanborðs litið
dagsins ljós bæði undir Stilluppsteypu,
eigin nafni og í samstarfsverkefnum.
Það sem fer hæst í sköpun Sig-
tryggs þessa stundina, og var uppi-
staðan í verki hans á Laboratorium, er
verkefni sem hann kallar „The Import-
ant Little Man“.
„The Important Little Man“ gengur
út á alter-egó listamannsins; litla
manninn í honum sjálfum og sam-
anstendur umrædd sýning af ljós-
myndum af honum (Sigtryggi/litla
manninum), fjölskyldu og vinum, text-
um, myndbandsverkum, hljóðverkum
og tóngjörningum sem ganga undir
nafninu „The Important Little Man
Performance“. Allt er þetta sett fram
á persónulegum og einlægum nótum
með einni undantekningu; stuttmynd-
inni „Kill Time“ sem gerð er í sam-
vinnu við þýska kvikmyndargerð-
armanninn Carsten Aschmann.
Ég átti spjall við listamanninn um
list hans, Stilluppsteypu og Sonambi-
ente og spyr fyrst hvort sú tilfinning
Frá 1. júní til dagsins í dag, 16. júlí, hefur
staðið yfir í Berlín, í annað sinn, hin
fjölbreytilega listahátíð Sonambiente
Festival für hören und sehen klang
und kunst í Berlín. Þar tók þátt mikill
fjöldi alþjóðlegra listamanna sem
sýndi verk sín víðsvegar um borgina.
Árið 1996 var hátíðin haldin í fyrsta
sinn og er talið að þá hafi um fimmtíu
þúsund gestir notið þeirra listar sem í
boði var.
Hluti hátíðarinnar var sýningin La-
boratorium í Allianzbyggingunni við
Ostbahnhof (Andreasstraße 7–12). Þar
sýndu tuttugu ungir og efnilegir lista-
menn verk sín ásamt Ulrich Eller. Einn
þessara listamanna var íslenski lista-
maðurinn Sigtryggur Berg Sigmars-
son.
Í illskilgreinanlegri hljómsveit
Sigtryggur er þó þekktastur sem
meðlimur hinnar illskilgreinanlegu
hljómsveitar Stilluppsteypu, auk þess
að hafa gefið út tónlist undir eigin
nafni. Hefir raunar fjöldinn allur af út-
Um lítinn mann,
óhljóð og hrylling
Litli maðurinn og listamaðurinn Sigtryggur Berg Sigmarsson.
List Sigtryggs Bergs Sigmarssonar er af ýmsum toga. Hann hef-
ur undanfarið sýnt list sína bæði í Þýskalandi og á Íslandi.
Ólafur Guðsteinn Kristinsson ræddi við hann í Berlín.