Morgunblaðið - 26.05.2007, Page 28

28 LAUGARDAGUR 26. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SNÖGGIR AÐ HÆKKA VERÐ,
EN SEINIR AÐ LÆKKA
Málflutningur þeirra AndrésarMagnússonar, fram-kvæmdastjóra Félags ís-
lenskra stórkaupmanna, og forsvars-
manna stóru smásölukeðjanna
Kaupáss og Haga, þeirra Eysteins
Helgasonar og Finns Árnasonar, er
ekki sannfærandi, þegar þeir reyna að
verja þá staðreynd að vöruverð hefur
ekki lækkað að undanförnu, heldur
hækkað, þrátt fyrir mikla styrkingu
krónunnar gagnvart dollar og evru frá
áramótum.
Andrés sagði hér í Morgunblaðinu í
gær að matvöruheildsalar hefðu mis-
jafnar aðferðir til að bregðast við
gengisbreytingum. Sumir brygðust
kannski við tvisvar á ári, skoðuðu þá
þróun á gengi og erlendum hækkun-
um en aðrir brygðust hraðar við.
Þetta eru engar skýringar því um
síðustu áramót var gengi dollars um
70 krónur en er nú um 62 krónur. Því
væri eðlilegt að matvara og önnur
vara sem flutt er hingað frá Banda-
ríkjunum og innflytjendur greiða fyr-
ir í dollurum væri að minnsta kosti
10% ódýrari nú en hún var um áramót-
in.
Innflytjendur þurfa ekki margra
mánaða umþóttunar- og aðlögunar-
frest þegar krónan veikist og erlendir
gjaldmiðlar hækka í verði. Þá vefst
það ekki fyrir innflytjendum að
hækka þegar í stað vöruverðið.
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, rifjaði upp hér
í Morgunblaðinu í gær að í upphafi
þessa árs hefðu birgjar séð sig neydda
til að hækka verð á matvöru, m.a. með
þeim rökum að krónan hefði veikst.
Það er rétt hjá Jóhannesi að neyt-
endur eiga heimtingu á því að fyrir-
tæki grípi nú til ráðstafana í hina átt-
ina, þ.e. lækki vöruverð tafarlaust,
vegna styrkingar krónunnar. Mál-
flutningur og rökstuðningur stór-
kaupmanna og smásala verður að
virka eins í báðar áttir, bæði til hækk-
unar og lækkunar, eftir því hvort
krónan styrkist eða veikist, ella er
hann alls ekki trúverðugur.
Það er heldur ekki trúverðugur
málflutningur þeirra Eysteins Helga-
sonar og Finns Árnasonar að nota það
sem höfuðröksemd gegn lækkunum á
matvöruverði að einungis 30% mat-
vörunnar, sem seld er á Íslandi, séu
innflutt.
Við þær aðstæður sem ríkt hafa hér
á markaði og sterka stöðu krónunnar
er það auðvitað óþolandi að verð á
mat- og drykkjarvöru skuli hafa
hækkað um 1,3% á milli mánaðanna
apríl og maí.
Forsvarsmenn smásölunnar í land-
inu þurfa einfaldlega að taka af skarið
og svara án útúrsnúninga. Svör þeirra
þurfa og eiga að vera í þá veru að fyrst
gengi krónunnar hafi styrkst sem
þessu nemi frá áramótum muni smá-
salar þegar í stað sækja verðlækkun
sem styrkingu krónunnar nemur til
birgjanna og skila síðan þeirri verð-
lækkun sem neytendur eiga kröfu á
þegar í stað út í verðlagið til neytenda.
TÍMI TIL KOMINN AÐ SKAPA TRAUST
Dómur Hæstaréttar í máli Ör-yrkjabandalags Íslands gegn
íslenzka ríkinu, sem féll í fyrradag,
er vonandi ákveðinn lokapunktur í
afar óheppilegri sögu samskipta
þessara aðila undanfarin ár. Traust
hefur ekki ríkt á milli samtaka ör-
yrkja og ríkisvaldsins.
Þrjú dómsmál hafa verið höfðuð
til að knýja fram breytingar á bótum
öryrkja. Í tveimur þeim fyrri, sem
örorkulífeyrisþegar höfðuðu með
stuðningi Öryrkjabandalagsins,
höfðu þeir sigur fyrir Hæstarétti og
fengu viðurkennt að tiltekið fyrir-
komulag á skerðingu bóta öryrkja
vegna tekna maka stæðist ekki
stjórnarskrána. Niðurstaða þessara
dómsmála skipti auðvitað máli, ekki
sízt í víðara pólitísku og lögfræði-
legu samhengi, en átti þó aðeins við
um afmarkaðan hóp og breytti engu
um kjör langflestra öryrkja.
