Morgunblaðið - 20.10.2006, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Talið er að á Íslandi fái ámilli sex og sjöhundruðeinstaklingar slag áhverju ári, eða um tveir
á dag. Tíðni slaga tvöfaldast á
tíu ára fresti eftir 55 ára aldur,
en 2/3 slaga eru hjá fólki yfir 65
ára. Sjúkdómurinn er algeng-
asta orsök fötlunar í vestrænum
ríkjum, þriðja algengasta orsök
dauðsfalla í heiminum og talið
er að einn af hverjum sjö ein-
staklingum muni fá slag ein-
hvern tíma á lífsleiðinni. Litlu fé
hefur verið varið til rannsókna á
slögum, en tíðni þeirra fer vax-
andi vegna hækkandi aldurs
þjóðarinnar.
Slag er samheiti yfir það
bráða ástand sem skapast þegar
æð stíflast eða rofnar. Flokka
má því slag niður í blóðþurrð-
arslag, sem fólk fær í um 85%
tilfella, og blæðandi slag, í 15%
tilfella.
Stór hópur fólks, eða um og
yfir 150 manns á ári, fær það
sem kallast skammvinn heila-
blóðþurrð og skammvinn augn-
blinda. Þetta ástand orsakast af
tímabundinni blóðrásartruflun í
heila eða auga ásamt brottfalls-
einkennum sem ganga yfir á
einni mínútu til klukkustundar.
Ef ekkert er að gert getur þetta
ástand leitt til blóðþurrðarslags
síðar meir.
Mikilvægt er því að leita
skjótt til læknis svo hægt sé að
rannsaka hvað valdi og beita
viðhlítandi meðferð. Einnig er
rétt að koma fljótt á slysa- og
bráðamóttöku sé grunur um
slag, því hægt er að gefa lyf í
æð innan þriggja klukku
frá upphafi áfalls sem le
blóðtappa og kemur aftu
blóðrás til heilans. Slík m
dregur úr skemmdum og
síðar meir. Aðeins um 3–
sjúklinga fá slíka meðfer
vegna þess að þeir þekkj
einkennin eða bregðast e
nægilega fljótt við.
„Við verðum að upplýs
um hver einkenni skamm
blóðþurrðar, augnblindu
slaga séu, því mikilvægt
fólk komi snemma til gre
og meðferðar,“ segir Alb
Sigurðsson, einn stjórnar
Heilaheilla og taugasérfr
ingur á LSH.
Málþing Heilaheilla undir yfirskriftinni „Hvað er slag? Á
Einn af hverjum sjö
mun fá slag á lífsleið
Morgunblaðið
Ekki endirinn Albert Páll Sigurðsson taugalæknir mun fjalla um
þætti og meðferð við slagi á málþingi Heilaheilla á Hótel Sögu á
Á morgun, í Súlnasal
Hótel Sögu, verður
haldið málþing um
heilablóðfall, eða slag,
og m.a. hvernig sé að
lifa með slíku áfalli og
komast út í lífið á ný.
Eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
join@mbl.is
Þetta nýja geðgreiningar-tæki er bæði mikill fjár-sjóður fyrir íslensk heil-brigðisyfirvöld og forvörn
á geðheilbrigðissviðinu, því tækið
kemur ekki aðeins til með að bæta
gæði þjónustunnar heldur kemur
það til með að eyða biðlistum í geð-
heilbrigðisgeiranum þegar fram líða
stundir,“ segir Helga Hannesdóttir,
klínískur prófessor í geðheilbrigðis-
fræðum við Háskóla Íslands, en hún
hefur ásamt fleirum staðið að ís-
lenskri þýðingu svokallaðs DISC-
geðgreiningartækis, sem nú er verið
að kynna íslenskum heilbrigðis-
stéttum og áformað er að taka í
notkun innan tveggja mánaða hér á
landi.
Að sögn Helgu eru biðlistar eftir
þjónustu nú alltof langir. Fjórtán
mánaða biðlisti er á Barna- og ung-
lingageðdeild LSH. Tuttugu mán-
aða biðtími er á Greiningar- og ráð-
gjafarstöð ríkisins og hjá
barnaverndaryfirvöldum er biðtím-
inn eftir meðferðarúrræðum að
minnsta kosti tveir til fjórir mánuð-
ir.
