Morgunblaðið - 09.02.2007, Qupperneq 20

20 FÖSTUDAGUR 9. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ÍSLENSKIR
tónlistarmenn fá
góða umfjöllun í
skandinavískum
fjölmiðlum í
þessari viku.
Í sænska
blaðinu Borås
Tidning fær Kaj-
ak, nýjasta plata
Benna Hemm-
Hemm góða
dóma.
Þar segir gagnrýnandinn, Joel
Sjöö, barnslega gleði skína í gegn-
um tónlistina og líkir henni við
barn sem er nýbúið að læra að
hjóla og hefur aldrei kynnst neinu
eins spennandi um ævi sína.
Hann segir plötu Benna Hemm-
Hemm vera það besta sem hefur
komið frá Íslandi síðan Björk og
Sigurrós komu fyrst fram á sjón-
arsviðið.
Í vefsíðu hins norska Bergens
Tidende er fjallað um bandaríska
tónlistarmanninn Nico Muhly og
nýjustu plötu hans Speaks vol-
umes, sem hann vann m.a. með ís-
lenska upptökumanninum Valgeiri
Sigurðssyni. En Valgeir og Muhly
kynntust þegar Valgeir var stadd-
ur í New York við vinnslu á plötu
Bjarkar Guðmundsdóttur, Me-
dúllu.
Muhly semur blöndu af kammer-
og raftónlist og hefur m.a unnið
með tónlistarmönnunum Philip
Glass, Steve Reich og Björk.
Speaks Volumes innheldur sjö
kammerlög, skreytt með raf-
hljóðum ýmiss konar sem Valgeir
sá um að framleiða
Gagnrýnandi Bergens Tidende,
Jan Oklum, er hrifinn af plötunni
og segir hana mjög innihaldsríka.
Góðir
dómar
Svíar hrifnir af
Benna HemmHemm
Benni Hemm
Hemm.
STEF Penney
hlaut að-
alverðlaun Costa-
bókmenntaverð-
launanna fyrir
skáldsögu sína
Tenderness of
Wolves eða Blíðu
úlfanna. Blíða
úlfanna er fyrsta
skáldsaga hinnar
37 ára gömlu
Penney sem hefur áður fengist við
handritaskrif. Kanada er sögusvið
bókarinnar en þangað hefur Pen-
ney aldrei farið vegna víðáttufælni,
að því er segir á vef BBC.
Costa-verðlaunin, sem áður voru
kennd við Whitbread, eru veitt fyrir
ánægjulegustu lesningu ársins, eftir
skáld með aðsetur í Bretlandi og
Írlandi. Í síðasta mánuði voru fimm
höfundum veitt verðlaun í jafn-
mörgum, mismunandi flokkum en
síðan er hefð fyrir því að einn
þeirra hljóti aðalverðlaunin, 25.000
pund.
Skáldsögu Penney, sem var valin
besta frumraun síðasta árs, var
þannig stillt upp á móti bestu
skáldsögunni, Restless eftir Willi-
ams Boyds, bestu ævisögunni,
Keeping Mom eftir Brian Thomp-
son, ljóðabók Johns Haynes, sem
hlaut verðlaun í sínum flokki, og
bestu barnabókinni, Set in Stone
eftir Lindu Newbery.
Skáldsaga Penney segir af
skosku pari á 19. öld sem flytur bú-
ferlum til Kanada.
„Allar sögur eiga sér sögusvið í
landslagi ímyndunaraflsins,“ sagði
Penney þegar hún tók við verðlaun-
unum. Hún upplýsti einnig að hún
væri byrjuð á nýrri bók. Að þessu
sinni væru sögusviðið Bretland.
Penney
fær Costa
Stef
Penney
OPNUÐ hefur verið sýning í
Hafnarborg á verkum Drafnar
Friðfinnsdóttur (1946–2000).
Verkin á sýningunni bera sterk
höfundareinkenni Drafnar sem
lét mikið að sér kveða í ís-
lensku listalífi og haslaði sér
völl í einum erfiðasta geira
grafíklistarinnar, tréristunni.
Á stuttum tíma vann hún fjöl-
margar tréristur sem marka
henni mikla sérstöðu í sögu ís-
lenskrar grafíklistar. Sýningin, sem lýkur 4. mars,
er opin alla daga nema þriðjudaga frá kl. 11 til 17
en fimmtudaga er opið til kl. 21. Frítt er í Hafn-
arborg líkt og í önnur hafnfirsk söfn.
Myndlist
Yfirlit yfir listferil
Drafnar
Dröfn
Friðfinnsdóttir
STÚDENTADANSFLOKK-
URINN, dansflokkur há-
skólanema, hóf starfsemi sína
þann 1. febrúar í fyrra. Nú er
komið að fyrstu sýningu
flokksins sem er dansleik-
húsverkið Sannar ástarsögur.
