Morgunblaðið - 21.08.2006, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. ÁGÚST 2006 19
Fyrir nokkru fór ég í ferða-lag um Austurland ogmeðal annars að Kára-hnjúkum og inn að Kring-
ilsá. Himnablíða var á Austurlandi
og náttúran skartaði sínu fegursta.
Þetta var mín fjórða ferð að
Kárahnjúkum. Sú
fyrsta var farin með
Ferðafélagi Húsavíkur
um mánaðamótin
ágúst–september 1967
og stóð þá til að ganga
á Snæfell, en vegna
þoku og snjóhraglanda
urðum við frá að
hverfa. Í staðinn var
farið að Kárahnjúkum
að skoða Hafra-
hvammagljúfur undir
leiðsögn Aðalsteins
bónda í Vaðbrekku.
Aðra eins tröllaslóð hef
ég ekki farið á jeppa
fyrr né síðar. Ekki þarf
að lýsa þeim ógnvekj-
andi áhrifum sem
gljúfrin höfðu á okkur
og verður mér þessi
ferð alltaf ógleym-
anleg.
En nú er orðið greið-
fært að Kárahnjúkum
enda er Landsvirkjun
búin að leggja veg með
bundnu slitlagi úr
Fljótsdal að Kára-
hnjúkum og hefur þar
með opnað öræfin fyrir
fólksbílum. Það er hins
vegar verulegt torleiði
frá Kárahnjúkum inn
að Kringilsá og ekki hafði ég tíma
til að fara lengra að þessu sinni.
Ég hef aldrei gefið mér tíma til
að ganga meðfram Jöklu frá Kára-
hnjúkum að upptökum enda engin
nafntoguð náttúrufyrirbæri á þeirri
leið um fram það sem alls staðar má
finna meðfram Jöklu á vegferð
hennar. Í bókaflokknum „Landið
þitt Ísland“ er ekki getið um nein
náttúrufyrirbæri á svæðinu fyrir
utan Kringilsárfoss (Töfrafoss) og
Hraukana á Kringilsárrananum.
Fossinn mun hverfa í lónið en
Hraukarnir ekki. Ég verð að segja
eins og er að landið meðfram Jöklu
frá Kárahnjúkum að Kringilsár-
rana getur ekki talist stórbrotið
miðað við landslag norðan Vatna-
jökuls, gróðurlausir, ávalir ásar og
dalverpi. Töfrafossinn er hins vegar
áhrifamikið náttúrufyrirbæri þó
hann jafnist ekki á við nágranna
minn Dettifoss.
Í sömu ferð fór ég til Borg-
arfjarðar eystra. Það var einnig mín
fjórða ferð þangað. Það var ef til vill
vegna ferðarinnar í Borgarfjörðinn
að ferðin inn að Kringilsá olli mér
vonbrigðum. Samanburðurinn var
svo sláandi. Það var ekki einungis
hrífandi fegurð Borgarfjarðar sem
heillaði mig heldur hitt, sem er
miklu meira virði, mannlífið, menn-
ingin og sagan.
En öræfin eru heillandi og sér-
staklega fyrir þá sem eru að upplifa
þau í fyrsta sinn. Ég skil því vel
hughrif þeirra sem ekki þekkja há-
lendið og eru að skynja það í fyrsta
skipti. En hins vegar er þetta
svæði, sem fer undir svokallað
Hálslón og allt fárið hefur verið í
kring um undanfarið, með því svip-
lausasta af hálendinu norðan
Vatnajökuls. Áhrifaríkust eru
nábúarnir Snæfell og Vatnajökull,
sem fara nú ekki undir Hálslónið þó
svo mætti skiljast af skrifum
sumra. Eflaust má finna margar
flúðir og fallegar klettamyndanir
meðfram Jöklu á vegferð hennar
frá sporði Brúarjökuls að Kára-
hnjúkum, rétt eins og á allri vegferð
hennar til hafs. En að öll slík fyr-
irbæri séu svo mögnuð nátt-
úruundur að ekki megi fórna stenst
ekki skoðun. Mér finnst að sú af-
staða verði að flokkast undir þrá-
hyggju, jafnvel trúarbrögð, trú á
stokka og steina.
