Morgunblaðið - 23.11.2007, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2007 27
UMRÆÐAN
ALLT frá örófi alda hefur landið
helga – Palestína/Ísrael – verið
land átaka og ófriðar
milli þeirra þjóða sem
landið hafa byggt og
annarra sem hafa
ásælst það og farið
með hernaði og of-
beldi gegn því. Segja
má að landið sé í al-
faraleið þjóðanna því
þarna hafa farið um
fjölmargar þjóðir og
þjóðflokkar í aldanna
rás. Landsins er getið
í gamla testamentinu
sem Kaananslands þar
sem bjuggu Kaan-
anítar og Filistar, áð-
ur en Hebrear (gyðingar) sóttu inn
í landið. Kaanan var einn af sonum
Hams Nóasonar og Filistar eru
sagðir afkomendur Jafets Nóason-
ar. Í biblíunni er Ham Nóason tal-
inn vera forfaðir Hamíta sem eru
t.d. Berbar og Egyptar og fleiri
þjóðir í Norður- og Norðaustur-
Afríku, en Jafet er forfaðir Gentíl-
anna, þ.e.s. þeirra sem ekki eru af-
komendur Sems forföður Semíta
(gyðinga og araba) eða Hams. Talið
er að Filistarnir hafi komið til
landsins frá Litlu-Asíu á 13. öld
f.K. og geta því hafa verið af indó-
evrópskum stofni. Filistarnir
bjuggu á Miðjarðarhafsströndinni
(Gaza) en Kaananítarnir inni í land-
inu (milli strandar og árinnar Jórd-
an). Í þessu greinarkorni verður í
stuttu máli leitast við
að upplýsa fólk um
fortíð landsins og um
leið reynt að velta því
fyrir sér hver eða
hverjir beri ábyrgð á
því ástandi sem nú
ríkir í landinu og í
daglegu tali er kallað
Palestínuvandamálið.
Abraham, Tarasson,
Nahorssonar, Serúgs-
sonar, Reússonar, Pe-
legssonar, Eberssonar,
Arpakadssonar, Sems-
sonar Nóasonar, var
leiðtogi ættbálks He-
brea (afkomenda Ebers) sem tók
sig upp frá heimkynnum sínum í
Haran sem var í Úr í Kaldeu í
Mesapótamíu sem við þekkjum í
dag sem Írak, að boði Jahve guðs
Hebrea (Guð gamla testamentisins)
og hóf innreið sína í Kaanansland.
Hebrearnir tókust á við íbúa lands-
ins og varð lítið ágengt í fyrstu en
tókst þó að ná fótfestu í landinu.
Það var ekki fyrr en löngu síðar,
eftir að Hebrearnir höfðu dvalist
ánauðugir um hríð í Egyptalandi
og komu öðru sinni til landsins
undir forystu Móse, að þeir náðu
yfirráðum í landinu um 1200 f.k.
Það má því segja að Hebrearnir
(gyðingar) hafi farið með ofbeldi
gegn íbúum landsins frá fornu fari.
En það var eins og það nægði þeim
ekki. Þeir áttu einnig í innbyrð-
isdeilum og svo fór að ríki þeirra
klofnaði í tvennt, Ísraelsríki í norð-
urhluta landsins og Júdeu í suður-
hlutanum en af nafni þess lands-
hluta sem kemur af Júda syni
Jakobs er nafn gyðinga á flestum
Evrópumálum komið svo sem Jöde
á dönsku, Jude á þýsku, Jew á
ensku, Juif á frönsku, Judio á
spænsku, Ebpén (Jevrjoi) á rúss-
nesku og Júði á íslensku en við
kjósum að nota virðulegra heitið
gyðingur um þessa merku þjóð. Ís-
lenska heitið er dregið af þeirri
fullyrðingu að gyðingar séu Guðs
útvalda þjóð. Það verður þó ekki af
sögu þeirra séð að Hann hafi verið
þeim sérlega hliðhollur í gegnum
tíðina. En þeir áttu sjálfir eftir að
þola yfirgang og ofbeldi af hálfu
innrásarþjóða síðar. Assýringar
lögðu Ísrael undir sig árið 721 f.k.
og herleiddu íbúana til Assýríu til
svæða í nágrenni við Kaspíahafið. Í
þessari herleiðingu hurfu 10 af tólf
ættkvíslum Ísraelsmanna, afkom-
enda sona Jakobs. Aðeins Júda og
Benjamín urðu eftir í Júdeu. Það
voru svo Babýloníumenn sem lögðu
undir sig Júdeu og herleiddu þá
gyðinga sem eftir voru í landinu, af
ættum Benjamíns og Júda, til Bab-
ýlon árið 586 f.k. Það var ekki fyrr
en Persar höfðu sigrað Bab-
ýloníumenn að konungur þeirra,
Kýros, heimilaði gyðingunum að
hverfa aftur heim til Palestínu til
að endurreisa hof Salómons. Á 4.