Margir, þar á meðal Morgun-
blaðið, bundu því vonir við það sam-
komulag sem Öryrkjabandalagið og
þáverandi heilbrigðis- og trygginga-
ráðherra gerðu með sér í marz 2003
og kvað á um hækkun grunnlífeyris
allra öryrkja, aldurstengingu bóta
og aukin tækifæri fyrir öryrkja í at-
vinnulífinu. Það voru mikil von-
brigði þegar ríkisstjórnin stóð ekki
við þetta samkomulag að fullu, mið-
að við skilning Öryrkjabandalagsins
og margra fleiri á því. Reiði margra
öryrkja í garð fyrrverandi ríkis-
stjórnar var mikil, eins og kom skýrt
fram í nýafstaðinni kosningabar-
áttu.
Niðurstaða Hæstaréttar, um að
ekki hafi verið kominn á bindandi
samningur um tiltekið fyrirkomulag
á hækkun bóta, getur í raun fyrst og
fremst stuðlað að því að auka enn á
tortryggni öryrkja og samtaka
þeirra gagnvart ríkisvaldinu. Þeir
geta með réttu haldið því fram að
semja verði um hvert einasta smáat-
riði við stjórnvöld til að samkomulag
á borð við þetta haldi.
Þetta má að sjálfsögðu ekki verða
niðurstaða málsins. Nú er kominn
tími til að skapa á ný traust í sam-
skiptum öryrkja og stjórnvalda.
Í hinum nýja stjórnarsáttmála
Sjálfstæðisflokksins og Samfylking-
arinnar er sterk áherzla á bættan
hag aldraðra og öryrkja. Ríkis-
stjórnin verður að standa við öll sín
loforð gagnvart lífeyrisþegum í
stjórnarsáttmálanum.
Nýr félagsmála- og tryggingaráð-
herra, Jóhanna Sigurðardóttir, hef-
ur verið ötull talsmaður öryrkja.
Henni er vel treystandi til að skapa
á ný traust í samskiptum við öryrkja
og vinna að því að tryggja þeim
mannsæmandi tekjur, auk þess að
stuðla að því að fólki verði hjálpað til
að endurheimta starfsorku sína og
snúa aftur á vinnumarkaðinn. Þetta
er eitt af mörgum brýnum verkefn-
um nýs ráðherra velferðarmála.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Friðrik Ársælsson
fridrik@mbl.is
V
ið höfum verið þeirrar
skoðunar að það þurfi að
styrkja lögreglu hvað
varðar heimildir viðvíkj-
andi Netinu,“ segir Bragi
Guðbrandsson, forstjóri Barnavernd-
arstofu, spurður hvort yfirvöld búi yfir
nægilega öflugum úrræðum til þess að
sporna við ólögmætri háttsemi sem
viðgengst í netheimum. Aðgengi al-
mennings að ólöglega dreifðu höfund-
arréttarvörðu efni hefur sennilega
aldrei verið meira og hið sama gildir
um klám og ýmiss konar niðurlæg-
ingar- og ofbeldisefni. Að undanförnu
hefur Morgunblaðið fjallað um leik
sem íslenskir tölvunotendur deila hver
með öðrum, en leikurinn hefur það að
markmiði að nauðga kvenfólki með
ýmsum aðferðum. Umfjöllunin hefur
vakið marga til umhugsunar um það
hvort lögregla og önnur yfirvöld búi
yfir nægilega virkum úrræðum til þess
að sporna við dreifingu efnis á Netinu,
hvort sem það er varið af höfund-
arrétti eða dreifing þess felur í sér
brot á hegningarlögum eða öðrum lög-
um.
Lénsherra torrent.is ákvað í gær að
fjarlægja leikinn RapeLay af vefsvæð-
inu um sinn. Á vefnum torrent.is kem-
ur fram að umsjónaraðilar vefsvæð-
isins hafi faið að „óskum kynferðis-
brotadeildar lögreglu um að hindra
frekari dreifingu á leiknum RapeLay á
meðan rannsókn stendur yfir um lög-
mæti hans hér á landi,“ eins og það er
orðað á vefsvæðinu.
„Mér finnst menn vera svolítið óör-
uggir í þessum efnum. Þetta er það
nýtt fyrirbæri að ég held að við sem
störfum við þetta höfum einfaldlega
ekki áttað okkur fyllilega á þessu
margslungna umhverfi og úrlausn-
irnar blasa ekki við,“ segir Bragi og
telur fulla ástæðu til að taka þessi mál
til nánari skoðunar. Hann bendir á að í
Bretlandi og Noregi sé verið að breyta
lögum í því augnmiði að gera rann-
sóknarúrræði lögreglu varðandi Netið
virkari.