Ég deili því ekki skoðunum með
þeim sem fárast yfir því að þetta
landsvæði fari undir vatn, þó mikil
eftirsjá sé að Töfrafossinum. Ég
deili hins vegar áhyggjum með
þeim sem óttast leirfokið úr lóns-
stæðinu á vorin og fram eftir sumri.
Eftir ferðalög um öræfin á upp-
takasvæðum Jökulsár á Fjöllum og
búsetu í nágrenni við hana hin síð-
ari ár get ég vitnað um að þar er um
hvimleið náttúrufyrirbæri að ræða.
Þá deili ég einnig áhyggjum með
þeim, sem óttast áhrifin af flutningi
Jöklu úr farvegi
hennar.
Það er svo íslensk-
ur plagsiður að ham-
ast gegn öllum stór-
framkvæmdum og
gera þær tor-
tryggilegar. Minna
má á hrakspárnar í
sambandi við Búr-
fellsvirkjun á sínum
tíma svo maður
minnist nú ekki á
hrakspárnar um
Hvalfjarðargöngin.
Það er hins vegar
nýtt að nú eru „sjá-
endur“ kallaðir til
vitnis um að mann-
virkin muni hrynja
og þeir sem fyrir
framkvæmdum
standa kallaðir
glæpamenn. Þannig
birtist okkur fágunin
í skrifum mennta-
fólksins fyrir sunnan.
Það er falleg sýn
að sjá fyrir sér
blómstrandi smáfyr-
irtæki á Austurlandi,
fjölbreytileika, í stað-
inn fyrir álverið sem
verið er að reisa á
Reyðarfirði. En því miður er það
ekkert nema tálsýn. Það sem borg-
arbúar skilja ekki er að fjölbreytni
þrífst aðeins í margmenni. Austur-
land hefur allt of lengi verið van-
rækt og íbúum farið sífellt fækk-
andi. Það er mikill misskilningur að
þar og annars staðar á „lands-
byggðinni“ hafi fólk setið með
hendur í skauti, framtakslaust.
Fólk hefur sífellt verið að spreyta
sig á rekstri fyrirtækja, stórra sem
smárra, en markaðinn vantar, fjöl-
mennið. Ef fámenn byggðarlög eiga
að lifa verða þau fyrst að snúa sér
að frumframleiðslu og um leið og
íbúum fjölgar fyrir hennar tilstilli
kemur fjölbreytnin í kjölfarið. Það
er svo annað mál hvort lands-
byggðin eigi að lifa. Og því miður
virðist sá hópur stækkandi á höf-
uðborgarsvæðinu sem farinn er að
taka undir það sjónarmið Mið-
Evrópubúa að Ísland eigi að vera
Hornstrandir Evrópu, sum-
arparadís ferðamanna, eyðieyja.
Ef Reykvíkingar vilja sjá fjöl-
breytnina blómstra í byggðum
landsins þá verða þeir að „sættast“
við landið sitt, byggðarlögin, ekki
eingöngu hálendið. Því blómstr-
andi, fjölbreytt fyrirtæki ganga
ekki í fámenninu. En með tilstyrk
borgarbúa kunna þau að blómstra.
Það þarf því að verða lífsstíll að fara
um landið og njóta þess sem hugur
og hönd fólksins hefur skapað og
býður okkur að njóta. Það er ekki
nóg að fara einskonar pílagríms-
ferðir „hringinn“ einu sinni á æv-
inni eða á tíu ára fresti. Og til út-
landa öll hinn árin, jafnvel tíu
sinnum á ári, pakkaður inn í álrisa.
Við erum Íslendingar, lærum að
njóta þess, alltaf, árið um kring.
Það eru ekki bara auðnir hálend-
is Íslands sem eru stórkostlegar,
það er allt Ísland, einn undra-
heimur síbreytileika. Það er alltaf
upplifun að koma inn á hálendið, en
hin síðari ár finnst mér þó enn meiri
upplifun að ferðast um byggðir
landsins, skynja menninguna og
söguna, sem gefur landinu svo
miklu meiri dýpt. Ég fyllist því allt-
af djúpri sorg þegar talað er með
yfirlæti um „krummaskuðin“ á
landsbyggðinni. Ef byggðakeðjan
rofnar verður sorglega litlaust að
lifa á Íslandi. Það má því ekki ger-
ast. Og Kárahnjúkavirkjun er með-
vituð aðgerð til að sporna gegn því,
en ekki plott óprúttinna glæpa-
manna.
