Morgunblaðið - 20.08.2006, Síða 10

10 SUNNUDAGUR 20. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Ágúst Mogensen, framkvæmdastjóriRannsóknarnefndar umferðar-slysa, sagði í samtali við Morgun-blaðið, að hlutverk nefndarinnarværi það, að stuðla að því að koma í
veg fyrir að sams konar slys og nefndin rann-
sakaði kæmu fyrir aftur. Rannsóknarnefndin,
sem hefur starfað frá árinu 1996, fær tilkynn-
ingu um öll banaslys í umferðinni og rannsakar
þau.
Verksvið nefndarinnar var víkkað út í fyrra
með lögum og nú fjallar nefndin einnig um
„meiriháttar umferðarslys“, eins og hún hefur
mannskap til. Þá hefur nefndin heimild til að
fjalla um tiltekin verkefni, s.s. þegar tilteknar
bílategundir lenda oft í umferðarslysum, tiltek-
in gatnamót könnuð eða önnur umferðarmann-
virki, svo dæmi séu tekin.
„Hugsunin er sú að einskorða störf nefnd-
arinnar ekki einungis við slys, þar sem meiðsli
verða eða fólk deyr,“ segir Ágúst.
„Við mætum semsagt á vettvang og vegum
og metum þrjá helztu þættina í umferðarslys-
um, þ.e. ástand vegarins og umhverfi hans, öku-
tækið og mannleg mistök.“
Rannsóknarnefndin nýtur mikils sjálfstæðis,
er í raun óháð samgönguráðuneytinu, lögregl-
unni og öllum aðilum, sem nærri koma slysum.
Nefndin fær allar lögregluskýrslur af vettvangi
og jafnframt niðurstöður bíltæknirannsóknar
Fræðslumiðstöðvar bílgreina, sem einnig send-
ir fulltrúa sinn á vettvang til gagnaöflunar.
Safni lögreglan t.d. bíltæknirannsóknargögn-
um, þá fær Bíltæknirannsóknarteymið þau
gögn.“
– Þið farið sem sagt dýpra í málin?
„Já, við gerum það að vissu marki, einkum
hvað varðar forvarnir, þ.e. hvað megi læra af
slysinu, en vel að merkja ekki neitt er varðar
sekt eða sakleysi. Þannig förum við svolítið á
ská við það sem lögreglan er að gera. Hún hef-
ur sínu hlutverki að gegna og við okkar,“ segir
Ágúst.
Þannig kemur lögreglan á vettvang, hlúir að
slösuðum, kallar á sjúkrabíl, teiknar upp slysið
og aðdraganda þess, en fulltrúi Rannsóknar-
nefndarinnar reynir að átta sig á stóru mynd-
inni, orsökum slyssins og hugar að því hvort og
þá hvernig hefði mátt koma í veg fyrir slysið.
„Þótt ekki hafi verið um umferðarlagabrot
að ræða fylgjum við slysinu lengra eftir. Ég
nefni t.d. þátt sem lögreglan er ekki endilega að
eltast við og það eru viðbrögð og viðbúnaður
lækna, sjúkraflutningamanna og jafnframt við-
brögð leikmanna á vettvangi líka,“ segir Ágúst.
Alvarleg slys geta líka orðið á
30–40 km. hraða
„Ein aðalspurningin hjá okkur er nefnilega
þessi: Hvers vegna slasaðist einhver óviðkom-
andi? Orsökin getur verið fyrir slysið, afleiðing
af slysinu eða afleiðing af því að ekki var rétt
við brugðist. Þannig skoðum við öll meiri háttar
slys í víðara samhengi en t.d. lögreglan.
Svo höfum við unnið skýrslur um t.d. unga
ökumenn sem sérstakt viðfangsefni, hvernig
fylgist að áhættuhegðun í umferðinni og
áhættuhegðun almennt, einnig skýrslu um
útafakstur og bílveltur sérstaklega með tilliti til
umhverfis vega.
Þetta eru skýrslur af þeim toga, sem lög-
reglan myndi ekki skrifa.
