Morgunblaðið - 07.09.2006, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. SEPTEMBER 2006 39
„GUÐMÓÐIR pönksins“ er frasi
sem oft er notaður um Patti Smith;
gagnrýnandi Morgunblaðsins nefndi
hana t.a.m. því nafni í fyrirsögn eftir
tónleika hennar á NASA fyrir 366
dögum síðan. Undirritaður var ekki
viðstaddur þá tónleika og skemmti
sér því við að tína til rök með og á
móti þessum titli við endurkomu
Pattiar til Íslands í Háskólabíói á
þriðjudagskvöld.
Tónleikarnir voru tvískiptir – í
fyrri hlutanum lék Patti á gítar og
söng í félagi við gítarleikarann
Lenny Kaye, en þau hafa starfað
saman frá því í upphafi áttunda ára-
tugarins. Í þeim síðari lék Kaye
áfram, en dóttir Pattiar, Jesse Lee,
lék á hljómborð og „draugræni“ syk-
urmolinn Einar Örn Benediktsson
blés í lúður í nokkrum lögum.
Flutningurinn var mjög afslapp-
aður í fyrri hlutanum, stundum allt
að því losaralegur eða kærulaus.
Patti Smith er augljóslega ekki neitt
sérlega góður gítarleikari þrátt fyrir
30 ára reynslu, en það samræmist
fullkomlega ímynd hennar sem
frumpönkara: Hún tók bara upp gít-
ar, byrjaði að semja lög með þeim
tveim eða þrem hljómum sem hún
kunni og með hjálp vandaðra texta
varð úr áhugaverð músík. Tónlist-
arlega á Patti meira skylt við amer-
íska þjóðlagatónlist en breska lág-
stéttartóna og hún kom upp um ást
sína á slíkri tónlist með því að leika
lag eftir kántrí-hetjuna Hank Willi-
ams. Ekki mikið pönk þar, ef þú
spyrð mig.
Það er vissulega áhugavert að það
sem stóð upp úr fyrir hlé var magn-
aður flutningur á „My Blakean Year“
af nýjustu plötu Pattiar; hinni
tveggja ára gömlu Trampin. Þó að
stjarna Pattiar Smith hafi kannski
skinið hvað skærast undir lok átt-
unda áratugarins, þá er hún aug-
ljóslega listamaður sem er enn að
vaxa og dafna.
Og röddin er ekkert farin að láta á
sjá eða heyra. Það er fremur að hún
batni með aldrinum. Röddin er djúp,
hrjúf, og fær um að stökkva frá ein-
um enda tónsviðsins til annars ef
með þarf. Patti blandar blæbrigðum
raddarinnar saman og tjáir þannig
textann með áhrifaríkum hætti. Ein-
staklega dýnamískur gítarleikur
Lenny Kaye er svo punkturinn yfir i-
ið; styður við þar sem þarf, tekur
völdin annars staðar, og þegar kem-
ur að snarstefjun kýs hann að fara
einfaldar leiðir gegnum einföld lög
og snúnari stíga þegar þannig ber
undir.
En Patti er stjarnan, og hún sýndi
það svo um munaði í „Pissing in a
River“ af Radio Ethiopia (1976) og
uppklappslaginu „Gloria“ af frum-
rauninni Horses (1975). Í því síð-
arnefnda var röddin rám og sterk í
senn, og Patti sleppti sér ögn hvað
varðaði sviðsframkomu. Hún tók sér
hljóðnemann í hönd og gekk brjál-
æðislega um sviðið og var nærri því
dottin um koll í leiðinni. Annars var
hún afskaplega vinaleg og kurteis og
bryddaði meðal annars upp á þeirri
skemmtilegu nýlundu að óska eftir
og svara síðan spurningum utan úr
sal. Þá gat hún varla hætt að dásama
Ísland og Íslendinga, og varaði við-
stadda m.a. við þeirri hættu sem
steðjar að hálendinu.
Lokalag tónleikanna (fyrir upp-
klapp) var „Power to the People“
(Dream of Life, 1988). Hún notaði
það sem eins konar áminningu til Ís-
lendinga um að framgöngu Lands-
virkjunar og Alcoa við Kárahnjúka
væri hægt að stöðva með sameig-
inlegu átaki. Hún stillti upp andstæð-
unum náttúra og stórfyrirtæki, en
tókst einhvern veginn ekki að sann-
færa viðstadda um að drífa sig af
stað, enda gestirnir flestir á miðjum
aldri og líklegast búnir að koma sér
vel fyrir. Þá fór boðskapur lagsins
„Ghost Dance“ (Easter, 1978) líka
fyrir ofan garð og neðan, en lagið er
tileinkað réttindabaráttu indíána í N-
Ameríku.