Kárahnjúkafárið
Eftir Gísla G. Auðunsson
Gísli G. Auðunsson
’Ef Reykvík-ingar vilja sjá
fjölbreytnina
blómstra í
byggðum lands-
ins þá verða þeir
að „sættast“ við
landið sitt,
byggðarlögin,
ekki eingöngu
hálendið.‘
Höfundur er læknir og
skógarbóndi í Kelduhverfi.
kra á mig,
áður. Og
ar,“ segir
itt er fyrir
pti þeirra
hafa orðið
r ætlaðist
til þess að hún sæi um allt heimilis-
haldið fyrir þau hjónin og þrjú upp-
komin börn hans sem bjuggu í sama
húsi og þau. Í því fólust öll þrif á
heimilinu, allir þvottar og matseld,
en eiginmaðurinn lagði mikla
áherslu á að hún bæri matseldina
undir alla íbúa hússins og eldaði
samkvæmt óskum heimilismanna,
sem gat oft þýtt að hún varð að elda
fjóra mismunandi rétti.
María segir eiginmann sinn hafa
verið afar afbrýðissaman og þannig
hafi hann reglulega sakað hana um
að vera að reyna við tvo uppkomna
syni hans sem á heimilinu bjuggu.
María segir það hins vegar hafa ver-
ið fjarri lagi, enda hafi hún elskað
eiginmann sinn og engan annan. Af-
brýði eiginmannsins varð hins vegar
til þess að hann heimtaði að hún lok-
aði sig af í ákveðnu herbergi á heim-
ilinu og væri ekki frammi meðal
hinna. Þetta segir María auðvitað
hafa sært sig. Það sem særði hana
hins vegar mest var þegar eiginmað-
urinn tilkynnti henni að eina ástæða
þess að hann hefði kvænst henni og
fengið hana til Íslands væri svo hún
gæti þjónað honum sem vinnukona
og að hann hefði aldrei í hyggju að
vera henni sem eiginmaður, né held-
ur að geta með henni börn. „Ég var
þá orðin þrjátíu ára gömul og átti
mér enga óska heitari en að eignast
barn. Og að heyra eiginmanninn til-
kynna mér að það kæmi aldrei til
greina særði mig djúpt,“ segir María
og segist allan tímann sem hún bjó
með manni sínum hérlendis hafa
verið afar óhamingjusöm og óskap-
lega einmana þar sem hann hafi
komið fram við hana eins og vinnu-
konu.
Flúði eftir stöðugar barsmíðar
og tilraunir til kyrkingar
Aðspurð segist María hafa búið
með eiginmanni sínum hérlendis í
tæpt hálft ár þrátt fyrir stöðugar
barsmíðar og a.m.k. tveggja tilrauna
til kyrkingar, þar sem henni tókst á
síðustu stundu að rífa sig lausa og
flýja eiginmann sinn. Í október á síð-
asta ári tók steininn hins vegar úr og
hún endaði með aðstoð lögreglunnar
á Neyðarmóttöku Landspítala – há-
skólasjúkrahúss þar sem hlúð var
henni. Í framhaldinu gisti María í
Kvennaathvarfinu um tíma. Að-
spurð segir María eiginmann sinn á
þeim tíma hafa haft samband við
hana í þeim tilgangi að fá hana til að
koma aftur heim. „Ég var alveg til í
að láta reyna á sambandið þrátt fyr-
ir allt sem á undan var gengið, en
tjáði honum að ef við ættum að lifa
saman sem hjón þá yrðum við að búa
saman bara tvö. Ég gæti ekki búið
við þessar ásakanir hans í minn
garð.“
Úr varð að eiginmaðurinn sótti
Maríu og kom henni um tíma fyrir á
gistiheimili. Eftir á segist María sjá
að á þeim tíma hafi eiginmaður
hennar verið að vinna að því að skilja
við hana án hennar vitundar. María
hefur sl. ár unnið fyrir sér og býr nú
í einu herbergi sem hún leigir. Þegar
hún í mars sl. sótti um framlengingu
á makaleyfi var henni í maímánuði
synjað um það á þeim forsendum að
hún væri ekki lengur gift Íslendingi.
