Morgunblaðið - 12.05.2007, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í VIÐHORFSGREIN í Morg-
unblaðinu 9. maí gerir Kristján G.
Arngrímsson tilraun til þess að bera
saman gildi Central Park í NY og
flugvallar í miðborg Reykjavíkur.
Hann bendir á að hvort tveggja er
stórt „opið“ svæði sem vegna legu
sinnar má breyta í verðmætt bygg-
ingarland. Lengra nær samanburð-
urinn ekki enda um fullkomlega
óskyld fyrirbæri að ræða. Central
Park er almenningsgarður opinn öll-
um íbúum og gestum New York-
borgar en Reykjavíkurflugvöllur
rammgirt samgöngumannvirki sem
engum er hleypt inn á nema þeim
20% þjóðarinnar sem stundum nýta
sér innanlandsflug. Það kemur fram í
greininni að Kristján Arngrímsson
er einn þeirra.
Umhverfisvænt að byggja
miðborg
Kristján biður Samtök um betri
byggð að útskýra fyrir sér hvers
vegna þau vilji byggja miðborgina
inn á Vatnsmýrarsvæðið og telur að
það auki á bílafjöldann sem er meira
en nægur fyrir í borginni að hans
mati. Því er til að svara að miðborg-
arbyggð á flugvallarsvæðinu mun
fyrst og fremst fjölga fólki og fyr-
irtækjum þar en ekki bílum. Lega
flugvallarins hefur frá stríðslokum
heft eðlilega þróun Reykjavíkur og
er meginorsök þess að hér var skipu-
lögð bílaborg með sífellt alvarlegri
afleiðingum fyrir heilsu íbúanna,
mengun og umhverfisspjöllum. Eina
leiðin til þess að snúa þeirri þróun við
er að byggja miðborgarbyggð í mið-
borgarlandinu en flytja flugvöllinn út
í jaðar höfuðborgarsvæðisins. Þannig
er skipulagið í New-York. Þannig er
það í flestum menningarborgum. Vel
skipulögð miðborg, þar sem mikill
mannfjöldi býr og starfar, verslar og
nýtur afþreyingar og útivistar er ein-
hver umhverfisvænsti lífsmáti sem
stendur nútímafólki til boða. Leiðir
milli áfangastaða eru stuttar og fjöldi
fólks getur sinnt flestum erindum
sínum fótgangandi. NY-búinn mun
vera sá sem setur einna minnst
mengunarmark (foot-print) á jörðina
með lífsháttum sínum vegna þess hve
borgin er þétt og vel skipulögð. 50
manns á hektara er sá lágmarksfjöldi
íbúa sem þarf til að skapa grundvöll
fyrir sjálfbærar almennings-
samgöngur samkvæmt alþjóðaú-
treikningum eins og Samtök um
betri byggð hafa ótal
sinnum bent á.
Flugvöllur í Cent-
ral Park
Í Morgunblaðinu 8.
maí var sagt frá ung-
lingspiltum sem fóru
yfir flugvallargirð-
inguna með hjóla-
brettin sín og brutu
þar með öryggis-
reglur og settu sjálfa
sig og aðra í lífshættu
með tiltæki sínu. Ef
Reykjavíkurflug-
völlur væri sambærilegur við Central
Park hefðu þeir verið þarna í sínum
fulla rétti og enginn getað amast við
þeim. Ef borgin lægi þar sem eðlilegt
er að hún liggi væri unnt að gera
Hljómskálagarðinn að okkar Mið-
garði og opna fyrir vötn og tjarnir
alla leið út í Skerjafjörð og leggja
hjólabrettabraut eins langa og flug-
braut. Allur sá mannfjöldi sem byggi
og starfaði, verslaði og fundaði í 102
Reykjavík gæti farið fótgangandi
ýmist í Garðinn eða Öskjuhlíðina til
að anda að sér fersku lofti og skógar-
ilmi. Þannig nýta borgarbúar al-
menningsgarða. Okkar Miðgarðs-
svæði var tekið undir flugvöll í stríð-
inu og gegndi mikilvægu hlutverki á
sínum tíma. Nú eru aðrir tímar. NY-
búar myndu aldrei sætta sig við flug-
völl í Central Park nema tímabundið
og af illri nauðsyn eins og í stríði. Það
gerir meiri hluti Reykvíkinga ekki
heldur. Þeir kusu um málið vorið
2001. Reykjavík verður að fá að
þróast í vel skipulagða og skilvirka
borg öllum Íslendingum og umhverfi
okkar til hagsbóta.
Steinunn Jóhannesdóttir og
Dóra Pálsdóttir svara Kristjáni
G. Arngrímssyni um Vatnsmýr-
ina og Reykjavíkurflugvöll
» Borg, þar sem mikillmannfjöldi býr og
starfar,verslar og nýtur
afþreyingar og útivistar
er umhverfisvænsti lífs-
máti sem stendur nú-
tímafólki til boða.