öld lögðu Grikkir undir forystu Al-
exanders landið undir sig og frá 53.
f.K. réðu Rómverjar því allt fram á
7. öld, en þeir ráku smiðshöggið á
brottrekstur gyðinga frá Palestínu
og þegar arabar náðu landinu undir
sig var fátt um þá í landinu.
Kristnir menn unnu landið í kross-
ferðunum á 11. og 12. öld en
Egyptar náðu völdum þar um 1260.
Tyrkir lögðu landið undir sig á 16.
öld og réðu þar ríkjum þar til í lok
heimstyrjaldarinnar fyrri árið 1917
þegar Bretar tóku við stjórn lands-
ins.
Landið helga – landófriðar og átaka
Hermann Þórðarson segir
frá upphafi Palestínu » ... og reynt að veltaþví fyrir sér hver
eða hverjir beri ábyrgð
á því ástandi sem nú rík-
ir í landinu og í daglegu
tali er kallað Palest-
ínuvandamálið.
Hermann J. E.
Þórðarson
Höfundur er fyrrverandi
flugumferðarstjóri.
VAXANDI vitund Reykvíkinga
um umhverfismál hefur m.a. beint
athyglinni að loft-
mengun í borginni.
Þar ber svifryk hæst í
umræðunni en það er
fínasta gerð rykagna
sem á greiða leið í önd-
unarfærin. Umhverf-
issvið Reykjavík-
urborgar hefur umsjón
með loftmælingum og
gefur út viðvaranir til
almennings ef talið er
að fólk með viðkvæm
öndunarfæri, astma
eða lungnasjúkdóma
þurfi að forðast fjöl-
farnar umferðargötur.
Í Reykjavík stafar
loftmengun fyrst og
fremst af vega-
samgöngum og hafa yf-
irvöld því leitast við að
finna leiðir til að skapa
fleiri möguleika í
ferðavenjum borg-
arbúa. Brýnt er m.a. að
bæta aðstöðuna fyrir
reiðhjólafólk. Í hjól-
reiðaáætlun sem borg-
in vinnur nú að er gert
ráð fyrir að reiðhjólið
verði alvörusam-
göngutæki. Frítt í
strætó fyrir námsmenn er einnig að-
ferð til að fækka bílum á götum
borgarinnar. Sú aðferð hefur reynst
vel.
Nokkrir þættir hafa áhrif á loft-
gæðin í Reykjavík og tengjast þeir
margir áherslum yfirvalda og borg-
arbúa. Reykjavíkurborg veitir öku-
mönnum, sem velja bifreiðar sem
menga minna, tækifæri til að leggja
ókeypis í gjaldskyld stæði borginni.
Hér er um að ræða stæði við stöðu-
mæla og bifreiðar sem sóta minna.
Umhverfissvið borgarinnar vill einn-
ig sýna gott fordæmi með því að
leigja visthæfar bifreiðar og kaupa
reiðhjól til að starfsmenn geti
skroppið á þeim á fundi eða í eftirlit í
nágrenni. Visthæf bensínbifreið
eyðir í blönduðum akstri 5,0L/100km
eða minna og CO2-útblástur er að há-
marki 120 g/km. Mikilvægast er þó
að bifreiðin sé ekki á nöglum.
Svifryksmengun er alvarlegt mál
sem hægt er að rannsaka frá ýmsum
hliðum. Meðaltöl sýna t.d. að svif-
ryksmengun fækkar lífdögum
Stokkhólmsbúa meira en umferð-
arslys í borginni. Í
rannsókn Christer Jóh-
ansson kemur m.a. fram
að svifryksmengun
styttir lífið um 60-70
daga, umferðaslys um
30-50 daga og reykingar
um 400 daga. Áhrif
mengunar á heilsufar
eru því brýnt rannsókn-
arefni hér á landi og er
Umhverfissvið nú í
samstarfi við lækna á
Landspítalanum og sér-
fræðinga í Háskóla Ís-
lands sem kanna áhrif
loftmengunar á heilsu-
far almennings.
Borgin hefur eflt
upplýsingaþjónustu
vegna loftmengunar til
borgarbúa. Nefna má
að Umhverfissvið hefur
látið hanna aðgengileg-
an vefmæli þar sem al-
menningur getur séð
hver loftgæðin eru
hverju sinni. Þennan
mæli má sjá á heima-
síðu Reykjavík-
urborgar, Umhverf-
issviðs, Menntasviðs og
Leikskólasviðs. Hann er
einnig aðgengilegur á mbl.is undir
liðnum „veður“. Þá er skólastjórum í
grunnskólum og leikskólum tilkynnt
um það í tölvupósti ef ástæða þykir
til að gefa út viðvörun vegna svif-
ryksmengunar.
