Morgunblaðið - 21.08.2006, Blaðsíða 6

6 MÁNUDAGUR 21. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
YFIR 900 sjó- og stormsvölur voru
merktar í Elliðaey í Vestmannaeyja-
klasanum um helgina og þrátt fyrir
að það sé heldur minna en að var
stefnt voru leiðangursmenn ánægðir
með árangurinn. Elsti fuglinn sem
kom í net leiðangursmanna að þessu
sinni var merktur við Íslands-
strendur árið 1988 og er því um 20
ára gamall.
Nokkuð stíf suðaustanátt gerði
svöluveiðimönnum gramt í geði en
vegna vindsins var ekki hægt að
reisa netin á bestu veiðistöðunum.
Vindurinn strekkir á netunum og þá
eru þau harla gagnslítil veiðarfæri.
Að sögn Guðmundar A. Guðmunds-
sonar, fuglafræðings hjá Nátt-
úrufræðistofnun Íslands, eru neta-
veiðar sem þessar eru viðurkennd
aðferð fyrir fuglamerkingar og sé
rétt farið að sé fuglinum engin hætta
búin. Svölurnar hafi heldur ekkert
kippt sér upp við að festast í net-
unum. „Þær tóku þessu flestar með
jafnaðargeði og sumar voru reyndar
veiddar þrisvar sinnum sömu nótt-
ina,“ segir Guðmundur.
Alls tóku 15 fuglafræðingar og
fuglaáhugamenn þátt í leiðangrinum
og gistu þeir í tjöldum í Elliðaey.
Stofn sjósvölunnar í Elliðaey er
stærri en stormsvölunnar og sá þess
að sjálfsögðu stað í merkingunum;
merktar sjósvölur voru 590 en
merktar stormsvölur voru 330.
Fuglar hafs og nætur
Bæði storm- og sjósvölur forðast
að vera á ferli á landi eða yfir landi
að degi til og meðan á varptíma
stendur skiptast karl og kerling á
um að sitja á hreiðri á meðan hinn
heldur sig úti á sjó. Andríkir fugla-
áhugamenn hafa af þessum sökum
kallað svöluna fugl hafs og nætur.
Líkt og lundinn búa stormsvölur
og sjósvölur í holum sem þær grafa
og raunar er mjög algengt að holur
sjósvölunnar séu hliðargangur úr
lundaholum en það er algengt að
sjósvölur haldi til í lundabyggðum.
„Það er gaman að því hvernig þessar
tegundir skipta með sér tímanum.
Þegar við erum að bíða eftir að svöl-
urnar komi inn til lands um kvöldið
þá eru síðustu lundarnir að hverfa úr
brekkunum og stinga sér inn í hol-
urnar. Um leið og þeir eru horfnir þá
koma svölurnar svífandi inn á eyj-
una. Og um leið og þær þagna á
morgnana þá fara fyrstu lundarnir
af stað. Þannig skipta fuglarnir með
sér sólarhringnum,“ segir Guð-
mundur og bætir við að svölurnar
séu afskaplega skemmtilegir fuglar.
„Maður sér þá ekki oft úti í nátt-
úrunni en að handleika þá og upplifa
þessi hljóð, kliðinn í öllum brekkum
á nóttunni, þetta er stórkostleg upp-
lifun.“
Ljósmynd/Jóhann Óli
Ólafur Á. Torfason og Guðmundur A. Guðmundsson við sæsvölumerkingar
í Elliðaey. Fuglarnir eru geymdir í kassa til að betur fari um þá.
Svölurnar eru veiddar í slæðunet sem eru strengd upp á milli tveggja
stanga. Ekki má vera strekkt á netunum því þá festast fuglarnir ekki í
þeim heldur skjótast af þeim aftur. Hlynur Reynisson sést hér sækja eina
svöluna sem hafði flækst í netinu. 15 manns tóku þátt í leiðangrinum.
Um 900 svölur
tóku merkingum
með jafnaðargeði
Svölur við völd þegar lundar sofa
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
LESLIE J. Crofford, einn helsti
sérfræðingur heims í vefjagigt, var
hér á landi á ráðstefnu samtaka
gigtlækna á Norðurlöndunum.
Ráðstefnunni lauk nú um helgina
en þar kynntu vísindamenn sem
stunda rannsóknir á gigtsjúkdóm-
um niðurstöður sínar. Um 80 fyr-
irlesarar fluttu erindi en 500
manns sóttu ráðstefnuna.
Vefjagigt lýsir sér í langvarandi
verkjum eða stirðleika í vöðvum og
almennri þreytu og er sjúkdóm-
urinn algengari hjá konum en körl-
um en u.þ.b. 10 konur fá hann á
móti hverjum einum karli.
Leslie J. Crofford er frá Banda-
ríkjunum og stýrði hún stærstu
rannsókn sem gerð hefur verið í
heiminum á vefjagigt. Hún segir
verkina sem fylgi sjúkdómnum
geta verið afar mikla og sjúkling-
arnir eigi mjög erfitt með að lifa
með þeim. Mikil fötlun geti fylgt í
kjölfarið og oft eigi vefjagigtar-
sjúklingar því erfitt með að lifa
eðlilegu lífi. Hún segir að rann-
sóknir sínar hafi færst út í að
skoða langvinnan sársauka sem sé
sjúkdómur í sjálfu sér og komi oft í
hlut gigtlækna að greina og með-
höndla. Rannsóknir hennar á
vefjagigt hafa nú staðið yfir í 18 ár
en hún hefur m.a. starfað við Nat-
ional Institute of Health í Banda-
ríkjunum, Michigan-háskóla en nú
starfar hún við Kentucky-háskóla.