Sýningin fjallar um ástina í
ýmsum myndum og áhorfand-
inn fylgist með sýningu sem
lifnar fyrir framan hann í bók-
staflegum skilningi. Sýningar
verða í Tjarnarbíói kl. 20 í kvöld og svo 11. og 16.
febrúar. Miðasala er í símum 856-2446 og 856-
2488 eða í miðasölu Tjarnarbíós tveimur klukku-
stundum fyrir sýningar. Miðaverð er 1.500 kr.
Dans
Sannar ástarsögur í
Tjarnarbíói
Úr Sönnum
ástarsögum.
ÓPERAN Flagari í framsókn
eftir Igor Stravinsky verður
frumsýnd í Íslensku óperunni í
kvöld. Verkið byggir á átta litó-
grafíum eftir William Hogarth
frá árunum 1733-1735 sem lýsa
falli hins unga Tom Rakewell.
Texti óperunnar er eftir hið
þekkta breska ljóðskáld Willi-
am H. Auden og Chester Kall-
mann. Verkið var frumsýnt í
Feneyjum árið 1951 og er
Flagari í framsókn talin ein vinsælasta ópera sem
samin hefur verið eftir daga Puccinis. Þetta er í
fyrsta sinn sem verkið er sett upp hér á landi.
Nánari upplýsingar eru á www.opera.is.
Ópera
Framsóknarflagari
frumsýndur
Flagari í
framsókn.
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
ÞAÐ sérhæfir sig í því sem hnýsilegt
er aftur í öldum, fólkið sem hittist í
fyrirlestrasal Þjóðarbókhlöðunnar
kl. 12 á hádegi á morgun. Reyndar
eru það ekki hvaða aldir sem er sem
heilla hópinn, því það er Félag um
átjándu aldar fræði sem þar hittist til
aðalfundarstarfa og erindagjörðar.
Og hvað er svona merkilegt við
átjándu öldina?
Stórabóla, bólusóttin illskeytta
sem geisaði hér á landi 1707–09, ferill
hennar og afleiðingar, verða aðalmál
málfundarins sem hefst að aðalfundi
loknum, eða kl. 13.30. Fimm fræði-
menn flytja erindi um stórubólu. Ólöf
Garðarsdóttir, sagnfræðingur, sem
jafnframt stjórnar málþinginu, flytur
inngangserindi; Margrét Guðnadótt-
ir, prófessor emeritus í læknisfræði,
talar um bólusóttarveiruna; Örn
Ólafsson, stærðfræðidoktor, ætlar að
skýra breytileika í dánartölum milli
hreppa í stórubólu og skoða út frá
manntalinu 1703. Eftir kaffihlé rýnir
Eiríkur G. Guðmundsson, sagnfræð-
ingur og sviðsstjóri í Þjóðskjalasafni
Íslands, í það hvernig Stórabóla birt-
ist í skjölum embættismanna á far-
sóttarárunum. Að lokum flytur Loft-
ur Guttormsson,
sagnfræðiprófessor, erindi sem hann
kallar Hin bitra bólusótt – Dánir í
Möðruvallaklaustursprestakalli
1707.
Stórabóla svæsin í Norðrinu
„Það eru kannski ekki nýjar fréttir
af stórubólu sjálfri,“ segir Ólöf Garð-
arsdóttir aðspurð um hvort ný sann-
indi hafi komið í ljós um þennan
skæða faraldur, „en manni verður
hugsað til hennar í ljósi nýrra far-
aldra dagsins í dag, til dæmis fugla-
flensunnar og lungnafaraldursins,
sem kom upp í Asíu fyrir nokkrum
árum. Það eru uppi getgátur um að
fuglaflensan þróist í skæða flensu
sambærilega við spænsku veikina
1918. Stórabóla er samt ekki alveg
sambærileg. Hún var mjög svæsin
hér á Norðurhjara, þar sem lengra
leið á milli faraldra en sunnar í álf-
unni þar sem hún var landlæg. Þar
sem hún er landlæg fá nær eingöngu
börn og ungmenni sjúkdóminn, en
eldra fólkið sleppur vegna ónæmis
frá fyrri faröldrum. Hér liðu oft ára-
tugir milli faraldra og þá var ein-
ungis alelsta fólkið ónæmt fyrir sjúk-
dómnum. Fólk hér var mjög
varnarlaust. Heimildir frá 19. öld
sýna að í mannskæðum farsóttum á
borð við bólusótt og mislinga hafi lítil
börn líka dáið hreinlega vegna þess
að foreldrarnir örmögnuðust og gátu
ekki sinnt þeim,“ segir Ólöf.
Hún segir að í erindum Arnar og
Lofts komi fram að hátt í 30% ein-
staklinga á þeim svæðum sem þeir
skoðuðu hafi látist, og rími það við
skrif Jóns Steffensens prófessors
sem fyrstur rannsakaði farsóttir á
fyrri öldum hér á landi. „Það má alla
vega leiða að því líkum að um 20 pró-
sent þeirra sem fengu bólusóttina
hafi látist. Þetta var það alvarlegur
sjúkdómur að fólk var mjög hrætt.