Reykjavíkurborg leitar leiða til að
draga úr mengun og er skuldbundin
til þess samkvæmt reglugerð (nr.
521/2002) en þar segir að svif-
ryksmengun megi ekki fara oftar en
23 sinnum yfir heilsuverndarmörk á
þessu ári. Þessum skiptum fækkar
til ársins 2010 en þá verða skiptin að-
eins sjö. Bæði borgaryfirvöld og íbú-
ar þurfa því að leggja sitt af mörkum
til að ná þessu mikilvæga markmiði.
Fjölmargt er hægt að gera til að
draga úr svifryksmengun, m.a.
breyta ferðavenjum sínum, nota al-
menningssamgöngur, ganga og hjóla
úr og í skóla og vinnu, og nota góð
vetrardekk í stað nagladekkja.
Reykjavíkurborg hefur af þessu
tilefni veitt upplýsingar til almenn-
ings um að nagladekkin eigi að vera
liðin tíð. Margt er hægt að tína til
þeirri skoðun til stuðnings, mik-
ilvægast er þó að gera sér grein fyrir
því að góð vetrardekk virðast standa
nagladekkjum framar að flestu leyti.
Ryklaus Reykjavík
Fluttar hafa verið útvarpsauglýs-
ingar og fræðsluveggspjöld verið
hengd upp undir heitinu „Ryklaus
Reykjavík“. Nagladekkin skapa
tvenns konar mengun; hljóðmengun
og loftmengun. Nagladekkin spæna
upp malbikið og má nefna að í ný-
legri rannsókn á svifryki í Reykjavík
var talið að ef nagladekkjum fækkaði
um helming myndi draga úr meng-
uninni um allt að 30%.
Á heimasíðu Umhverfissviðs kem-
ur fram að rannsókn á uppruna svif-
ryks að vetrarlagi sýni að samsetn-
ingin sé þessi: malbik (55%),
bremsuborðar (2%), sót (7%), salt
(11%) og jarðvegur (25%). Því má
segja að 60% allrar loftmengunar að
vetri til verði til vegna samgöngu-
tækja. Hér er því gild ástæða til að-
gerða.
Mælingar á ferðavenjum borg-
arbúa hafa einnig sýnt að 33% öku-
ferða í borginni eru undir einum km
og yfir 60% ökuferða eru styttri en
þrír km. Þessar upplýsingar vekja
fólk óneitanlega til umhugsunar um
ferðavenjur sínar og hvort það geti
hagrætt ferðum sínum. Sennilega
geta flestir lagt eitthvað af mörkum.
Leiðir til að draga
úr svifryksmengun
Þorleifur Gunnlaugsson skrifar
um loftmengun í Reykjavík
Þorleifur Gunnlaugsson
»Reykjavík-urborg hef-
ur eflt upplýs-
ingaþjónustu
vegna loftmeng-
unar til borg-
arbúa, m.a. með
nýjum vefmæli
sem sjá má á
heimasíðu borg-
arinnar.
Höfundur er formaður umhverfisráðs
Reykjavíkurborgar.
Á ÞESSU ári eru 100 ár liðin
síðan Alþingi Íslendinga sam-
þykkti lög um skógrækt og varnir
gegn uppblæstri
lands. Það er almenn-
ur skilningur að þessi
lagasetning hafi í
senn bjargað þeim
skógarleifum sem eft-
ir voru á landinu og
stuðlað að upp-
græðslu, vörnum gegn
sandfoki og landeyð-
ingu. Segja má að
þessi lög hafi verið
fyrsta skrefið í átt til
umhverfisverndar og
bættrar umgengni við
gróður landsins.
Lögin um skógrækt
og varnir gegn uppblæstri lands
voru samþykkt á Alþingi 22. nóv-
ember 1907. Á grundvelli þessara
laga var forstjóri skógræktarmála
landsins ráðinn og ráðherra gefin
heimild til þess að skipa skóg-
arverði.
Upphefð vor
kom að utan
Þessa framsýni í upphafi ald-
arinnar má eflaust með rökum
tengja almennri vakningu um mál-
efni lands og þjóðar en þó ber að
geta þess að sú hvatning sem kom
róti á landgræðslu og skógrækt-
armálin í upphafi 20. aldar kom að
utan. Dönskum sjóliðsforingja Carl
Ryder blöskraði svo eldiviðarleysi
Íslendinga að hann hafði frum-
kvæði að því að sækja um styrk til
danska landbúnaðarfélagsins til
þess að koma á fót skógrækt-
artilraunum á Íslandi.