Steinunn
Jóhannesdóttir
Höfundar eru félagar
í Samtökum um betri byggð.
Dóra
Pálsdóttir
Í FYRRI grein minni, skattar og
skattalækkanir, gerði ég nokkra grein
fyrir skattahugtakinu og dró fram þá
staðreynd að skattar eru aldrei annað
en samneysla þegn-
anna og að skattar
verða ekki hækkaðir
eða lækkaðir með
breytingum á skatta-
lögum en aðeins með
breytingu á samneysl-
unni. Í þessari grein er
ætlunin að fjalla nokk-
uð um skattbyrði og
breytingar á henni á
síðustu áratugum.
Skattbyrði er hugtak
sem hefur oft borið á
góma á síðustu miss-
erum en skilningur á
því hugtaki virðist ærið
misjafn. Deilt hefur
verið um það hvort
skattbyrði hafi hækkað
eða ekki og hvort til-
teknar skattabreyt-
ingar hafi lækkað
skatta eða hækkað.
Í umfjöllun um
skatta á alþjóðavett-
vangi er skattbyrði
hugtak sem þýðir ein-
faldlega skattar eða
samneysla sem hlutfall
af VLF (vergri lands-
framleiðslu). Í þrengra
samhengi er talað um
skattbyrði einstakra skatttegunda t.d.
tekjuskatts eða virðisaukaskatts og þá
einnig sem hlutfall þess skatts af
VLF. Annar mælikvarði á skattbyrði
einstakra skatttegunda er með-
alskatthlutfallið þ.e. viðkomandi
skattur sem hlutfall af skattstofninum
t.d. tekjuskattur sem hlutfall af heild-
artekjum. Þannig má bera saman
skattbyrði einstakra hópa svo sem
manna með mismunandi tekjur, aldr-
aðra o.s.frv.
Góðar heimildir eru til um skatta á
Íslandi. Þjóðhagsstærðir svo sem
VLF og samneyslu má finna í
skýrslum OECD og fyrir hendi eru ít-
arlegar upplýsingar um álagningu
flestra skatta á heimasíðu ríkisskatt-
stjóra. Hafa þær verið flokkaðar og
greindar frá ýmsum sjónarhornum.
Ástæðulaust ætti því að deila um
staðreyndir varðandi skattbyrði
hvernig svo sem menn túlka þær.
Samkvæmt skýrslum OECD
hækkaði meðalskattbyrði í aðild-
arríkjum þess úr 32,5% í
36% á árunum 1985 til
2005. Á Íslandi hækkaði
meðalskattbyrðin úr um
31% í um 41% á sama
tíma eða um 10 pró-
sentustig sem var meiri
hækkun en í nokkru
öðru OECD-ríki að
Tyrklandi undanskildu.
Óumdeilanlegt er því að
skattar hafa hækkað og
skattbyrði aukist.
Við nánari greiningu
kemur í ljós að skatt-
byrði af virðisaukaskatti
hefur lækkað nokkuð á
árunum frá 1995 og að
nær alla hækkun skatt-
byrðarinnar má rekja til
breytinga á tekjuskatti
einstaklinga, sem var
28% af skatttekjum hins
opinbera í byrjun tíma-
bilsins en var orðinn
36% í lok þess.
Í OECD-ríkjunum
lækkuðu tekjuskattar
einstaklinga úr 10,5% af
VLF í 9,1% frá 1990 til
2004. Á sama tíma
hækkaði þetta hlutfall á
Íslandi úr 8,3% í 14,3%
eða um 6 prósentustig og var hlut-
fallið á Íslandi þá orðið það fjórða
hæsta í OECD.
Sé litið á tekjuskatta einstaklinga
sem hlutfall af heildartekjum þeirra
sést hið sama. Meðalskatthlutfallið
hefur á árunum 1993 til 2006 hækkað
úr rúmum 17% í um 22% eða um 5
prósentustig. Þessi hækkun var nokk-
uð jöfn og viðvarandi frá 1993 til 2002
en hlutfallið hefur haldist nær óbreytt
síðan.
Í ljósi framangreindra staðreynda
er ekki um það að deila að skattar
hafa hækkað hér á landi og skattbyrði
aukist á síðustu tveimur áratugum.
Þessi hækkun er óhjákvæmileg af-
leiðing af þeirri samfélagsþróun sem
hefur verið í gangi og kemur m.a.
fram í því að meiru er varið en áður til
samneyslunnar af ýmsum ástæðum.
Þegar það gerist hækka skattarnir og
skattbyrðin eykst hvað svo sem líður
loforðum um skattalækkanir.
