Morgunblaðið - 23.08.2006, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ENDURFJÁRMÖGNUN
BANKANNA
Seint á síðasta ári og fyrrihluta þessa árs urðu ís-lenzku bankarnir fyrir
harðri gagnrýni frá greininga-
deildum erlendra banka og fjár-
málafyrirtækja, bæði austan hafs
og vestan. Þessari gagnrýni var
misjafnlega tekið af talsmönnum
bankanna hér. Hún skapaði
ákveðna óvissu í starfsemi þeirra,
vakti spurningar um, hvort þeim
tækist að endurfjármagna sig og
þá með hvað háum vöxtum.
Í gær tók Landsbanki Íslands
mjög stórt lán í Bandaríkjunum,
hið stærsta, sem íslenzkur banki
hefur tekið til þessa. Með þessari
lántöku hefur bankinn lokið að
endurfjármagna sig á árinu 2007
að langmestu leyti. Sennilega er
um að ræða um 85% af endur-
fjármögnunarþörf bankans til loka
næsta árs.
Þessi lántaka markar ákveðin
þáttaskil í þessum umræðum.
Telja verður líklegt að bæði Kaup-
þing banki og Glitnir fylgi fast á
eftir og ljúki endurfjármögnun
fyrir næsta ár á góðum tíma.
Grundvallaratriði er að Lands-
bankinn hefur fengið þetta mikla
fjármagn að láni. Þar með er eytt
allri óvissu um, hvort bankinn og
þá væntanlega einnig hinir bank-
arnir tveir gætu endurfjármagnað
sig en slíkar raddir komu fram
fyrr á þessu ári. Það styrkir líka
stöðu Landsbankans að þessi lán
eru til lengri tíma en lántökur
bankanna hafa verið síðustu árin
a.m.k. að einhverju leyti þar sem
lánin eru til þriggja og fimm ára.
Hins vegar er ljóst að lánin eru
dýrari en bankarnir hafa átt að
venjast hin síðustu ár. Það er í
samræmi við spádóma bæði inn-
lendra og erlendra aðila fyrr á
þessu ári þess efnis, að bankarnir
mundu ná að endurfjármagna sig
en kostnaðurinn yrði meiri. Í til-
viki Landsbankans eru kjörin 70
punktar yfir Libor og 85 punktar
yfir Libor.
Bankarnir munu flytja hærri
vexti yfir á viðskiptavini sína og
með einum eða öðrum hætti mun
hærri vaxtakostnaður bankanna
hafa áhrif á viðskiptalífið hér.
Kjarni málsins er hins vegar sá,
að lántaka Landsbankans, sem
uppfyllir endurfjármögnunarþörf
bankans að langmestu leyti fyrir
árið 2007 og er væntanlega vís-
bending um að hið sama eigi við
um hina bankana tvo, eyðir ákveð-
inni óvissu, sem ríkt hefur um
bankana.
Um leið og þeirri óvissu hefur
verið eytt fellur starfsemi þeirra í
eðlilegri farveg og ákveðnu fargi
af þeim létt. Íslenzku bankarnir
eru því augljóslega komnir vel á
veg með að sanna sig fyrir hinum
alþjóðlega fjármálaheimi og það er
býsna stórt skref eftir það, sem á
undan er gengið.
KROTAÐ Á NÁTTÚRUNA
Myndir, sem birtust í Morg-unblaðinu í gær af umgengni
ferðamanna við Hverfjall í Mý-
vatnssveit, vekja spurningar um
hvort þörf sums fólks fyrir að
skemma umhverfi sitt eigi sér eng-
in takmörk. Hverfjall er einstakt í
sinni röð; einn stærsti og formfeg-
ursti gjóskugígur í heiminum. Tal-
ið er að aðeins einn sambærilegur
gígur sé til, sá er heldur minni og
á Hawaii. Hverfjall er á náttúru-
minjaskrá og fellur þar í flokk
minja, sem þykja framúrskarandi
dæmi um tiltekið jarðfræðifyrir-
bæri.
Engu að síður hafa ferðamenn
fundið hjá sér hvöt til að skemma
þetta einstaka náttúrufyrirbæri
með því að „skrifa“ fangamörk sín,
skilaboð eða eitthvað enn gáfu-
legra á botn gígsins með því að
raða saman steinum. Elva Guð-
mundsdóttir, yfirlandvörður í Mý-
vatnssveit, segir frá því í Morg-
unblaðinu í gær, að þetta hafi
viðgengizt í áratugi, en sá hópur,
sem umgangist landið með þessum
hætti fari stækkandi. Nú séu
ferðamenn farnir að taka upp á því
að mála steina til að mynda orð og
jafnvel hafi verið úðuð slagorð á
steina með úðabrúsum. Veggja-
krotið, sem er að færa ásýnd
sumra hverfa í Reykjavík til móts
við yfirbragð verri hverfa útlendra
stórborga, er með öðrum orðum í
útrás.
