Morgunblaðið - 03.02.2007, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞEGAR ákvæði stjórnarsáttmál-
ans ná ekki fram að ganga er það
skýlaust merki þess að stjórn-
arsamstarfið er að liðast í sundur. Í
sáttmála núverandi
ríkisstjórnar Sjálf-
stæðisflokks og Fram-
sóknarflokks er eft-
irfarandi ákvæði í
kaflanum um sjáv-
arútvegsmál:
„Ákvæði um að auð-
lindir sjávar séu sam-
eign íslensku þjóð-
arinnar verði bundið í
stjórnarskrá“.
Skipuð var nefnd til
þess að undirbúa
breytingu á stjórn-
arskránni. Í henni
eiga sæti fulltrúar
allra flokka sem sæti
eiga á Alþingi. Nefnd-
in hefur kynnt tillögur
sínar, enda ekki
seinna vænna. Leggja
þarf fram frumvarp á
Alþingi og afgreiða
það sem lög fyrir
þinglok, sem verða
um miðjan mars.
Reyndar er nefndin
aðeins með eina til-
lögu, sem lýtur að því
að framvegis verði
breytingar á stjórn-
arskránni samþykktar
í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Allt í lagi með hana, enda
hef ég t.d. flutt sambærilega tillögu
á Alþingi sem er til meðferðar hjá
þingnefnd.
En hvergi er að finna tillögu um
að auðlindir sjávar séu sameign ís-
lensku þjóðarinnar eins og stjórn-
arflokkarnir sammæltust um í upp-
hafi kjörtímabilsins. Hvorugur
flokkurinn hefur dregið til baka
stuðning sinn. Ég veit ekki annað
en að allir stjórnarandstöðuflokk-
arnir hafi lýst yfir stuðningi við
málið. Hver er þá vandinn? Svör
sem ég hef fengið eru á þá lund að
ágreiningur sé uppi, en ekki hver
geri ágreininginn. Að því gefnu að
stjórnarandstaðan standi við stuðn-
ing sinn er augljóst að ágreining-
urinn er innan stjórnarliðsins.
Þá vaknar spurningin: Er sá
ágreiningur af hálfu annars stjórn-
arflokksins og beinist gegn hinum?
Ef svo er þá stendur stjórnarsam-
starfið völtum fótum. Það má rifja
það upp að það hefur verið flokks-
stefna Framsóknarflokksins síðan
2001 að setja umrætt ákvæði inn í
stjórnarskrá. Krafan um þetta
ákvæði í stjórnarsáttmálanum kom
frá Framsókn-
arflokknum.
Það tengist ákvörðun
um sjávarútvegsstefnu
Framsóknarflokksins
sem afgreidd var
haustið 2001 á mið-
stjórnarfundi eftir mik-
il fundahöld og harðan
ágreining. Þá varð það
niðurstaðan að styðja
óbreytt kvótakerfi
gegn því að einmitt
þetta ákvæði kæmi inn
í stjórnarskrána um
þjóðareignina á auð-
lindum sjávar. Það var
lykilatriði í niðurstöð-
unni og varð til þess að
meirihluti náðist innan
flokksins fyrir óbreyttu
kvótakerfi.
Ég stóð ekki að þess-
ari niðurstöðu og sagði
við það tækifæri að
þarna hefði verið valin
leið útgerðarmanna.
En ákvað að una nið-
urstöðunni og vinna að
því að hrinda henni í
framkvæmd, enda
ávinningur í stjórn-
arskrárákvæðinu þrátt
fyrir allt. En viti menn,
nú þegar dregur að því að efna
þetta ákvæði stjórnarsáttmálans
gufar málið upp í óljósum ágrein-
ingi. Hvað veldur? Er Sjálfstæð-
isflokkurinn að ganga á bak skuld-
bindinga sinna? Getur það verið að
LÍÚ hafi það sterk tök innan Sjálf-
stæðisflokksins að flokkurinn stöðvi
málið? Eða er draugagangur innan
Framsóknarflokksins?
Nú duga engin loðmollusvör, leið-
togar stjórnarflokkanna verða að
gefa skýr svör eða er það kannski
stjórnarandstaðan sem leggst gegn
málinu? Og ef svo er, hvenær var
það ákveðið að stjórnarandstaðan
réði því hvort ákvæði stjórnarsátt-
málans næðu fram að ganga?
Er ríkisstjórnin
að falla?
Kristinn H. Gunnarsson fjallar
um stjórnarsamstarfið og til-
lögur um breytingu á stjórn-
arskránni
Kristinn H. Gunnarsson
»En hvergi erað finna til-
lögu um að auð-
lindir sjávar séu
sameign ís-
lensku þjóð-
arinnar eins og
stjórnarflokk-
arnir sammælt-
ust um í upphafi
kjörtímabilsins.