„Með nýja úrræðinu yrðu þessir
biðlistar úr sögunni enda er
nauðsynlegt að taka sem fyrst á
málefnum barna með geðræn
vandamál með greiningu og með-
ferð. Þetta kemur til með að bæta
gæði þjónustunnar til muna,“ segir
Helga.
Byltingarkennt
greiningartæki
„Geðgreiningartækið, sem er
staðlað greiningarviðtal, hefur vald-
ið mikilli byltingu fyrir forvarnir,
rannsóknir og greiningu í barna- og
unglingageðlækningum víða og það
mun án efa hafa það líka fyrir ís-
lenska geðheilbriðisþjónustu,“ segir
dr. Christopher Lucas, barna- og
unglingageðlæknir í New York og
prófessor við New York háskóla,
sem aðstoðað hefur Íslendinga á
undanförnum árum við að koma
þessu greiningar- og rannsókna-
tæki með íslenskum texta inn í
bandarískan hugbúnað. Auk ensku
og íslensku hefur viðtalið v
á þýsku, spænsku, kínversk
lensku.
Fyrsta útgáfa af DISC-
ingarviðtalinu kom út 1983
við það hófst 1979. DISC
haflega notað til faraldsfr
rannsókna og til að meta
raskana hjá börnum og un
en það er nú notað bæði í k
tilgangi og rannsóknartilg
þess sem það er notað til
og greiningar í almennr
Fjársjóður og forvö
á geðheilbrigðissvið
Morgunblaðið
Geðgreiningartæki Dr. Helga Hannesdóttir, prófessor og geðlæ
dr. Christopher Lucas, barna- og unglingageðlæknir í New York
HEILABILUN OG AÐHLYNNING
Staða sjúklinga með heilabilun eróviðunandi. Það er ekkertlaunungarmál og um það er
þverpólitísk samstaða að bæta beri
úr vandanum eins og kom fram í um-
ræðu um málefni sjúklinga með
heilabilun á Alþingi þar sem þing-
menn allra flokka kölluðu eftir úr-
ræðum eins og fram kom í Morgun-
blaðinu í gær.
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir,
þingmaður Samfylkingarinnar, var
málshefjandi í umræðunni. Ásta
Ragnheiður lýsti því í máli sínu að um
þrjú þúsund manns hér á landi hefðu
heilabilun af einhverju tagi og um
60% þeirra væru með Alzheimers-
sjúkdóminn. Því hefði verið spáð að
heilabiluðum myndi fjölga um helm-
ing á næstu 15 árum. Í september var
haldin ráðstefna um Alzheimers-
sjúkdóminn. Tilefnið var að þá voru
100 ár liðin frá því að hann greindist
fyrst. Þar kom fram gagnrýni á úr-
ræðaleysi í málefnum heilabilaðra.
Ásta Ragnheiður gagnrýndi bið
eftir fyrstu skoðun og biðlista á sér-
hæfðum dagdeildum, sem veittu góða
aðhlynningu, en aðeins í takmarkað-
an tíma. Skammtímavistun til að
létta undir með aðstandendum væri
einnig takmörkuð, aðeins tvö pláss á
Landakotsspítala: „Á Norður-
löndunum eru tvö slík pláss á hverja
fjögur þúsund íbúa. Hér erum við
með tvö pláss á hverja 300 þúsund
íbúa.“
Siv Friðleifsdóttir heilbrigðisráð-
herra fjallaði um biðtímann eftir
greiningu og sagði að hann væri fjór-
ir til fimm mánuðir. Að hennar mati
væri slíkur biðtími ekki óeðlilegur en
stefna ætti að því að hann yrði tveir
til þrír mánuðir. Hvernig getur fjög-
urra til fimm mánaða biðtími ekki
verið óeðlilegur? Stefnan ætti ekki að
vera að koma biðtímanum niður í tvo
til þrjá mánuði, heldur að tryggja taf-
arlausa þjónustu. Það er ljóst að á
endanum þarf að sinna öllum þeim,
sem leita greiningar. Því ekki að
stefna að því að það verði gert sam-
stundis og biðlistunum eytt?