„Það var í fyrsta skiptið sem ég
heyrði af því að hann hefði skilið við
mig,“ segir María sem í framhaldi
sótti um sjálfstætt atvinnu- og dval-
arleyfi, en var synjað um atvinnu-
leyfi. Án atvinnuleyfis getur hún
ekki sýnt fram á framfærslu og þar
af leiðandi á hún ekki kost á dval-
arleyfi. „Ég skil ekki hvers vegna
verið er að refsa mér. Ég kom ekki
hingað til lands sem ólöglegur inn-
flytjandi og hef ekki gert neitt rangt.
Hvers vegna er þá verið að refsa
mér með þessum hætti?“
„Hann lagði líf mitt í rúst“
Aðspurð segist María enga ósk
eiga sér heitari en að dveljast áfram
á Íslandi, enda sé hún ánægð í vinnu
hér og segir ekkert bíða sín snúi hún
aftur heim. „Það má segja að ég hafi
brennt allar brýr að baki mér, með
því að segja upp vinnu minni þar og
gefa allt frá mér. Snúi ég heim þarf
ég að byrja aftur frá grunni með
tvær hendur tómar,“ segir María og
spyr síðan blaðakonu: „Hvernig er
það, eru mannréttindi ekki höfð í há-
vegum á Íslandi? Hvernig getur
staðið á því að eiginmaður kemst
upp með að berja konu sína án þess
að þurfa að taka neinum afleiðingum
gjörða sinna? Þykir það eðlilegt hér í
landi að menn berji konur sínar?“
Þegar blaðakonu vefst tunga um
tönn segist María aðeins vilja sjá
réttlætinu fullnægt.
„Fyrrverandi eiginmaður minn
hefur leikið mig grátt og ég mun
aldrei bíða þess bætur. Hann hefur
lagt líf mitt í rúst, en hann getur síð-
an hæglega haldið áfram eins og
ekkert hafi í skorist. Ég veit t.d. að
hann er nú þegar kominn með nýja
konu. Ég sit hins vegar eftir í sárum
og mun aldrei nokkurn tímann bíða
þess bætur að hafa kynnst honum og
komið með honum hingað. Hins veg-
ar virðist öllum standa á sama um
konur eins og mig. Er það virkilega
svo að öllum stendur á sama?“
að hafa yfirgefið íslenskan eiginmann sinn, sökum þess að hann beitti hana ofbeldi, er ung
nig eiginmaðurinn tjáði henni að hann hefði eingöngu kvænst henni og fengið hana til Ís-
ynjað um atvinnuleyfi þrátt fyrir það að vinnuveitandi hennar óskaði eftir því að hafa hana
úss, þarf í málum sem þessum að hafa réttlætissjónarmið og sanngirnisrök að leiðarljósi.
Morgunblaðið/ÞÖK
fram eins og ekkert hafi í skorist. Ég sit hins
ur að hafa kynnst honum,“ segir María sem
sem við tóku barsmíðar og andlegt ofbeldi sem
aðstoðar hjá Neyðarmóttökunni.
verið að refsa
um hætti?“
silja@mbl.is
reglunni í Reykjavík. Spurð
ti farið að búið verði að senda
ndi þegar líkamsárásarkæran
ta dómstóla segir Margrét það
ð. Spurð hvort það sé að hennar
t og hvort verið sé að gæta
órnarlamba með þessum hætti
grét því neitandi: „Mér finnst
ilegt, því fjarvera fórnarlambs-
ndrað framgang málsins,“ segir
vísar aftur til réttlætis- og
jónarmiða.
vílir sú ábyrgð
öllum mannréttindi
samfélagið beri, fyrir hönd ís-
dismanna, enga siðferðislega
nvart þeim konum sem þeir fá
nds segir Margrét það hvíla á
ggja öllum sem eru á landinu
réttindi og að hluti af mannrétt-
klaust sá að verða ekki fyrir of-
ra misnotaður.
ram kemur í viðtalinu við Maríu
veitandi hennar, Nordica hótel,
synjun Vinnumálastofnunar um
til handa Maríu til félagsmála-
ns. Aðspurð segir Margrét að sú
omið upp að einstaklingar, sem
gert hafi verið að yfirgefa landið, séu farnir
af landi brott þegar kæra vinnuveitanda um
synjun atvinnuleyfis fyrir þá kemur til efn-
ismeðferðar hjá félagsmálaráðuneytinu.