Höfundur er varaformaður
sjávarútvegsnefndar Alþingis.
ÞAÐ var í apríl 2003 að Guðjón
Arnar Kristjánsson upplýsti Mar-
gréti Sverrisdóttur um að Jón
Magnússon, lögmaður, hefði kom-
ið að máli við sig og boðizt til að
ganga til liðs við Frjálslynda
flokkinn. Hann setti aðeins eitt
skilyrði: Að Sverrir Hermannsson
og hans fólk yrði með öllu sett til
hliðar í flokknum.
Undirritaður og Margrét
Sverrisdóttir heimsóttu Guðjón í
skrifstofu hans í Vonarstræti 12
og spurðu hvort hann ætlaði að
verða í slagtogi við Jón þennan.
Þá skeði það í fyrsta og eina skipt-
ið í samvinnu okkar Guðjóns að
hann missti stjórn á skapi sínu.
Hann barði í borðið og æpti með
froðukúfa í munnvikum að hann
léti ekki segja sér fyrir verkum og
sér stæði á sama hvaðan flokk-
urinn fengi atkvæði „ef þau bara
skiluðu sér.“
Nú hafa vonir Guðjóns Arnars
rætzt. Hann og Frjálslyndi flokk-
urinn hafa hlotið fullt fylgi hjá
botnfallinu í íslenzkri pólitík á
dæmalausustu samkomu sem
nokkur flokkur hefir nokkru sinni
haldið og hét landsþing Frjáls-
lynda flokksins. Þar voru öll lög
og allar reglur um þinghald þver-
brotin og leidd óbærileg skömm
yfir flokkinn. Það er eftir öðru að
miðstjórn flokksins upplýsir í
Fréttablaðinu 1. febrúar að lands-
þingið hafi farið ágætlega fram,
og fullyrðir með því að 800 manns
á þinginu hafi verið bæði blindir
og heyrnarlausir.
Fyrir atbeina formanna Frjáls-
lynda flokksins var mánuðum
saman haldið uppi linnulausum ly-
gaáróðri um Margréti Sverr-
isdóttur í útvarpi Sögu. Fremstur
í þeim áróðurshópi var marg-
dæmdur tugthúslimur ættaður
frá Fáskrúðsfirði með álnarlangt
sakavottorð. Og útvarpi Lyga-
sögu guldu formennirnir sjálfir
torfalögin með því að kaupa af því
auglýsingar fyrir hálfa milljón,
sem þeir lásu sjálfir upp í rógs-
smiðjunni.
Fyrst óþokkum tókst að leika
Frjálslynda flokkinn svo grátt
sem raun ber vitni má með sanni
segja að farið hefur fé betra. Eng-
um ærukærum manni dettur í
hug að óbreyttu að hafa nein sam-
skipti við þann rumpulýð sem nú
ræður ríkjum í flokknum.
Það sársaukafulla fyrir und-
irritaðan er að góður maður og
gamall vinur og samstarfsmaður,
Guðjón Arnar Kristjánsson, skuli
hafa orðið leiksoppur þessa lýðs.
Að hann skuli vera sá, sem verst
er leikinn og gæfuleysið fellur að
breiðu baki og síðum. Það er sorg-
legra en tárum taki, að þegar upp
er staðið skuli hann hafa látið sér
miklu verri menn reisa sér póli-
tíska níðstöng, sem gína mun yfir
honum um langa framtíð – með
höfuð Jóns Magnússonar trón-
andi á toppi.
Sverrir Hermannsson
Leiksoppurinn
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.
HVAÐ er öryrki? Veit það nokkur?
Við sjáum öryrkja í hjólastólum og við
sjáum öryrkja í Reykjavíkurmaraþon-
inu. Kona sagði í ljósvaka að kynsyst-
ur sínar væru orðnar
svo meðvitaðar að þær
skynjuðu fötlun sína
fyrr en karlarnir, þing-
kona sagði á sama vett-
vangi að greiningar
væru orðnar skilvirkari
og fólk opnara en áður
að koma fram og við-
urkenna mein sín. Af-
leiðingin sú að ör-
yrkjum fjölgar vegna
meiri umræðu og með-
vitundar. Auðvitað er
þetta rétt en er þetta
gott?
Hver sem er getur komið til læknis
og sagst vera óvinnufær vegna and-
legra áþjána eða líkamlegra. Tekin er
röntgenmynd af bakinu sem sýnir
ekkert en sjúklingurinn kvartar samt.