Því hefur verið haldið fram að
skattbyrði hafi ekki hækkað því kaup-
máttur ráðstöfunartekna hafi aukist.
Slík röksemdafærsla er byggð á mis-
skilningi því skattbyrði getur hækkað
án þess að leiða til skerðingar á kaup-
mætti einstaklinga ef tekjur þeirra
vaxa á sama tíma meira en sem nem-
ur verðlagsbreytingum. Hækkun
skattbyrði við slíkar aðstæður þýðir
þó að kaupmáttur ráðstöfunartekn-
anna hækkar minna en kaupmáttur
tekna fyrir skatt. Einstaklingarnir sjá
á eftir stærri hluta af kaupmætti
tekna sinna til hins opinbera en áður
var sem þýðir að skattbyrðin hefur
aukist.
Hér hefur verið dregið fram að
skattbyrði á Íslandi hefur aukist í
samræmi við hækkun opinberra út-
gjalda á síðustu tveimur áratugum og
að hækkunin kemur fyrst og fremst
fram í hækkun á tekjuskatti ein-
staklinga. Þetta segir okkur að boð-
aðar skattalækkanir með breytingum
á skattalögum á undanförnum árum
hafa ekki skilað sér. Er það eðlilegt
því engin tengsl eru á milli slíkra
breytinga og þess sem ræður skatt-
byrðinni í reynd. Loforð um lækkun
skattbyrði með breytingum á skatta-
lögum eru í eðli sínu marklaus.
Þótt breytingar á skattalögum hafi
ekki áhrif á skattbyrðina í heild hafa
þær afgerandi áhrif á hvernig skatt-
byrðin breytist hjá einstökum hópum,
t.d. mismunandi tekjuhópum, öldr-
uðum, barnafólki o.s.frv. Er þar kom-
ið að meginhlutverki skattalaga, þ.e.
að sjá til þess að ákvörðun skatta sé
með þeim hætti sem bestur þykir og
að uppfylltar séu þær kröfur, sem
gerðar eru til skattkerfisins og
minnst var á í síðustu grein, að skatt-
kerfið gæti jafnræðis, sé sanngjarnt
og hlutlaust. Í næstu grein verður
vikið að því og hvaða áhrif breytingar
á skattkerfinu á undanförnum árum
hafa haft á dreifingu skattbyrði og
breytt ásýnd skattkerfisins.
Skattbyrði
Indriði H. Þorláksson
skrifar um skatta
Indriði H. Þorláksson
» Skattbyrðiræðst af út-
gjöldum til sam-
neyslu. Loforð
um lækkun
skatta hafa ekki
skilað sér, skatt-
byrði einkum af
tekjuskatti ein-
staklinga hefur
aukist.
Höfundur er hagfræðingur.
ÓSKÖP erum við klerkar eitthvað
stuttir til klofsins ef marka má stóra
skrefið sem ku hafa verið stigið á ný-
afstaðinni prestastefnu norður á
Húsavík. Þar var sam-
þykkt eins og alkunna
er að leyfa það sem
þegar hefur verið leyft,
þ.e. að blessa staðfesta
samvist samkyn-
hneigðra líkt og þegar
hús er helgað eða skipi
hleypt af stokkunum
með fyrirbæn. Hafi
eitthvert skref verið
stigið yfirleitt fram á
veginn þarna norð-
urfrá má segja að það
hafi gerst þrátt fyrir að
margir spyrntu við fót-
um enda aðrir verið
stórstígari í þessum
málum en þeir sem
stóðu að meirihluta-
samþykktinni. Mér
sýnist því miður að
þarna hafi fremur ver-
ið um að ræða hænufet
eða þá hjakk í sama
farinu og í versta falli
spor aftur á bak. Sú
málefnavinna sem ríf-
lega fjörutíu prestar og
guðfræðingar kynntu
með gildum guðfræðilegum rökum
og lögðu fram á téðri prestastefnu
gekk hins vegar út frá því að nú yrði
skrefið stigið til fulls og vígsla fólks í
hjónaband yrði án allrar aðgrein-
ingar. Þannig væri faðmur hinnar
öldnu móður kirkjunnar opnaður öll-
um og undanbragðalaust. Það eitt
væri í anda þess kærleika sem Krist-
ur boðar og verður aldrei skilinn frá
iðkun réttlætisins.
Þessu tækifæri misstum við því
miður af að þessu sinni, en koma
tímar og koma ráð. Andinn blæs nú
einu sinni hvar hann vill og það er
víðar Guð en í Görðum. Ég get vel
skilið margendurtekin vonbrigði
samkynhneigðra og ástvina þeirra.
Eða hver vill vera hornreka á eigin
heimili? Í mínum huga leikur enginn
vafi á því að fjölmargt þjóðkirkjufólk
deilir þeim vonbrigðum og það er
engan veginn hægt að vísa þeirri af-
stöðu á bug sem þjónkun við al-
manna samsinni á
kostnað fagnaðarerind-
isins.