Lögregla ágætlega í stakk búin
„Þetta er breyttur heimur og umfang
efnis sem við erum að rannsaka sem er
inni í tölvunum er orðið miklu meira og
það margfaldast á hverju ári,“ segir
Stefán Eiríksson, lögreglustjóri höf-
uðborgarsvæðisins. Hann segir að í
lögreglu. Hann segi
að styrkja eigi og ef
þessu sviði og auka
færni, líkt og Steing
hafi lagt til í aðdrag
inganna. Spurður u
því að breyta lögum
lögreglu víðtækari h
og aðgerða á Netinu
slíkt hafi þegar veri
mæli og bendir á ný
sem gerðar hafi ver
um, til þess að greið
reglu að IP-tölum n
lögreglu séu færðar
arheimildir vegist h
sjónarmiðin um hag
af því að afbrot séu
vegar og hins vegar
þeirra sem rannsók
sjálfu sér gildi sömu reglur í net-
heimum og annars staðar, en það sem
flæki málin sé sú staðreynd að erfitt
geti verið að finna ábyrgðaraðilana eða
í hvaða landi efnið sé sett inn á Netið.
Hann telur lögregluna ágætlega í
stakk búna til þess að sinna þeim verk-
efnum sem við blasi á Netinu, en hún
þurfi hins vegar alltaf að vera á tánum,
og hið sama gildi um löggjafann.
Innan lögreglunnar er starfandi
tölvurannsókna- og rafeindadeild sem
vinnur að rannsóknum á tölvum.
Deildin er hins vegar einungis stoð-
deild sem aðstoðar rannsakendur í
öðrum deildum, s.s. í kynferðis- og
efnahagsbrotum. Stefán segir að rann-
sóknarmenn sem hafi með tölvurann-
sóknir að gera séu í stöðugri þjálfun og
að þessi efni séu í stöðugri þróun hjá
Fréttir af þrívíddartölvuleik sem byggist á nauðgunum
„Þetta er brey
Forstjóri Barnaverndar-
stofu telur að efla eigi
heimildir lögreglu til eft-
irlits með ólögmætri
háttsemi á Netinu. Lög-
reglustjóri segir lögreglu
vel í stakk búna til að
takast á við nýja tíma.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Árna Matthíasson
arnim@mbl.is
FRÉTTIR af því að hægt væri að nálgast leik
sem byggist á nauðgunum og misþyrmingum í
gegnum íslenska vefsíðu hafa vakið óhug og
ýmsir haft orð á því að stöðva þyrfti dreifingu á
tölvuleikjum sem þessum. Það er þó hægara
sagt en gert.
Leiknum RapeLay er aðallega dreift með svo-
kallaðri torrent-dreifingu, en sú tækni byggist á
því að allir sem sækja sér efnið dreifa því líka og
þannig jafnast netálag á því fleiri tölvur sem við-
komandi efni verður vinsælla. Ýmis fyrirtæki og
samtök nota þessa tækni til að dreifa löglegu
efni, til að mynda er hægt að sækja flestar gerð-
ir af Linux-stýrikerfinu á þennan hátt, ýmislegu
fræðslu- og skemmtiefni hefur verið dreift með
þessu móti, hljómsveitir og tónlistarmenn og
kvikmyndagerðarmenn hafa nýtt tæknina til að
dreifa eigin efni og svo má telja.
Stærstur hluti torrent-notkunar felst þó í að
dreifa efni á ólöglegan hátt, til að mynda stoln-
um hugbúnaði, kvikmyndum og tónlist. Einnig
er dreift ýmsu efni sem ekki er ólöglegt en
mörgum þykir brjóta í bága við almennt siðferði
eins og efni sem elur á kynþáttahatri og kven-
fyrirlitningu og leikurinn RapeLay er gott dæmi
um hið síðarnefnda.
Allir sem sækja dreifa
Þeir sem ætla sér að sækja torrent-skrá byrja
á að lesa skrá sem inniheldur slóðina á einhverri
deilitölvu, svonefndum tracker, heiti skrárinnar,
eða skránna, lengd o.s.frv. Síðan nota þeir við-
Ógerningur að koma í
Morgunblaðið/G. Rúnar
Sigurður Þór Þrastarson, 18 ára
„MÉR finnst þetta of gróft og of langt gengið. Það á
náttúrlega bara að taka leikinn út. Ég er ekkert
inni í þessu torrent, en ég sá þetta í fréttunum um
daginn. Mér finnst þetta alveg ótrúlegt, að vera í
hlutverki manns sem gengur um og nauðgar kon-
um,“ segir Sigurður.
Sk
þrí
þát
öfu
neð
þei
M
ath
ing
hun
og
Ótta
„MÉR
menn
sig. Þ
henda
virkil
netin
þess a
H
þ
R
Morgunblaðið/G. Rúnar
Svavar Þór Georgsson, 20 ára
„ÞETTA er alveg góður leikur sko, ég prófaði hann
hjá bróður mínum og mæli bara með honum,“ segir
Svavar. Spurður hvort það sé ekkert skrýtið að
bregða sér í hlutverk nauðgara segir Svavar að
umfjöllunarefni leiksins eigi sér stað í raunveru-
leikanum. „Það eru til byssuleikir og það er til fólk
í heiminum sem að skýtur aðra með byssu. Það er
til fólk í heiminum sem er að nauðga fólki og af
hverju ekki að búa til leik um nauðganir?“ segir
Svavar