Morgunblaðið - 30.11.2006, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2006 31
Björn Þorri Viktorsson,
lögg. fasteignasali
UNDIRRITAÐUR fær kveðju í
Morgunblaðinu í dálkinum Stak-
steinum sl. laugardag.
Tilefnið er leiðari í
nóvemberhefti Ís-
lensks iðnaðar. Þar er
reynt að færa fram
rök gegn fyrirhugaðri
atkvæðagreiðslu í
Hafnarfirði um
stækkun álversins í
Straumsvík. Stak-
steinahöfundur slepp-
ir alveg þeim rökum
sem færð eru fram í
greininni en spyr hvað
sé að því að fólkið
ráði? Þeir sem áhuga
hafa á að lesa leiðarann í heild geta
fundið hann á www.si.is en mér er
bæði ljúft og skylt að greina frá því
hvað ég finn þessari atkvæða-
greiðslu til foráttu í örstuttu máli.
Álverið hefur verið kyrrt á sínum
stað í nærri fjóra áratugi en byggð-
in í Hafnarfirði hefur hins vegar
nálgast álverið. Ef til vill hefði ver-
ið nær að greiða um það atkvæði
fyrir löngu hversu nálægt álverinu
ætti að byggja.
Allir vita að það er bæði kostn-
aðarsamt og tímafrekt verkefni að
undirbúa stórframkvæmd af því
tagi sem stækkun álversins er. Það
gilda tilteknar reglur um umhverf-
ismat og veitingu starfsleyfis.
Mörgum þykir nóg um öll þau skil-
yrði sem þarf að uppfylla og alla þá
þætti sem þarf að skoða, meta og
rannsaka. Hér virðist óvænt ætl-
unin að bæta enn einni hindrun á
þessa leið í formi atkvæðagreiðslu.
Slík atkvæðagreiðsla meðal íbúa á
nærliggjandi svæði á sér hvergi
neina stoð í opinberum reglum.
Í þessu sambandi vakna margar
spurningar: Hvernig er
staðið að kynningu og
hver ber kostnað af
henni? Er ekki líklegt
að fámennur hópur
áhugamanna og jafnvel
niðurrifsmanna verði
alls ráðandi í slíkri at-
kvæðagreiðslu en al-
menningur láti sér fátt
um finnast? Er nið-
urstaðan bindandi? Er
ekki allt höfuðborg-
arsvæðið orðið eitt at-
vinnusvæði og hverjir
eiga þá að fá leyfi til
að greiða atkvæði? Fá aðeins þeir
sem best þekkja til eða vinna í ál-
verinu og þeirra fjölskyldur að
greiða atkvæði? Eiga allir íbúar á
höfuðborgarsvæðinu eða öllu land-
inu að hafa atkvæðisrétt? Varðar
þetta mál ekki fleiri en Hafnfirð-
inga?
Eitt örfárra dæma um tilraun til
íbúalýðræðis hér á landi var hin
einkennilega atkvæðagreiðsla um
Reykjavíkurflugvöll um árið. Hún
gaf enga niðurstöðu og var ekki
bindandi. Einungis íbúar Reykja-
víkur voru spurðir. Þátttaka var lít-
il. Spurt var hvort flugvöllurinn
ætti að fara eða vera en enginn val-
kostur gefinn.
Ef auka á íbúalýðræði í reynd
væri rétt að leyfa almenningi að
hafa skoðun og jafnvel áhrif á
skipulagsmál almennt. Það er hins
vegar flótti frá eigin ábyrgð að
varpa umdeildum ákvörðunum um
staðsetningu einstakra fyrirtækja í
atkvæðagreiðslu þar sem fáir hafa
forsendur til að taka efnislega af-
stöðu. Reynslan sýnir að margir
telja öruggast að vera á móti því
sem þeir ekki þekkja.
Það hafa oft komið fram háværar
kröfur um þjóðaratkvæðagreiðslu
t.d. um Kárahnjúkavirkjun, EES-
samninginn og fjölmiðlafrumvarpið.