Eins og fram kom á Alþingi er
margt gert fyrir sjúklinga með heila-
bilun og þeim er sinnt af fag-
mennsku. En það þarf einfaldlega að
auka umfangið þannig að fólk, sem
þarf að glíma við einn erfiðasta sjúk-
dóm samtímans, hafi úrræði, hvort
sem það eru sjúklingarnir eða að-
standendur þeirra. Hér dugir ekki að
líta á stöðuna eins og hún er nú, held-
ur verður að miða við spár um fjölgun
sjúklinga með heilabilun, bæði vegna
þess að lífslíkur hafa aukist og sjúk-
dómarnir greinast oftar hjá yngra
fólki. Þótt æskilegt sé að leggja
áherslu á heimahjúkrun veldur heila-
bilun því þegar fram í sækir að sjúk-
lingarnir geta ekki séð um sig sjálfir
eins og heilbrigt aldrað fólk og þurfa
því langtímavistun. Baráttan við Alz-
heimers og skylda sjúkdóma getur
verið átakanleg. Heilbrigðiskerfið á
að létta hana eins og kostur er.
NÝ SAMKEPPNI Í
INNANLANDSFLUGI
Það eru talsverð tíðindi að flug-félagið Iceland Express hyggist
efna til samkeppni við Flugfélag Ís-
lands í innanlandsflugi og fljúga frá
Reykjavík til bæði Akureyrar og Eg-
ilsstaða. Forsvarsmenn félagsins
heita allt að 40% verðlækkun, sem
ætla verður að Flugfélagið verði að
bregðast við, og gangi það eftir geta
neytendur fagnað.
Tilraunir til að koma á raunveru-
legri samkeppni í innanlandsflugi
hafa verið gerðar áður. Fyrst eftir að
samkeppni á flugleiðum innanlands
var gefin frjáls árið 1997 kom Ís-
landsflug inn á markaðinn með látum
og lækkaði verð um u.þ.b. 40%. Þá
stóð verðstríð milli Íslandsflugs og
Flugfélagsins í nokkra mánuði en það
rann út í sandinn. Fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Íslandsflugs – sem nú
er reyndar í hópi eigenda Icelandair,
móðurfélags Flugfélagsins – lét á sín-
um tíma hafa eftir sér að svo mikil
verðlækkun í upphafi hefði verið röng
ákvörðun. Fargjöldin hafa þokazt
upp á við á ný, þótt auðveldara sé að
fá ýmis afsláttarfargjöld en áður var.
Enginn hefur ógnað veldi Flugfélags
Íslands í innanlandsfluginu um nokk-
urra ára skeið. Rekstri þess félags
hefur verið snúið úr tapi í hagnað og
innanlandsflugið er hætt að vera
byrði á móðurfélaginu.
Iceland Express hefur veitt Ice-
landair talsverða samkeppni í milli-
landaflugi þótt ekki sé eins mikill
munur á fargjöldum félaganna og í
upphafi þeirrar samkeppni. Það er
ekki ólíklegt að þróunin að þessu
sinni verði svipuð; að verð lækki
verulega í upphafi en leiti síðan upp á
við á ný.
Aðstæður á markaði fyrir innan-
landsflug eru að ýmsu leyti aðrar en á
síðasta áratug. Með batnandi vega-
kerfi veitir einkabíllinn fluginu harð-
ari samkeppni. En jafnframt hafa
hinar miklu stóriðju- og virkjana-
framkvæmdir á Austurlandi stækkað
markaðinn verulega og ekki aðeins
margfaldað umferð á flugleiðinni
milli Reykjavíkur og Egilsstaða held-
ur jafnframt fjölgað farþegum á Ak-
ureyrarleiðinni. Það hvort markaður-
inn ber harða samkeppni tveggja
fyrirtækja fer sennilega að einhverju
leyti eftir því hvort framhald verður á
stóriðjuframkvæmdum, t.d. á Húsa-
vík. Hugsanlegt er að Iceland Ex-
press veðji á að það verði raunin. Ef
það gengur ekki eftir mun markaður-
inn hugsanlega dragast saman um
skeið.
Fyrir neytendur er að sjálfsögðu
alltaf jákvætt að samkeppni aukist.
Það er vonandi að í þetta sinn verði
samkeppni í innanlandsflugi varan-
legri en í síðasta verðstríði flug-
félaga.