Morgunblaðið - 03.02.2007, Blaðsíða 23

uppeldi
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2007 23
T
ölvufíkill trylltist. Lög-
regla kölluð á heimili
vegna deilna um tölvu-
notkun.“ Þetta eru tvær
fyrirsagnir frétta sem
birtust í Morgunblaðinu á síðustu
dögum. Í báðum tilfellum er sagt frá
því að unglingar hafi misst stjórn á
skapi sínu þegar foreldrar þeirra ætl-
uðu að setja þeim mörk varðandi
tölvunotkun.
„Þetta hefur verið kallað netfíkn,“
segir Eyjólfur Örn Jónsson sálfræð-
ingur. „Algengasta orsökin eru svo-
kallaðir „online-leikir“ á borð við Eve
Online, World of Warcraft og Coun-
ter Strike sem krakkarnir festast
ansi heiftarlega í.“
Drjúgur hluti vinnu Eyjólfs geng-
ur einmitt út á að aðstoða unglinga
við að losna undan viðjum netfíkn-
arinnar en hann segir allan gang á
því hversu miklum tíma krakkarnir
eyða í tölvunni. „Á afvötnunar-
stöðvum erlendis er talað um að ef
tölvunotkunin utan vinnu er komin
upp í 38 tíma á viku hljóti það að vera
orðið vandamál og farið að stela tíma
frá öðrum athöfnum. Við fáum til
okkur einstaklinga sem eru allt frá 20
tímum á viku og upp í rúmlega 100
tíma í viku í tölvunni.“
Hann segir tölvuleikjafíknina al-
gengasta meðal stráka og karlmanna
undir 30 ára aldri. Langstærsti hóp-
urinn sé þó á aldrinum 14 til 19 ára.
„Krakkarnir eru alltaf lengur og
lengur í leikjunum og smám saman
fer það að ganga út yfir annað í líf-
inu.“
Staðna í þroska
Eyjólfur segir þetta hafa víðtæk
áhrif. „Skóli og íþróttir eru með því
fyrsta sem fer. Fljótlega byrja
krakkarnir að skrópa og oft á tíðum
komast foreldrarnir ekki að því fyrr
en seint og um síðir. Ég hef heyrt
nokkur dæmi um menntaskólastráka
sem komust upp með að skrópa í
næstum heilt ár því þeir fóru út á
sama tíma og foreldrarnir og komu
síðan heim tveimur mínútum seinna
til að spila.“
Eðlilega hefur þetta mikil áhrif á
námsárangur piltanna. „Stærstu
áhrifin af netnotkuninni eru hins veg-
ar þau að hún rífur krakkana úr
raunveruleikanum og það stöðvar
eðlilegan þroska. Það hefur jafnvel
verið talað um 21 árs einstaklinga
með félagsþroska á við 12 ára í þessu
sambandi.“
Hann segir að í raun missi ungling-
arnir af lífinu á meðan á ofnotkuninni
stendur. „Þeir missa af því sem
krakkar og unglingar eiga að vera að
gera. Á þessum tíma eru þeir að
ganga í gegnum ákveðið þroskastig
og ef þeir eru einhvers staðar í öðrum
heimi taka þeir ekki út þennan eðli-
lega þroska. Þeir hafa kannski aldrei
lært að tala við stelpur, aldrei tekið
þátt í íþróttum eða félagslífi, aldrei
sinnt neinum áhugamálum o.s.frv.“
Vandamálið eykst
Gríðarleg aukning hefur orðið í til-
fellum sem þessum að undanförnu að
sögn Eyjólfs. „Þetta vandamál er að
stækka og það mun halda áfram að
stækka. Í fyrra var talað um að 10%
netnotenda myndu ánetjast. Strax í
lok síðasta árs var talað um að þetta
yrðu einn af hverjum átta eða um
12%. Enda eru þessir leikir alltaf að
þróast og eftir því sem þeir verða
stærri og meiri eykst vandamálið.
Fyrir marga var 16. janúar í ár stór
dagur því þá kom viðbót við World of
Warcraft. Margir krakkar hlökkuðu
meira til þess en jólanna.“
Inntur eftir því hvað veldur því að
drengirnir ganga berserksgang á
heimilum sínum segir Eyjólfur: „Það
tengist því þegar foreldrarnir reyna
að taka í taumana eins og þeir ein-
mitt þurfa að gera. Hins vegar er
þetta eins og með aðra fíkn – ef fíkill-
inn fær ekki það sem hann leitar í
verður hann pirraður og líður illa. Við
höfum dæmi um krakka sem hóta að
fremja sjálfsmorð, sem rústa her-
bergjunum sínum, læsa sig inni, stela
og hlaupa að heiman þegar foreldr-
arnir hafa slökkt á tölvunum. Sög-
urnar sem við fáum að heyra eru
ótrúlegar.“
Hann segir atvikin frá í síðustu
viku því langt í frá að vera einsdæmi.
„Við heyrum endalaust um fleiri for-
eldra sem glíma við þetta.“
ben@mbl.is
Ungir fíklar í netheimum
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Háðir „Stærstu áhrifin af netnotkuninni eru þau að hún rífur krakkana úr raunveruleikanum og það stöðvar eðli-
legan þroska,“ segir Eyjólfur Örn Jónsson sem m.a. vinnur við að aðstoða unglinga út úr tölvuleikjafíkninni.