Saga skógræktar verður ekki
rakin hér en á 100 ára tímamótum
er rétt að staldra við nokkur atriði
sem marka farveginn og mótað
hafa stefnu í skógrækt hér á landi.
Árið 1908 var Skógrækt ríkisins
stofnuð og fyrsti skógræktarstjór-
inn ráðinn. Skógrækt ríkisins var
svo helsta framkvæmdastofnun
skógræktar nær alla 20. öldina.
Árið 1930 var Skógræktarfélag Ís-
lands stofnað á Þingvöllum og
beitti það sér fyrir því að vekja
áhuga almennings á skógrækt. Ár-
ið 1967 var stofnuð Rannsókn-
arstöð Skógræktar
ríkisins á Mógilsá en
hún var að mestu leyti
byggð fyrir rausn-
arlega þjóðargjöf
Norðmanna.
Fljótsdalsáætlun
um skógrækt komst á
framkvæmdastig árið
1970 og markaði nýja
stefnu, sem gerði
bændum kleift að
stunda skógrækt sem
búgrein og auka með
því verðgildi jarða
sinna. Fljótsdalsáætl-
unin varð svo und-
anfari fimm landshlutaverkefna í
skógrækt sem fengu sérstaka lög-
gjöf árið 1999. Með þeim lögum og
síðari tíma breytingum (2006)
fluttist framkvæmdaþáttur skóg-
ræktarstarfsins að mestu leyti frá
Skógrækt ríkisins yfir til bænda
sem gerðu samninga við lands-
hlutaverkefnin um framkvæmdir á
jörðum sínum.
Á tímamótum er tilefni til þess
að líta fram á veg og skoða fram-
tíðina í ljósi þess sem áunnist hef-
ur.
Nýir tímar
Núna liggur fyrir Alþingi Ís-
lendinga frumvarp til laga um
breytingar á ýmsum lögum vegna
tilfærslu verkefna innan Stjórn-
arráðs Íslands, mál 130.
Þar eru blikur á lofti varðandi
málefni Skógræktar ríkisins. Ráð-
gert er að Skógrækt ríkisins og
Landgræðsla ríkisins færist frá
landbúnaðar- og sjávarútvegsráðu-
neyti í umhverfisráðuneyti. Reynd-
ar er gert ráð fyrir að landshluta-
verkefnin, þar sem langmestu
skógræktarframkvæmdirnar eiga
sér nú stað, verði áfram hjá land-
búnaðar- og sjávarútvegsráðu-
neyti. Þetta er vafasöm ráðstöfun
og erfitt að sjá að meginmark-
miðum frumvarpsins um einföldun
stjórnsýslu sé náð fram með þess-
um hætti.
Annað og miklu vafasamara er
að ákveðinn hluti í starfi Skóg-
ræktar ríkisins á að verða áfram í
landbúnaðar- og sjávarútvegsráðu-
neyti. Hér er um að ræða þjóð-
skógana og lönd þau sem tilheyrt
hafa Skógrækt ríkisins. Einnig er
gert ráð fyrir að fjárveitingar til
verkefna Rannsóknarstöðvarinnar
á Mógilsá verði háðar samningi
milli umhverfisráðuneytis og land-
búnaðar- og sjávarútvegsráðu-
neytis.
Ekki verður séð að þetta fyr-
irkomulag, verði það samþykkt
óbreytt, leiði til þeirrar einföld-
unar og að skipa skyldum málum
undir eina stjórn eins og segir í
fyrr nefndu í frumvarpi. Fyrir eitt
hundrað árum kom frumkvæði um
skógræktarlög á Íslandi frá dönsk-
um áhugamönnum um velferð Ís-
lands. Nú er þörf á nýjum lögum
um skógrækt á Íslandi. Ætla má
að Alþingi Íslendinga sé í stakk
búið til þess að semja laga-
frumvarp sem byggist á þeirri
þekkingu og reynslu sem eitt
hundrað ára starf Skógræktar rík-
isins grundvallast á. Lagafrumvarp
sem bæði einfaldar, skýrir og
skapar forsendur fyrir öflugu
skógræktarstarfi á Íslandi í nán-
ustu framtíð.
100 ár frá samþykkt laga
um skógrækt og varnir
gegn uppblæstri
Hallgrímur Indriðason skrifar
um skógrækt og uppgræðslu » Það er almennurskilningur að þessi
lagasetning hafi í senn
bjargað þeim skóg-
arleifum sem eftir voru
á landinu og stuðlað að
uppgræðslu …
Hallgrímur
Indriðason
Höfundur hefur starfað við skógrækt
á Íslandi í rúm 30 ár og er nú skipu-
lagsfulltrúi Skógræktar ríkisins á Ak-
ureyri.