Þá má geta þess, að Rannsóknarnefndin
skrifar svokallaðar varnaðarskýrslur. Í haust
var skrifuð t.d. skýrsla um slys sem varð ekki á
þjóðvegi. Skýrslan fjallaði um ungan mann,
sem var að fara út í búð, í hverfi sínu í Kópa-
vogi, þar sem hámarkshraðinn er 50 km. Mað-
urinn spennti ekki beltið og „við erum bara að
segja í skýrslunni að bílbeltanotkun snýst ekki
bara um það að spenna beltin á þjóðvegunum,
heldur getur þú slasazt alvarlega þótt þú lendir
í umferðarslysi á 30–40 eða 50 km. hraða“.
Í skýrslunni er að finna alls kyns varnaðar-
orð, eins og eftirfarandi:
„Vegna banaslyss sem varð á Upphéraðsvegi
í fyrrasumar beinir Rannsóknarnefndin þeim
eindregnu tilmælum til stjórnvalda að umferð-
aröryggi fái meira vægi í framtíðinni í sam-
göngumatsferli vegna stórframkvæmda. Rök-
styður nefndin ábendingu sína í umfjöllun um
tildrög slyssins auk þess sem nefndin gerir aðr-
ar tillögur í öryggisátt er varða þungaflutn-
inga. Meginorsök slyssins er þó sú að ökumað-
ur ók of hratt á röngum vegarhelmingi í
beygju.“
Þungaflutningar eiga ekki
heima á slóðum ferðamanna
Upphéraðsvegur er hluti af leiðinni frá Egils-
stöðum upp á Kárahnjúka. Um þetta sagði
Ágúst Mogensen, að allri þungaumferð hefði
verið beint í gegnum Hallormsstaðaskóg „og
við vorum frekar harðorðir um þetta, því við
teljum að þessi leið liggi um svæði ferðamanna
og náttúruunnenda og gesta og varla verjandi
að beina þungaflutningum um þetta fallega
svæði. Það hefði að vísu þurft að leggja út í all-
nokkurn kostnað við að fá nýja Lagarfljótsbrú
og laga veginn hinum megin, en við erum að
impra á því, hvar skórinn kreppir. Með þessari
athugasemd erum við jafnframt að benda á að
við næstu stórframkvæmdir verði þessi um-
ferðaröryggismál höfð í huga“.
Nefndin skilar skýrslum sínum til sam-
gönguráðuneytis og Vegagerðar ríkisins, eink-
Banaslys sem lærdómur
Morgunblaðið/Júlíus
Ágúst Mogensen við rannsóknarstörf á slysavettvangi á Kjalarnesi í liðinni viku.
15 manns hafa látist í banaslysum í umferðinni það sem af er þessu
ári. Í liðinni viku létust þrír einstaklingar í tveimur bílslysum.
Halldór Halldórsson ræddi við Ágúst Mogensen, framkvæmdastjóra
Rannsóknarnefndar umferðarslysa, og Snorra S. Konráðsson, fram-
kvæmdastjóra Fræðslumiðstöðvar bílgreina, sem vinna að því að
rannsaka og greina orsakir slysa og finna leiðir til að fækka þeim.
Þegar banaslys eða mjög alvarleg slysverða er oftast um að ræða mannlegmistök. Þó alls ekki alltaf. Oft og tíð-um má rekja slík slys til vanbúinnabíla, bilaðra eða í einhverju því
ástandi, sem kann að hafa valdið slysinu. Í
flestum alvarlegum slysum eru kallaðir til sér-
fræðingar á vegum Fræðslumiðstöðvar bíl-
greina, sem beina augunum að bílnum eða bíl-
unum sjálfum og reyna að átta sig á
bíltæknilegum göllum og hugsanlegum áhrifa-
völdum strax á staðnum áður en bíllinn er
færður af vettvangi.
„Við tökum bílinn í sundur og leitum uppi
hugsanlega viðhaldsgalla í bifreiðinni, sem
gætu hafa valdið slysinu eða haft meðvirkandi
áhrif,“ segir Snorri S. Konráðsson, fram-
kvæmdastjóri Fræðslumiðstöðvar bílgreina.
„Það þarf í raun ekki að vera annað en slit í ein-
stökum hlutum bílsins og bilun.“
Snorri sagði, að orðið galli í bifreið væri yf-
irleitt ekki notað við rannsóknirnar, því þá
væri um að ræða galla frá hendi framleiðand-
ans. „Við könnum frekar þætti sem eru bilaðir,
eitthvað sem eigandinn hefði átt að sjá um að
væri í lagi.