Undirritaður minnist þess ekki að
Mbl. hafi stutt þær kröfur og efast
um að rétt hefði verið að vísa þeim
málum í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Ennfremur hefur oft verið deilt um
einstakar byggingar, t.d. Ráðhúsið í
Reykjavík, Hallgrímskirkju og jafn-
vel Morgunblaðshúsið í Aðalstræti.
Ekki er að efa að farið var að öllum
reglum varðandi skipulag og til-
skilin leyfi við byggingu þessara
húsa. Þó er með öllu óvíst hvort
þau hefðu nokkurn tíma verið
byggð ef ákvörðuninni hefði verið
vísað í almenna atkvæðagreiðslu
meðal íbúa í næsta nágrenni.
Staksteinar og íbúalýðræði
Sveinn Hannesson svarar Stak-
steinum Morgunblaðsins » Það er flótti frá eiginábyrgð að varpa um-
deildum ákvörðunum
um staðsetningu ein-
stakra fyrirtækja í at-
kvæðagreiðslu þar sem
fáir hafa forsendur til að
taka efnislega afstöðu.
Sveinn Hannesson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins.
MÝRIN er stöðugt
að slá ný met. Fyrst
sem spennandi reyfari
og nú sem ein best
gerða íslenska kvik-
myndin frá upphafi.
Fer þar saman frábær
texti og hins vegar
metnaðarfullt lið kvik-
myndagerðarfólks.
Ritlistin hefur fylgt
„bókaþjóðinni“ í aldir.
Kvikmyndun er hins
vegar ekki nema um 60
ára gömul listgrein.
Hún hefur dafnað og
þroskast svo um mun-
ar á síðustu árum.
Nægir þar að benda á
nýjustu kvikmyndir
(leiknar eða heim-
ildamyndir), auglýs-
ingar eða tónlistar-
myndbönd. Gæðin
leyna sér ekki. Talið er
að á árinu 2004 hafi
kvikmyndir og mynd-
bönd verið unnin á Ís-
landi fyrir þrjá millj-
arða króna. Hafði veltan allt að því
fjórfaldast frá árinu 1990. Rétt er að
benda á að margfeldisáhrif kvik-
myndagerðar eru víðtæk. Þannig
margfaldast hver króna í kvik-
myndagerð um 2,40 (1 króna verður
að 2,40 krónum) og störfin margfald-
ast um 2,94. Þannig er
áætlað að upp undir
900 ársverk hafi verið í
kvikmyndun árið 2004
og örugglega alls ekki
fækkað síðan. Kvik-
myndin er komin til að
vera.
Alltumvefjandi
listgrein
Enginn vafi leikur á
að tilteknar stjórn-
valdsaðgerðir hafa
stuðlað að hinni blóm-
legu uppbyggingu
kvikmyndagerðar hér á
landi. Má þar nefna
Lánasjóð íslenskra
námsmanna, Kvik-
myndamiðstöðina,
Kvikmyndasjóð (sem
bólgnar óðum) og ekki
síst 12% endurgreiðslu
kostnaðar vegna kvik-
myndagerðar á Íslandi.
Síðasttalda atriðið hef-
ur náð að laða hingað
nokkrar stórmyndir,
auk alls kyns minni verkefna þar
sem erlendir aðilar vinna með ís-
lenskum starfssystkinum sínum.
Þrátt fyrir 12% endurgreiðsluna
skila þessi verkefni tekjum í rík-
issjóð. Mest er um vert að kvik-
myndin er orðin burðug atvinnu-
grein og teygir anga sína svo víða
því að gerð einnar kvikmyndar koma
nefnilega ótal margir hópar – leik-
arar, tónlistarmenn, förðunarfólk,
iðnaðarmenn, alls kyns tæknifólk,
þjónusta ýmiss konar, hótel, matur
o.s.frv. Gerð einnar stórmyndar er
hressileg innspýting fyrir efnahags-
lífið – að ekki sé talað um svæðin þar
sem tökur fara fram.
Endurgreiðslan hækkuð í 14%
Fyrir iðnaðarnefnd lá frumvarp
iðnaðarráðherra um framlengingu
og einföldun á 12% endurgreiðslu
kostnaðar kvikmyndar. Allir nefnd-
armenn tóku mjög fagnandi hvatn-
ingu iðnaðarráðherra um að hækka
endurgreiðsluhlutfallið upp í 14%.