Skemmdarverk sem þessi hafa
því miður tíðkazt lengi; þeir sem
aka um Svínahraun geta séð dæmi
um hvernig skemmdarvargar hafa
rifið mosa úr fjallshlíðum til að
mynda stafi og orð. Það eru
skemmdir, sem enn sjást áratug-
um síðar.
Ef menn stemma ekki stigu við
svona umgengni um landið okkar,
jafnvel við einstakar náttúruminj-
ar, er hætta á að fólk fari að líta á
hana sem sjálfsagða. Afstaða Leifs
Hallgrímssonar, eins af landeig-
endum við Hverfjall, sem fram
kemur í Morgunblaðinu í gær, vek-
ur því nokkra furðu, en hann segir
ekki ástæðu til að taka á þessu
ástandi nema það versni enn.
Landeigendur hafa ekki leyft
Náttúruvernd ríkisins að fjarlægja
öll skrif í gígnum þegar eftir því
hefur verið leitað.
Líklega er það fyrst og fremst
uppeldislegt atriði, að foreldrar út-
skýri fyrir börnum sínum að svona
umgangist fólk ekki merkar nátt-
úruminjar. Eða getur það verið að
fullorðið, viti borið fólk kroti á
steina og fjöll?
HÆTTA á náttúrulegum jarð-
skorpuhreyfingum af völdum eld-
gosa eða jarðhræringa undir stíflu-
grunni og á Kárahnjúkasvæðinu í
heild, er álitin mjög lítil á ending-
artíma virkjunarinnar, samkvæmt
upplýsingum Landsvirkjunar, sem
lagðar voru fram á blaðamannafundi
í gær. Tilfærsla á misgengjum vegna
álags frá uppistöðulóninu telst senni-
leg og taldist alltaf svo en umfang
hennar hefur verið áætlað með reik-
nilíkönum. Þá kemur fram í upplýs-
ingum Landsvirkjunar að í steyptu
undirstöðum stíflunnar séu viðbún-
aðarkerfi til að hafa stjórn á leka,
sem er að sögn sérfræðinga sem
tóku til máls á fundinum, viðbúinn.
Í upphafi töldu jarðfræðingar að
virkjunarsvæðið við Kárahnjúka
væri utan sprungusveims norður frá
Kverkfjallaeldstöðinni og líkur á
jarðhræringum þar í lágmarki.
Rannsóknir á árinu 2004 leiddu hins
vegar í ljós að austurmörk sprungu-
sveimsins ná inn í Hálslón og að stífl-
ustæðunum. Frá upphafi var gert
ráð fyrir sprungum og kröftugri
jarðskjálftaáraun á stíflurnar og
mannvirkin hönnuð og byggð til að
standa af sér jarðhræringar sem
gætu hugsanlega orðið.
Spurður um hvort brugðist hafi
verið við þessum nýju upplýsingum
við hönnun og byggingu stíflunnar
segir Henrique Perez, frá fyrirtæk-
inu Harza sem kom að hönnun stífl-
unnar, að stíflan hafi frá upphafi
verði hönnuð með tilliti til hugsan-
legra jarðskjálfta á svæðinu. Stíflan
sé sveigjanleg, þ.e. byggist upp á
steypuflekum. Á milli þeirra eru
steypuskil yfir misgengjum með
teygjanlegum lekavörnum.
Pálmi Jóhannesson, verkfræðing-
ur og einn af hönnuðum stíflunnar,
segir að þegar upplýsingarnar hafi
legið fyrir árið 2004 hafi verði farið
um í berginu, þéttingara
þrýstingi og lengd lekaleiða
Með þrívíddarlíkönum he
áætlað að leki frá uppistö
geti í byrjun numið 5 m³/s m
hæstu stöðu lónsins. Smátt
myndi botnfall úr ánni drag
anum.
Ólíklegt að stór
jarðskjálfti verð
Vatnsþrýstingurinn af ló
ur orsakað jarðskjálfta (e.
triggered earthquakes). „
hlutur sem þarf að búast v
Jónas, Björnsson, fræðim
Rannsóknarmiðstöð Hásk
lands í jarðskjálftaverkfræð
„Hegðun slíkra skjálft
vera mjög háð lektareig
bergsins. Ef berg er mjög l
ur lítill þrýstingur í sprung
ef það er mjög þétt þá verð
þrýstingur.“ Jarðskjálfta
völdum vatnsþrýstings ten
því hvort mikil spenna sé í
„Að mínu mati er hún m
segir Jónas aðspurður h
spenna sé til staðar við Kár
yfir hönnun stíflunnar. Ekki þurfti
að gera neinar breytingar vegna
jarðskjálftahættu og segir Pálmi að
raunar hafi upphaflegt mat á hættu
vegna jarðskjálfta gengið fulllangt ef
eitthvað er. Hins vegar hafi verið
taldar auknar líkur á misgengi og
brugðist hafi verið við með því að
setja upp dúk á távegginn og stál-
plötu yfir liðamót auk þess sem dúk-
ur úr afar sterkur efni hafi verið
settur yfir liðamótin. Í raun hafi
þannig verið bætt við teygjanlegum
dúk ofan á steypukápuna sem héldi
vatninu ef steypan myndi bresta.