Þá er fengin sneiðmynd sem sýnir
heldur ekkert en sjúklingurinn kvart-
ar samt. Sjúkraþjálfun en sjúkling-
urinn lagast ekkert. Megrun en sjúk-
lingurinn léttist ekkert. Þunglyndislyf
skipta heldur ekki sköpum og afeitrun
gagnslaus. Sálfræðingurinn er fífl, fé-
lagsráðgjafinn api, læknirinn bæði og
í ofanálag ráðalaus. Sjúklingurinn er
búinn að vera á sjúkradagpeningum í
nokkra mánuði og á vonarvöl. Einhver
framfærsla verður að koma til og far-
vegirnir aðeins tveir. Að sjúklingurinn
taki sjálfur af skarið eða
velferðarkerfið. Illu
heilli er seinni kosturinn
æ oftar valinn. Þetta er
veruleikinn og skýrir
hinna miklu fjölgun ör-
yrkja. Aðrar skýringar
eru kannski vinsælli,
þessi hinsvegar blasir
við þeim sem gerst
þekkja.
En hvers vegna fara
konur þessa leið fremur
en karlar? Víst má færa
rök fyrir því að sjúk-
dómar skipi hærri sess í
hugarheimi kvenna en karla en lág
laun og minna svigrúm á vinnumark-
aði tel ég þó ráðandi. Það að fólk í áln-
um fari síður þessa leið segir okkur
líka að bágur efnahagur spilar stóra
rullu og er jafnvel undirrót dæmi-
gerðra meina sem leiða nú til örorku
en hefðu aldrei komið til álita fyrr á
árum.
Hvað getum við gert? Heilmargt,
góð byrjun væri að þrengja mjög skil-
greiningu öryrkja. Annað, að trún-
aðarlæknir sjúklings yrði aðeins ráð-
gefandi varðandi örorku, matið sjálft
væri í höndum lækna sem væru
ókunnir sjúklingnum. Þriðja, aðhald
varðandi meðferðarúrræði, að sjúk-
lingur ræki þau samviskusamlega og
auki þannig ábyrgð á eigin bata. Þessi
þrenna gæti fækkað öryrkjum um-
talsvert og gefið svigrúm til hærri ör-
orkubóta.
Eitt helsta vandamálið í þessu ferli
er lítill batavilji fólks. Tillögu læknis
um breytingar er sjaldan eða aldrei
vel tekið. Ekki vil ég segja að fólk
sæki örorku að gamni sínu en kannski
er hún þægileg leið til að þurfa ekki að
kljást við sjálfan sig, ágætis útskot
sem kerfið býður upp á. Augljóslega
þurfum við að hugsa okkar gang í
þessum efnum og loka þeim dyrum
sem augljóslega eru ofnýttar. Örorka
verður auðvitað alltaf hluti af sam-
félaginu en eins og kerfið vinnur í dag
njóta hennar í vaxandi mæli aðilar
sem gætu verið annars staðar.
Örfoka örorka?
Lýður Árnason fjallar um hugs-
anlega ástæðu aukinnar örorku
»Ekki vil ég segja aðfólk sæki örorku að
gamni sínu en kannski
er hún þægileg leið til að
þurfa ekki að kljást við
sjálfan sig …
Lýður Árnason
Höfundur er heilbrigðisstarfsmaður.
RÍKISSTJÓRNIN hefur lagt
fram frumvarp til laga um að af-
henda Landsvirkjun til eignar land
og vatnsréttindi á
svæði Búrfellsvirkj-
unar. Landið sem um
ræðir er 25 ferkíló-
metrar að stærð og
hefur verið úrskurðað
þjóðlenda. Með því að
gera land innan þjóð-
lendna að séreign-
arlandi er verið að
kasta sprengju inn í
heita þjóðlendu-
umræðu. Þau áform
ganga í berhögg við
röksemdir og hug-
myndafræði sem
standa að baki þjóðlendulögunum.
Hugtakið þjóðlenda afmarkar land
og auðlindir sem verða ævarandi
sameign þjóðarinnar og ekki má
selja eða afhenda öðrum til eignar.
Landsvirkjun getur haldið nauð-
synlegum réttindum til mann-
virkjagerðar og vatnstöku fyrir
Búrfellsvirkjun án þess að eignast
landið.
Grímulaus einkavæðing
á þjóðlendum
Einkavæðing Landsvirkjunar er
hafin. Orkuver og virkjanaréttur
geta gengið kaupum og sölum.