Þannig var frumvarpið afgreitt út úr
iðnaðarnefnd með samþykki allra
nefndarmanna. Sýnir það vel hve
sterka stöðu þessi unga listgrein
hefur innan þingsins. Sókn íslenskra
kvikmynda mun halda áfram – knúin
af sköpunarþrá, menntun, íslenskri
náttúru, menningu og hvetjandi að-
gerðum stjórnvalda. Kvikmynda-
gerð er kærkomið egg í atvinnu- og
menningarkörfu okkar.
Kvikmyndagerð
blómstrandi atvinnugrein
Hjálmar Árnason skrifar um ís-
lenska kvikmyndagerð
»Enginn vafileikur á að
tilteknar stjórn-
valdsaðgerðir
hafa stuðlað að
hinni blómlegu
uppbyggingu
kvikmyndagerð-
ar hér á landi.
Hjálmar Árnason
Höfundur er formaður iðn-
aðarnefndar Alþingis.
ÞAÐ er áhyggjuefni að sjúkra-
hús landsins skuli rekin með halla.
Hvers vegna skyldi það vera
áhyggjuefni? Þetta er
verðug spurning í
ljósi þess hve ágeng-
ur hallarekstur
sjúkrahúsa er orðinn
í þjóðfélagsumræð-
unni. Auðvitað er það
svo að í rekstri
sjúkrahúsa er margt
sem betur mætti
fara, og hef ég ekki
sagt mitt síðasta orð
í því efni. En hitt er
þó staðreynd að
hallareksturinn á
Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi, svo
dæmi sé tekið, er til-
kominn vegna þess
að Jón Jónsson þurfti
að láta gera að við-
beinsbroti og þó ekki
síður vegna hins að
nýrnadeild spítalans
er farin að vinna
kraftaverk, veita sí-
fellt fleira fólki þá
þjónustu, lækningu
og stuðning sem best gerist í
heiminum! Er þetta áhyggjuefni?
Nei. Þetta er að sjálfsögðu fagn-
aðarefni. Hitt er áhyggjuefnið að
menn skuli láta niðurskurð-
arpólitíkusana ráða för í velferð-
arþjónustunni. Þeir hafa m.a. fryst
framlög til Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss að raungildi frá alda-
mótum. Hvað hefur það þýtt?
Eftir því sem spítalinn hefur
sinnt hlutverki sínu betur – lækn-
að fleiri viðbeinsbrotna og gert
lífið bærilegra fyrir nýrnasjúka –
þeim mun meiri hefur
hallinn orðið! Og þá
væntanlega, því óá-
byrgari hefur rekst-
urinn verið talinn! Að
sjálfsögðu er það ekki
svo. Þegar rík-
isstjórnin „jók“ fram-
lög til LHS á síðustu
metrum fjárlagaum-
ræðunnar urðum við
vitni að pólitískum
loddaraskap, sem
reyndar einkenndi
alla fjárlagavinnuna.
Skorið hafði verið við
nögl í upphafi, á nán-
ast öllum sviðum. Síð-
an kom góða kosn-
ingavæna
ríkisstjórnin og
greiddi götu allra
þjakaðra. Þar á meðal
sjúkrahúsa sem rekin
voru „með halla“. Í
mínum huga er halli
sjúkrahúsanna ekki
stóra áhyggjuefnið –
heldur stjórnmálamenn sem búa
hann til – og kannski líka, alla
vega í sumum tilvikum, fjölmiðlar
sem leyfa þessu sjónarspili rík-
isstjórnarinnar að viðgangast
átölulaust.
Um hallarekstur
á sjúkrahúsum
Ögmundur Jónasson fjallar
um rekstur sjúkrahúsa
Ögmundur Jónasson
» Í mínumhuga er halli
sjúkrahúsanna
ekki stóra
áhyggjuefnið –
heldur stjórn-
málamenn sem
búa hann til ...
Höfundur er alþingismaður.