Eins og fram kom í viðtalinu við Maríu
skildi íslenskur eiginmaður hennar við hana
án hennar vitundar. Aðspurð hvernig það
sé hægt segir Margrét að finnist ein-
staklingurinn, sem verið sé að reyna að
skilja við, ekki í visst langan tíma megi
birta viðkomandi útivistastefnu í lögbirt-
ingablaði þar sem einstaklingnum er stefnt
til að mæta. Geri hann það ekki megi ganga
frá skilnaðinum að viðkomandi fjar-
stöddum. Þess ber raunar að geta að í til-
felli Maríu giftist hún manni sínum í Afríku
og því hafi hann væntanlega rekið málið
þar í landi. Spurð hvort íslenskur eig-
inmaður sem kvænst hafi erlendri konu
hérlendis geti skilið við hana með þessum
hætti án hennar vitundar svarar Margrét
því játandi, en tekur fram að væru slíkar
forsendur fyrir hendi myndi málið þó taka
mun lengri tíma en þá þrjá mánuði sem það
virðist hafa tekið fyrrum eiginmann Maríu
að skilja við hana í Afríku, enda sé ekki
hlaupið að slíku hérlendis þar sem sýna
þurfi fram á að fullreynt hafi verið að hafa
uppi á viðkomandi einstaklingi.
rmið að leiðarljósi
„VIÐ höfum verið mjög ánægð með hana
sem vinnukraft og viljum mjög gjarnan
hafa hana áfram hjá okkur í vinnu,“ segir
Ingólfur Haraldsson hótelstjóri Nordica
hotel um Maríu. Eins og kemur fram í við-
tali við hana hér að ofan hefur Vinnu-
málastofnun hafnað umsókn hennar um at-
vinnuleyfi. Að sögn Ingólfs hefur hann
þegar kært synjun Vinnumálastofnunar til
félagsmálaráðuneytisins og bíður nú svara
þaðan. Aðspurður segist hann ekki hafa
fengið nein svör um það hvenær líklegt sé
að kæran verði tekin fyrir í ráðuneytinu.
Aðspurður segir Ingólfur fáránlegt að
verið sé að vísa fólki úr landi sem sé ánægt
í vinnu hér á landi og sem viðkomandi
vinnuveitandi vilji hafa áfram í vinnu.
María hefur starfað sem herbergisþerna á
hótelinu og segir Ingólfur engan hægð-
arleik að ráða fólk í slík störf. Bendir hann
á að fáir Íslendingar vilji vinna slík störf og
að 90% þeirra herbergisþerna sem starfi á
hótelinu komi erlendis frá. Tekur hann
fram að fólk frá Evrópusambandslöndunum
sækist ekki eftir þessum störfum en fyr-
irtækið sé t.a.m. með auglýsingar inni á
Vinnumálastofnun. „Þannig að ég held að
það sé nú orðum aukið að Pólverjar séu á
hverju strái.“
„Viljum hafa hana
áfram í vinnu“
gum úr landi áður en kæra vinnuveitanda
njun atvinnuleyfis kemur til efnismeðferðar
agsmálaráðuneytinu segir Magnús að ávallt
nt að hafa meðferð þeirra mála sem ráðu-
u berast sem hraðasta.
rður hvort honum finnist íslenskt samfélag
era einhverja siðferðislega ábyrgð gagnvart
onum sem lenda í klóm íslenskra ofbeldis-
svarar Magnús: „Jú, að sjálfsögðu gerum við
n þessi mál eru flókin og það eru alls konar
em koma upp. Þess vegna getum maður ekki
g um einstök mál án þess að hafa kynnt sér
n að sjálfsögðu berum við siðferðislega
gagnvart öllum einstaklingum, en það gilda
kveðnar reglur þannig að oft er þetta vand-
r vegur.“
ð skoða málið