Að sögn Crofford eru oft erfða-
fræðilegar ástæður sem útskýra
hvers vegna fólk fær langvinnan
sársauka eins og vefjagigt. Ákveð-
in gen hafi áhrif á hversu við-
kvæmt fólk sé fyrir sársauka og
aðrir þættir geti komið sársauk-
anum af stað. Mörg gen geti því
orsakað þá verki sem sjúklingar
gigtlækna hafi. „Ég hef skoðað
sérstaklega hvernig erfðafræðileg-
ir þættir hafa áhrif og einnig
streitu en streitan getur orsakað
verkina,“ segir Crofford. „Við höf-
um rannsakað hvernig erfðaþætt-
irnir spila oft saman með
ákveðnum atvikum í lífi einstak-
lingsins sem valda streitu sem síð-
an veldur einkennum eins og sárs-
auka. Þegar fólk hefur fengið
einkennin þá fylgja þeim alls konar
framhaldsafleiðingar. Sjúklingarn-
ir verða þunglyndir, missa löngun
til að vera virkir í samfélaginu,
hætta að sofa og þurfa að kljást við
frumskóg heilbrigðiskerfisins.
Þetta veldur frekari streitu og allt
þetta viðheldur ástandinu.“
Crofford segir nú vera reynt að
finna leiðir til að leysa vandamál
sjúklinga með vefjagigt. „Eitt af
því sem við teljum að verði að gera
er að greina fólk sem fyrst til að
koma í veg fyrir að allar fram-
haldsafleiðingar verkjanna á sjúk-
linginn komi fram. Ef mönnum
tekst það verður sjúkdómurinn
mun viðráðanlegri. Við höfum nú
þróað mismunandi meðferðarúr-
ræði og erum afar jákvæð með nið-
urstöðurnar en forsendan er að við
skiljum rætur sársaukans betur.“
Helsti sérfræðingur á sviði vefjagigtar hélt erindi á ráðstefnu
norrænna gigtlækna sem fram fór í Reykjavík um helgina
Mikilvægt að skilja
rætur sársaukans
Morgunblaðið/Jim Smart
Leslie J. Crofford hefur m.a. skoðað áhrif streitu á verki gigtarsjúklinga.
Eftir Gunnar Pál Baldvinsson
gunnarpall@mbl.is
GEIR H. Haarde forsætisráðherra sagði eftir flugferð
um áhrifasvæði Kárahnjúkavirkjunar með Ómari
Ragnarssyni fréttamanni á laugardag að hagsmunir
af virkjun og álveri á Reyðarfirði væru miklu meiri en
það sem fórnað væri með framkvæmdunum. Með Geir
og Ómari í för voru þau Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir menntamálaráðherra, Arnbjörg Sveinsdóttir,
þingsflokksformaður Sjálfstæðisflokksins, og Guð-
laugur Þór Þórðarson, formaður umhverfisnefndar
Alþingis.
Í samtali við Fréttavef Morgunblaðsins sagði Geir
að hann hefði nokkrum sinnum komið á virkj-
anasvæðið, bæði áður en framkvæmdir hófust og síð-
an eftir það. „Í þessari ferð var farið á ýmsa staði sem
ég hef ekki séð áður og það er auðvitað gaman að því.
Hér erum við búin að vera að skoða okkur um svæði
sem mun fara undir vatn. En það var náttúrlega vitað
að það fer heilmikið land undir Hálslón. Það breytir
ekki því að þeir hagsmunir sem eru bundnir við virkj-
unina og álverið á Reyðarfirði eru miklu meiri en það
sem fórnað er hér,“ sagði Geir og bætti því við að
ferðin myndi ekki breyta þeim ákvörðunum sem þeg-
ar hefðu verið teknar. „Framkvæmdin er stórkostleg
og mun hafa gríðarleg áhrif til góðs, bæði á Austur-
landi en einnig um allt þjóðfélagið held ég.“
Spurður um ferðina sagði Geir að ferðin hefði fyrst
og fremst verið útsýnisflug. Flogið hefði verið frá Ak-
ureyri og yfir Aldeyjarfoss, Ódáðahraun, Öskju og
Kverkfjöll svo nokkur dæmi séu tekin. Lent var á
þremur stöðum og þar skoðuðu menn sig um. „Það er
óskaplega skemmtilegt að fara í svona ferð með [Óm-
ari]. Hann er fróður hér um alla staðhætti og örnefni
og þess háttar. Við flugum svo yfir virkjunina og
framkvæmdirnar þar. Það var náttúrlega stórkostlegt
að sjá þetta allt,“ sagði Geir H. Haarde forsætisráð-
herra.
Arnbjörg Sveinsdóttir, Þorgerður K. Gunnarsdóttir, Ómar Ragnarsson, Guðlaugur Þ. Þórðarson og Geir Haarde.
Miklu meiri hagsmunir
af virkjun og álveri
Geir H. Haarde flaug yfir áhrifasvæði Kárahnjúkavirkjunar