Þeir sem lifðu hann af voru ónæmir
til æviloka.“
Losnaði um land til ábúðar
Áhrif Stórubólu á mannlíf og
menningu voru gríðarleg að sögn
Ólafar, en gengu þó hraðar yfir en
ætla mætti. „Það sem gerist í kjölfar
slíks mannfalls hér er að það losnar
um land til ábúðar, frjósemi eykst,
og giftingaraldur lækkar jafnvel
tímabundið í kjölfarið. Það tekur
jafnvel áratug að ná jafnvægi á ný.“
Ólöf segir að Félag 18. aldar fræða
sé ákaflega líflegt og haldi mikið af
fundum sem séu vel sóttir. Félagið
skipa bæði áhugasamir alþýðumenn
um ýmis málefni fortíðar, en líka
fræðimenn úr ýmsum greinum.
„Þeir sem koma svo á þingin okkar
er fólk úr öllum áttum,“ segir Ólöf
Garðarsdóttir.
Félag um átjándu aldar fræði minnist þess að 300 ár eru frá því Stórabóla geisaði
Fólk var hrætt við Stórubólu
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Stórabóla Ólöf Garðarsdóttir sagnfræðingur segir segir að hugmyndir
fólks um faraldra hafi breyst. 300 ár eru liðin frá því stórabóla herjaði.
Í HNOTSKURN
» Íslenskir annálar getafyrst um bólusótt árið
1240.
» Stórabóla var skæð bólu-sótt sem geisaði 1707–09.
» Sóttin barst hingað að lík-indum með fötum manns
sem lést í hafi, á leið til Ís-
lands, en kistill með föggum
hans var borinn í land og í hús.
» Talið er að þriðjungurþjóðarinnar, 18 þúsund
manns, hafi látist úr Stóru-
bólu.
» Sóttin lagðist þyngst á þásem fæddir voru eftir bólu-
sóttarfaraldurinn 1672.
» Síðasti bólusóttarfarald-urinn barst til landsins
1839.
» Engin farsótt hefur valdiðeins miklum skaða á Ís-
landi og bólusóttin.
» Bólusetningar gegn bólu-sótt voru og eru best
heppnaða heilbrigðisaðgerð
sem gripið hefur verið til.
» Vísbendingar eru um aðþróun vopngerðrar bólu-
sóttar hafi verið stunduð, en
Bretar, Bandaríkjamenn og
Rússar, fengu að „geyma“
bólusóttarveiruna á þremur
rannsóknarstofum, eftir að
sjúkdómnum hafði verið út-
rýmt.
STÓRABÓLA
BJARNI Daníelsson mun láta af störfum sem óp-
erustjóri Íslensku óperunnar í lok þessa starfsárs.
Hann tók við starfinu sumarið 1999 og hefur því
gegnt því í átta ár í vor. Bjarni segir að þessi ár
hjá Óperunni hafi verið mjög skemmtileg en sér
finnist nú tímabært að takast á við ný verkefni.
„Ég er ekki búinn að festa mig í neitt, og get lof-
að því að ég fer að gera eitthvað allt annað,“ sagði
Bjarni þegar haft var samband við hann í gær. Að-
spurður hvað hefði áunnist á þessum tíma segir
Bjarni margt hafa gerst og breyst til betri vegar.
„Ég er stoltur yfir því að Íslenska óperan skuli
vera starfrækt. Þetta eru átök. En þetta er líka
búið að vera rosa gaman og hefur gengið svolítið
betur eftir því sem árin hafa liðið.
Eftir að við fengum aukin framlög frá ríkinu
hefur þetta ekki verið eins erfitt. Við erum búin
að takast á við ýmsar spurningar og reyna að
svara þeim, til dæmis hvernig fastráðningum
verði best háttað, hver markaðsstaða Óperunnar
sé, hvað við getum leyft okkur í fjölbreytni í dag-
skrá, og svo höfum við auðvitað mikið tekist á um
húsnæðismálin,“ segir Bjarni. „Síðustu árin höf-
um við verið með öfluga samfellda dagskrá og við
eigum nýtt óperuhús í vændum í Kópavogi, þann-
ig að þetta hefur svosem ekki verið leiðinlegt. Ég
kom að húsi í miklum erfiðleikum og fer frá óp-
eruhúsi í blómlegri starfsemi.“
Bjarni er menntaður myndlistarmaður, kennari
og stjórnsýslufræðingur. Hann stundaði nám við
Kennaraháskóla Íslands og Myndlista- og hand-
íðaskóla Íslands, en þaðan lauk hann myndlist-
arkennaraprófi 1981. Hann var við meistaranám í
myndlist og kennslufræði myndlistar í Wisconsin-
háskóla í Bandaríkjunum 1982-84 og doktorsnám
í menntunarfræði við sama skóla 1984-86. Hann
lauk meistaraprófi í stjórnsýslufræði (MPA) frá
Viðskiptaháskólanum í Kaupmannahöfn 1999.
Bjarni hættir í Óperunni í vor
Morgunblaðið/Þorkell
Að hætta Bjarni Daníelsson óperustjóri
♦♦♦