Pólitíkin vakti meiri viðbrögð þeg-
ar Patti kynnti glænýtt lag um 27
börn sem létust í sprengjuárás Ísr-
aelsmanna á Qana í Líbanon. Hún
gagnrýndi stríðsreksturinn og líkti
honum við innrás Bandaríkjamanna í
Írak og uppskar lófaklapp við-
staddra. Rétt áður en lagið hófst
heimtaði Bandaríkjamaður aftan úr
salnum að lagið væri einnig flutt
handa „gyðingabörnunum“, þ.e. ísr-
aelskum fórnarlömbum Hizbollah.
Þetta vakti mikla furðu í salnum,
fólki fannst athugasemdin heldur
betur draga úr þeirri heimilislegu
stemningu sem Patti hafði tekist að
koma upp í þúsund manna salnum.
Patti svaraði því til að ef viðkomandi
héldi að börnin í ljóðinu þyrftu að
uppfylla einhver ákveðin skilyrði (um
kynþátt, trú, o.s.frv.) þá væri sá hinn
sami að misskilja boðskap lagsins.
Þessi uppákoma situr eftir í gagn-
rýnanda – þetta var svo skýr áminn-
ing um átökin og ágreininginn sem
einkennir nútímann, átökin sem
Patti Smith gerði svo oft að umtals-
efni á þriðjudagskvöld. „Well, the
world’s a mess, but I’m doing fine,“
sagði hún m.a. þegar einhver áhorf-
andi spurði hvernig hún hefði það.
Smith sýndi þannig á sér margar
hliðar á tónleikunum, og mispönk-
aðar. Hún leitaði t.a.m. inn á fram-
úrstefnuleg mið þar sem spuna var
splæst saman við flutning prósaljóða
undir miðbik síðari hlutans. „Seven
Ways of Going“ (Wave, 1976) heppn-
aðist best, framlag Einars Arnar var
kærkomið, og flutninginn hefði ef-
laust verið magnað að sjá og heyra á
einhverjum gjörningaklúbbi í New
York um það leyti sem lagið kom
fyrst út. Söngrödd Smith stendur
upp úr eftir tónleikana. Hún nýtur
sín betur í naumhyggnum útsetn-
ingum, það þarf aðeins að bera sam-
an pródúksjónina á „Because of the
Night“ og útsetninguna á tónleik-
unum til að heyra að smá kassagítar
og píanó gefur einfaldlega smekk-
legri hljóm en ofvaxið trommusánd
og sykurhúðun. Ég get ekki sagt til
um hvort tónleikar Pattiar með heilli
hljómsveit fyrir ári síðan hafi hljóm-
að svo, og enn síður hvort þeir hafi
verið betri eða síðri en þessir, en tón-
leikar Pattar Smith í Háskólabíói
voru í það minnsta skemmtilegir og
nokkuð frábrugðnir öðrum tón-
leikum sem ég hef séð þar. Við erum
hins vegar enn í nokkurri óvissu um
hvort Patti á í raun og veru skilinn
titilinn alræmda sem pönkmamma.
Pólitísk pönkmóðir
TÓNLIST
Háskólabíó
Patti Smith í Háskólabíói 5. september
kl. 20.
Patti Smith
Atli Bollason
Guðmóðirin „Röddin er ekkert farin
að láta á sjá eða heyra. Það er frem-
ur að hún batni með aldrinum.“
PS Ísland sýnir
allar bestu hliðar
náttúruljósmynd-
arans Páls Stefáns-
sonar. Bókin hefur
að geyma einstaka
ferðasögu sem sögð er af land-
könnuði birtunnar. Hvort sem
viðfangsefnið er smágerð fegurð
hvera við Hrafntinnusker eða
nánast yfirþyrmandi hrikaleiki
Grímsvatna. Stöðugt erum við
vitni að töfrastundum. Þetta eru
skilaboð til okkar: P.s. Ísland.
edda.is
Sérlega falleg gjafabók fyrir alla
þá sem unna íslenskri náttúru,
Íslendinga, vini og ættingja
erlendis.
Einnig fáanleg
á ensku