Markaðsvæðing raforkukerfisins er
í fullum gangi. Það reyna nú lands-
menn í verðhækkunum víða um
land. Almennir raforkunotendur og
fyrirtækin í landinu greiða niður
raforkuna til stóriðjunnar. Það virð-
ist ekki duga til því nú á að afhenda
eignarrétt á landi og auðlindum inn-
an þjóðlendna til að bæta eiginfjár-
stöðu Landsvirkjunar. Vissulega er
fjárhagur Landsvirkjunar bágbor-
inn vegna stóriðjunnar. En þar sem
ríkið á enn Landsvirkjun er það
bara millifærsluatriði. Auðvitað sjá
allir hvað vakir fyrir ríkisstjórn-
arflokkunum: Það er að gera Lands-
virkjun seljanlegri með ævarandi
eignarréttindum á auðlindum lands-
ins. Forystumenn í Framsókn-
arflokki og Sjálfstæðisflokki hafa
lýst því yfir að ekki sé spurningin
um hvort heldur hvenær Lands-
virkjun verður seld. Er það þetta
sem þjóðin vill? Ég held ekki. Að
mínu mati hefur hvorki ríkisstjórn
né Alþingi heimild til að afhenda til
eignar land og réttindi innan þjóð-
lendna án þess þá að þjóðlendulög-
unum sé fyrst breytt. Vinstri græn
vilja að bundin sé í stjórnarskrá
ævarandi sameign þjóðarinnar á
þjóðlendum og auðlindum þeirra.
Glæfraspil að gefa
Landsvirkjun land
úr þjóðlendum
Ein rök ríkisstjórn-
arinnar fyrir afhend-
ingu á landinu eru að
styrkja lánshæfi
Landsvirkjunar og
þess vegna verði að
tryggja fyrirtækinu
eignarréttinn. Hvað
mega aðrir landeig-
endur segja sem nú
berjast fyrir rétti sín-
um? Gilda ekki sömu
rök fyrir þá? Hvar er nú jafnræð-
isreglan? Hvert verður fordæm-
isgildið ef ríkið selur úr þjóð-
lendum?
Landið sem nú á að afhenda
Landsvirkjun hefur verið dæmd
þjóðlenda. Skiptir gagnvart lög-
unum nokkru máli hver á í hlut eða
hvort sama land hefur einhvern
tíma verið gefið eða selt?
Ég er hlynntur því að dregin séu
skýr mörk eignarlanda og þjóð-
lendna. Ég tel einnig að auðlindir
eins og vatn og jarðhiti eigi að vera í
sameign þjóðarinnar. Landeiganda
sé heimilt að nýta þessar auðlindir
með skilgreindum hætti en ekki
verði um séreignarhald að ræða.
Þau áform ríkisstjórnarinnar að
brjóta gegn grundvallarrökum og
hugmyndafræði sem liggja að baki
þjóðlendulögunum er hreint glæfra-
spil.
Áform um einkavæðingu á landi
innan þjóðlendna er annaðhvort
meðvituð aðgerð til að hleypa þjóð-
lendumálinu endanlega í uppnám
eða þá er ríkisstjórnin blind og rek-
in áfram af erlendum álfyrirtækjum
sem halda stjórnvöldum í helj-
argreipum og krefjast varanlegs
eignarhalds á auðlindum landsins.
Það þarf engan að undra þótt
bændur og aðrir landeigendur, sem
margir eru einlægir náttúruvernd-
arsinnar, treysti ekki ríkisstjórn í
helgreipum erlendra álbræðslna
fyrir dýrustu náttúruperlum lands-
ins. Það kemur ekki á óvart þótt ein-
staka ráðherrar Framsóknarflokks-
ins leiki tveim skjöldum og gagnrýni
digurbarkalega utan þingsala þeirra
eigin framkvæmd á þjóðlendulög-
unum en styðji á þingi einkavæð-
ingu þjóðlendna í þágu erlendra ál-
bræðslna.
Hins vegar er mikið í húfi fyrir
framtíðarhagsmuni þjóðarinnar að
stöðva áform ríkisstjórnarinnar um
framsal eignarhalds á auðlindum og
landi úr þjóðlendum til Landsvirkj-
unar.
Ríkisstjórnin varpar
sprengju inn í þjóðlendumálin
Jón Bjarnason fjallar
um þjóðlendumálin »Ég er hlynntur þvíað dregin séu skýr
mörk eignarlanda og
þjóðlendna. Ég tel einn-
ig að auðlindir eins og
vatn og jarðhiti eigi að
vera í sameign þjóð-
arinnar.
Jón Bjarnason
Höfundur er þingmaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs í Norð-
vesturkjördæmi.
Rétt er að skrifa: Að því leyti er gæfan á næsta leiti.
Gætum tungunnar