Ennfremur hafi verið gerð bergþétt-
ing til viðbótar við það sem áður hafi
verið gert þar sem farið var inn í all-
ar sprungur og sprautað inn í þær
eins og hægt var.
„Svo erum við með mælitæki í
göngunum sem fara eftir endilangri
stíflunni og þau mæla hvort einhver
hreyfing verður í sprungunum út frá
vatnsþrýstingi og færslu. Auk þess
eru liðamót í steypunum í þessum
göngum þannig að þau geta ein-
hverja hreyfingu án þess að
springa,“ segir Pálmi.
Tá Kárahnjúkastíflu lónsmegin er
þakin þykku lagi af jarðfyllingarefni.
Það nýtist sem enn ein sjálfvirka
ráðstöfunin til viðgerðar, skyldi
sprunga opnast í lónsbotninum við
stífluna, samkvæmt upplýsingum
Landsvirkjunar. Þá voru eftirlits- og
bergþéttingargöng sérstaklega gerð
til þess að nota hvenær sem er til að
bora og dæla sementsblöndu inn í
sprungur. Þótt hugsanlegar hreyf-
ingar geti valdi leka undir og gegn-
um Kárahnjúkastíflu stofnar það
ekki stöðugleika hennar í hættu.
Engu að síður er búist við leka
upp á nokkur hundruð sekúndulítra
gegnum stíflurnar. „Öll uppistöðulón
leka,“ segir í samantekt Landsvirkj-
unar. Magn lekans fer eftir skilyrð-
Lítil hætta talin á jarðskorpuhreyfingum á Kárahnjúka
Mælt með að Hálslón
verði fyllt eins hægt
og aðstæður leyfa





%'   

+%,
&'4"
) "
(%,
A
uk nefndar sérfræðinganna voru
á fundinum ýmsir fræðimenn
sem unnið hafa að rannsóknum á
svæðinu eða hönnun stíflunnar.
Samhljómur var meðal þeirra
sem töluðu á fundinum um að stíflan væri
örugg og ekki þyrfti að óttast að hún brysti.
Bent var á að grjóthleðslan í íslensku stíflunni
væri traustari en í þeirri brasilísku og því væri
ólíklegra að sprungur kæmu í steypukápuna.
Jafnvel þó svo færi að sprungur mynduðust í
kápunni myndi stíflan hvorki tæmast né
bresta þar sem fljótlega væri hægt að fylla í
sprungur með fylliefni sem kápan hefur verið
þakin með.
Í sérfræðinganefndinni sitja þrír menn;
Kaare Höeg, Nelson S. Pinto og Sveinbjörn
Björnsson. Nefndin hefur verið hér á landi að
undanförnu og er þetta í sjötta sinn sem hún
kemur til landsins frá árinu 2000 en í upphafi
neti mæ
með því
grunnur
Kárah
fyllingu
magnið
sinnti hún ráðgjöf um hvernig byggja ætti
mannvirki stíflunnar. Í síðari heimsóknum
sínum til landsins hefur nefndin farið um
virkjanasvæðið, fylgst með framkvæmdum og
gert athugasemdir við það sem hún telur bet-
ur mega fara.
Sigurður Arnalds, upplýsingafulltrúi Kára-
hnjúkavirkjunar, sagði á fundinum að byrjað
verði að fylla lónið í næsta mánuði.
Það er ekki sama hvernig uppistöðulón eins
og Hálslón eru fyllt af vatni og sagði Sigurður
að fyllingin muni fara fram með þeim hætti að
núna í september og október verði lónið fyllt
nokkuð hratt upp í rúmlega 550 metra hæð.
Frá og með nóvember á þessu ári og fram í
maí 2007 muni lónshæðin standa nánast í stað
en frá og með maí verði fyllingunni hraðað á
nýjan leik og hæðin nái um 630 metrum í sept-
ember árið 2007. Sigurður segir að farið sé
frekar hægt í að fylla lónið og umfangsmiklu
Öryggi stífl-
unnar á við það
sem best gerist
Nefnd óháðra sérfræðinga telur öryggismál við Kárahnjúkastífluna v
Árni Helgason og Sunna Ósk Logadóttir sátu blaðamannafund sem
farið var yfir stöðu framkvæmda í tilefni þess að fylling Hálslóns hefs
þeirrar umræðu sem verið hefur að undanförnu og kom m.a. fram að
Nefnd ó