Hvað fær ungling til að
ganga berserksgang á
heimili sínu vegna tölvu-
notkunar? Bergþóra
Njála Guðmundsdóttir
komst að því að netfíkn
er raunverulegt og vax-
andi vandamál.
Fyrir marga var
16. janúar í ár stór
dagur því þá kom
viðbót við World of
Warcraft. Margir
krakkar hlökkuðu
meira til þess en
jólanna.
Eyjólfur segir oft erfitt fyrir for-
eldra að átta sig á því að tölvunotk-
un unglingsins sé farin úr bönd-
unum. „Samfélagið hefur lengi vel
viðurkennt tölvuna sem hið mesta
þarfaþing og í góðu lagi. Og svo
lengi sem krakkarnir eru ekki úti
að drekka og sprauta sig eru for-
eldrarnir ánægðir. Þeir eru jafnvel
bara stoltir af börnunum sínum fyr-
ir að vera svona klár í tölvunni.
Áhyggjurnar fara svo að koma þeg-
ar unglingurinn hættir að þrífa sig
eða að koma í mat.“
En hvað eiga foreldrar að gera
þegar þeir gera sér grein fyrir því
að um vandamál sé að ræða? Eyjólf-
ur segir lítið um sérhæfð úrræði á
Íslandi enn sem komið er. „Það
helsta sem fólk getur gert er að
leita til sálfræðinga sem hafa unnið
með þetta. Í samvinnu við þá þarf
að koma á einhvers konar kerfi
með krökkunum og sýna þeim fram
á að þeir ráði ekki við netfíknina og
séu að missa sig.“
Hvað er
til ráða?
 Eyjólfur segir foreldra fyrst og
fremst þurfa að setja sig inn í
netheiminn til að skilja hvað það
er sem krakkarnir eru að gera á
netinu.
 Mikilvægt er að styrkja krakk-
ana félagslega eins og hægt er
og hvetja þá til að taka þátt í fé-
lagslegum athöfnum. „Oft eru
þetta krakkar sem eiga fáa vini,
eru svolítið á skjön við restina af
skólafélögunum og leita því í
tölvuna,“ segir Eyjólfur.
 Ekki heimila ótakmarkaðan að-
gang að tölvunni. Það er sjálf-
sagt að setja ákveðin tímamörk
og tveir tímar á dag ætti að vera
feikinóg tölvunotkun fyrir með-
alungling. Þetta neyðir ungling-
inn til að finna annað til að fylla
tíma sinn með.
 Erfiðara er að fylgjast með
tölvunotkuninni ef unglingurinn
hefur eigin tölvu inni í herberg-
inu sínu þar sem hann getur læst
að sér. Mun betra er að hafa tölv-
una í opnu rými þar sem foreldr-
arnir geta fylgst með hversu
miklum tíma krakkinn eyðir í
tölvunni og hvað hann er að gera
í henni.
Fyrirbyggj-
andi aðgerðir
ÖRBYLGJUOFN er misvinsælt heimilistæki og þó
sumir noti hann varla til annars en að búa til örbylgju-
popp þá gegnir hann veigameira hlutverki á öðrum
heimilum.
Örbylgjuofninn má þó vel nota til annarra hluta en
eldamennsku og birti breska dagblaðið Guardian á dög-
unum lista, sem hér er gripið niður í, yfir aðra
notkunarmöguleika ofnsins.
Drepa bakteríur í eldhústuskum og -svömpum.
Með því að setja tuskurnar og svampana inn í örbylgju-
ofninn í tvær mínútur á fullum styrk er hægt að drepa
99% af óæskilegum bakteríum.
Ná meiri safa úr sítrusávöxtum. Þeir eru þá settir
inn í ofninn í 15–20 sekúndur og látnir mýkjast.
Bakteríuhreinsa mold fyrir græðlinga. Um 400 g af
mold er komið fyrir á flötum bakka. Stillt á hæsta hita í
u.þ.b. 90 sekúndur eða þar til rjúka fer úr moldinni.
Lífga við gamlan maskara. Burstinn er settur í ofn
ásamt vatnsglasi á háan hita í 30–40 sekúndur og mýk-
ist við það upp á ný.
Þurrka kryddjurtir. Jurtirnar eru þvegnar, lagðar á
eldhúsrúllupappír og pappírsblað líka lagt ofan á. Stillt
á háan hita í 40 sekúndur.
Búa til brauðrasp. Brauðsneiðar settar í örbylgju-
ofninn þar til þær eru nógu þurrar til að hægt sé að
mylja þær niður í brauðrasp.
Sótthreinsa sultukrukkur. Sex krukkur settar í ofn-
inn með um 3 sm lagi af vatni í hverri. Hitað í 1½–2
mínútur eða þar til suða kemur upp. Takið þá úr ör-
bylgjuofninum, hellið vatninu úr og krukkurnar eru til-
búnar fyrir næstu notkun.
Ný not fyrir
örbylgjuofninn
Morgunblaðið/ÞÖK
Örbylgjuofn Hver segir að þá megi bara nota fyrir mat?