Fræðslumiðstöð bílgreina hóf starfsemi sína
í ágúst árið 2004. Þá var skrifað undir samning
við Lögregluna í Reykjavík og ári síðar við
Ríkislögreglustjóra. Það er mjög misjafnt
hversu mörg verkefni við fáum. Við erum
þannig búnir að vera í þessu í tvö ár. Við erum
ekki bara kallaðir út í banaslys, heldur öll slys,
þar sem um er að ræða meiri háttar líkams-
tjón. Nú, það getur líka verið einungis vegna
þess, að grunur vaknar hjá lögreglumönnum
um að eitthvað sé að og í slíkum tilvikum þurfa
ekki endilega að hafa orðið mikil slys á fólki.
Almenna reglan er sú, að við erum kallaðir á
slysstað til að hefja rannsókn þar og skrá niður
það sem við sjáum og teljum geta orðið mik-
ilvægt áður en bifreiðin er flutt á brott, því það
er alltaf hugsanlegt að við flutninginn geti
ástandið breytzt. Ég tek sem dæmi, að það
þarf að mæla loft í dekkjum, eins fljótt og auðið
er á slysstað. Þetta er reyndar ekki algilt, en
við leggjum ríka áherzlu á að við komum á
vettvang til að skilja og skynja betur aðstæður
á slysstað. En atvik geta verið þannig, að við
þurfum ekki að mæta á slysstað og látum
nægja að rannsaka bílinn í húsakynnum okkar
á Gylfaflöt 19 í Grafarvogi.“
Hátt í 200 tæknigallar kannaðir eftir bílslys
Starf Fræðslumiðstöðvar bílgreina minnir á
ítarlegar rannsóknir flugvéla, sem hafa hrap-
að. Snorri greindi Morgunblaðinu frá því, að
þau atriði sem væru á tækniskoðunarskrá
þeirra væru hátt á annað hundrað.
– Það segir sig þá sjálft að rannsókn ykkar á
slysstað er nánast bara forathugun?
„Það sem gæti breytzt við flutninginn skoð-
um við og síðan skoðum við bílana út í hörgul
við beztu aðstæður í Gylfaflötinni, sem þó dug-
ir aðeins fyrir minni bíla. Þetta er fyrst og
fremst kennsluhúsnæði, en við höfum hér lyft-
ur og öll nauðsynleg verkfæri. Hvað varðar
stærri bíla þurfum við að leita annað. Því við
höfum ekki búnað til að lyfta þeim.“
– Hafið þið ekki lært mikið af þessum rann-
sóknum?
„Já, við höfum náttúrlega lært heilmikið
sem skoðunarmenn, bæði um hvað hefur áhrif
og veldur slysum, auk þess sem við höfum lært
hvað bæði ökumenn og farþegar geta gert
rangt. Skýrslur okkar eru síðan sendar lög-
reglunni og verða hluti af lögregluskýrslum
um tiltekin slys, sem við tökum þátt í að rann-
saka,“ segir Snorri.
„Starfsemi okkar er ótengd verkum Rann-
sóknarnefndar bílslysa. Hins vegar er mjög
gott upplýsingastreymi á milli þessara tveggja
rannsóknareininga á sviði banaslysa og rann-
sókna á alvarlegum umferðarslysum.
Það er ljóst að bíltæknirannsóknir eru brýn-
ar, því með þeim er verið að færa rannsóknir á
umferðarslysum á svið vísindanna og hjá
Fræðslumiðstöð bílgreina safnast smám sam-
an ómetanlegur gagnabanki um orsakir bana-
slysa og alvarlegra slysa.
Eftir því sem ég veit bezt,“ segir Snorri, „er
þetta í fyrsta skipti (frá stofnun tæknirann-
sóknarnefndarinnar 2004), sem farið er með
svo viðamiklum og nákvæmum hætti ofan í
kjölinn á alvarlegum slysum hér á landi. Það
eru gífurlega mörg atriði tekin til mælingar og
önnur skoðuð, tugir mynda teknir og þær út-
skýrðar og allt er þetta skráð. Að öllu þessu
loknu skrifum við skýrslu um það, sem olli
slysinu, ef rekja má slys til ástands ökutækis.“
Slakt viðhald er algeng orsök
Morgunblaðið/Júlíus
Snorri S. Konráðsson með myndavélina á vettvangi bílslyssins á Sandgerðisvegi í vikunni, sem
leið, ásamt rannsóknarlögreglumanni frá Reykjanesbæ.