Raunar er það und-
arleg árátta sem oft má
heyra meðal okkar
presta að vinsældir
prests séu til marks um
undanslátt eða hé-
gómagirnd þess sem
traustsins nýtur.
Vandamál kirkjunnar
sé ekki framganga
prestanna heldur af-
staða fólksins sem veit
ekki hvað því er fyrir
bestu.
Í stað þess að draga
fyrir glugga og loka sig
af frá umheiminum og
ganga þar frá „réttu“
svörunum ættum við
sem höfum kosið það
hlutskipti að þjóna sem
prestar að hleypa birt-
unni inn og hlusta á
fólkið í landinu. Rétt-
lætið ræðst að vísu
aldrei af almanna sam-
sinni eða niðurstöðu
skoðanakannana eða tískubólum,
ekki heldur af viðhorfi genginna
kynslóða. Mælikvarðinn á réttlætið
er Kristur og kærleiksboðskapur
hans. Kristur birtist okkur í fólkinu
sem er nú einu sinni kirkjan og fólk-
ið hefur svo margt að gefa til að
auðga lífið í landinu með fjölbreyti-
leika litrófsins. Það er vonandi að
brátt renni upp hlý og fögur sum-
artíð sólunni fegri og ferskur andi
Guðs elsku blási og færi okkur öllum
sumargróður.
Stóra skrefið?
Sigfinnur Þorleifsson er
óánægður með útkomuna á
prestastefnu varðandi
samkynhneigða
»Mér sýnistþví miður að
þarna hafi frem-
ur verið um að
ræða hænufet
eða þá hjakk í
sama farinu og í
versta falli spor
aftur á bak.
Sigfinnur Þorleifsson
Höfundur er sjúkrahúsprestur.
Í DAG ganga Íslendingar að
kjörborðinu og taka afstöðu til
þess hverjir skuli stjórna landinu
næstu fjögur árin. Skoðanakann-
anir sýna að raunhæf hætta er á
því að mynduð verði vinstri stjórn
að loknum kosningum.
Saga vinstristjórna á Íslandi er
sorgarsaga. Sem betur fer hafa
þær aldrei verið langlífar, en þær
hafa verið fólkinu í landinu dýr-
keyptar.
Forystumenn Samfylkingar og
Vinstri grænna hafa lýst því yfir
að þeir muni mynda ríkisstjórn að
loknum kosningum fái þeir til þess
styrk. Það væru vond tíðindi ef sú
yrði raunin.
Það kjörtímabil sem nú er senn
á enda hefur verið kjörtímabil
framfara, velmegunar og bættra
lífskjara. Fólk verður vart við
þessar framfarir allt í kringum sig.
Vinstri flokkarnir hafa ekki vilj-
að taka þátt í að hrinda þessum
framförum í framkvæmd. Þeir
hafa barist gegn þeim hvort sem
er í tengslum við lækkun skatta,
uppbyggingu menntakerfisins eða
annarra málaflokka.
Við eigum að halda áfram sókn
á öllum stigum. Sú sókn verður
stöðvuð verði mynduð vinstri
stjórn eftir kosningar. Vinstri-
flokkarnir hafa boðað hækkun
skatta og stórhækkun útgjalda og
aukin ríkisafskipti. Forsvars-
maður annars flokksins hefur
gengið svo langt að segja að
stjórnendur, starfsmenn og eig-
endur fjármálafyrirtækja, sem
staðið hafa fyrir gríðarlegri upp-
byggingu hér á síðustu árum sem
skapað hefur þúsundir starfa og
gríðarlegar tekjur, séu ekki lengur
velkomnir á landinu. Verði hér
mynduð vinstri stjórn sem lætur
verkin tala mun það hafa alvar-
legar afleiðingar fyrir atvinnulífið,
gjaldmiðilinn og efnahag ríksins.
Það er ekki lengra síðan en í
nóvember sl. að Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, formaður Samfylking-
arinnar, sagði: ,,Vandi Samfylk-
ingarinnar liggur í því að kjós-
endur þora ekki að treysta
þingflokknum.“ Ég er sammála
formanni Samfylkingarinnar um
að þingflokki hennar er ekki
treystandi fyrir stjórn landsins.
Og ég ber þá von í brjósti að kjós-
endur séu sammála okkur Ingi-
björgu og að sú afstaða breytist
ekki í þessum kosningum.
Eina leiðin til að tryggja áfram-
haldandi uppbyggingu, velmegun
og bætt lífskjör undir traustri
stjórn er sú að kjósa Sjálfstæð-
isflokkinn í dag.
Sigurður Kári Kristjánsson
Þeim er ekki
treystandi
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Flugvöllur í Central Park