Morgunblaðið - 06.12.2007, Blaðsíða 18

18 FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ÞEGAR maður tekur sér nýjustu
bók Sjóns í hönd er hún mjóslegið
ljóðakver og fremur leturrýrt. En
svo tekur þetta kver upp á því að
tútna út á alla kanta, frá orðunum
streyma öldur líkt og í brimsogi frá
klettadrangi. Eða hefur lesandi feng-
ið slíkt bjarg í hausinn og ruglast í
ríminu? Maður sem fær stein í höf-
uðið – það er raunar ein af grunn-
myndum bókarinnar.
Þetta er bók um steininn og vatnið
(án þess að tíminn hafi verið þurrk-
aður út; hann er þarna líka, sbr. ljóðið
„tímamót“). Og þessi steinn er í ýms-
um myndum í bókinni. Hann er stein-
vala sem kastað er út á vatn – berns-
kutjáning og gjörningur sem lifir í
minni margra. Hann er hólminn sem
við byggjum í úthafinu – og Sjón yrk-
ir hér um „eðalsteina“ landsins,
brekkugrjót og „steina í aðalstræt-
inu“. En steinninn er líka hnullungur
sem bókstafstrúarmaður í öðru landi
kastar í líkama stúlku sem telst hafa
fyrirgert lífi sínu.
Þetta er semsé bók með víða
heimsmynd, eins og undirstrikað er í
ljóðinu „allt sem við lærum í sextíu-
ogáttaára bekk“, þar sem farið er vítt
um veröld og allt skal „verða þitt“,
sem er kunnuglegt loforð hnattvæð-
ingarinnar. Hún breytir ekki því að
„þar sem leðurblakan hangir í stimp-
ilklukkunni / – þar áttu heima“. Sem
þýðir að vísu að við búum á mörkum
heima, mörkum vinnu og fantasíu,
mauralífs mannsins og hins „mann-
lega“ frelsis dýrsins. Þetta má draga
saman í hugtakið „villi-mennsku“ og
hún er þráður um allt höfundarverk
Sjóns.
Í ljóðum hans hafa ævinlega verið
súrrealískir drættir og þeir eru hér
enn: „nýsaumaður silkihanski / blá-
berjablátt stjörnublik“ en svo hljóðar
„náttúruljóð (ii)“. Hér má sjá hversu
öguð villimennskan er stundum, og í
sex slíkum tvílína náttúruljóðum
kinkar Sjón kolli til höfuðsnillings
hinnar ofurknöppu ljóðtjáningar á ís-
lensku. Nærvera Stefáns Harðar
Grímssonar er jafnvel staðfest í
„náttúruljóði (v)“: „eystra horn jök-
ulsins myrkvað“, sem sendir mann
rakleitt í ljóð Stefáns Harðar, „Þró-
un“, en það hljóðar svo: „Horn
skugga / skuggi horns“.
Stefán Hörður var náttúruskáld
sem varð æ meira „umhverfisskáld“
með aldrinum; honum blöskraði
framferði mannsins í náttúrunni.
Sum ljóðin í nýjustu bók Sjóns eru
fórnargjafir til náttúrunnar, vitn-
isburður um gjöfula hönd hennar,
sem endurnýjar líf og endurnærir
vitundina. Þessi náttúruvitund leitar
okkur uppi hvar sem við erum, eins
og vel kemur fram í ljóðinu „heim-
ilislíf“, þar sem maður nokkur geng-
ur, „eftir uppvaskið“, fram á hreindýr
sem liggur jórtrandi undir sófaborð-
inu. Og það er maðurinn sem hverfur
í lok ljóðsins.
En maðurinn á líka sínar dýrð-
arstundir eins og sjá má í hinu und-
urtæra ástarljóði „strengleikar“; um
munninn, orðin, augun: „nærðu augu
mín / orð fyrir orð“.
Þetta ljóð má að vísu einnig lesa
sem óð til músunnar, skáldskap-
argyðjunnar. Þótt hún búi yfir tær-
leika, er dulúðin samt helsta einkenni
hennar í ljóðheimi Sjóns. Hver er eig-
inleiki steinsins sem finnst í höf-
uðkúpu mannsins í ljóðinu „það sem
stúlkurnar geyma“? Og hver er það
sem fer um sviðið og um hug lesand-
ans í „náttúruljóði (vi)“?: „úr svo ljósu
efni / að fer ónefnd um borgina“.
Steinninn og vatnið
BÆKUR
Ljóðabók
Bjartur 2007
Söngur steinasafnarans
eftir Sjón
Ástráður Eysteinsson
Morgunblaðið/Kristinn
Sjón Bók með víða heimsmynd.


 





 


  
 

 





 !"#$
 

 

 
!%&
 
 

  

#%'( &)&*"+
 
 
!
"# 
 
$%
 &
!,-*.*"/#%/0+''
'% %
$
(
)* 
"'#1 )2)3&/4#
+
 +#, 
'-
.
!')&# 251
/
0%
1
*& 
"&
.
3.%+"
+
0 *
) , 
0.


#  
2 
"  , 
 &
6(,#'7
/
"3 


4
5%
8#'/204
5 

 
'-
.








!%&
 
 

  
!')&# 251
/
0%
1
*& 
"&
.
3.%+"
+
0 *
) , 
0.


#  
2 
"  , 
 &
8#'/204
5 

 
'-
.
9"#8)%#''
)&3
 # 

65 '"/#%'
7 .
)  

'-
.
15#"'

0.
 # 

0.


0  +://#8#';:
0 8

9 
"*
!1')*"5.;)
',
#
" .

)* 








<4'*1
',5 

& #
::
.
=09';.%%/#"
7,  
*. 
  
#/"
 
',5 

65 9'','"0049"
/
 
3
&
"  19#1
 


'-
.
'$*
" +
%
+, 
" 04%&'/
"  
"  , 
0.


0  4":#
+
"33
;,#, 
)* 
=11+)%'
;
5
;
#
18
= #
  
 , 
" 04%$.#<4'
 
)  %
3
  









 







 !"#$
 

 

 
6(,#'7
/
"3 


4
5%
!;.'"".%#*'#'>)'??

7
 +#
7 .


5%
.,'/1+%
$5

)8  
" !.11?24
#''.@AAB
$*%
9 
 8
  
.%#242'''
5 
 
<*&3
=#"; (*",&'/
)
"3 

0.


#  2)'


'-
.
%#''
$*%
$

=
!
6#*%
" +
  %
'-
%
.'' 
',5
+
*, 
'-
.








#%'( &)&*"+
 
 
!
"# 
 
$%
 &
"'#1 )2)3&/4#
+
 +#, 
'-
.
'.59$#1)'(
;)%.&?
<  
%
>  

'-
.
.1;."#''.'/
 
'& 

" 
<
)9#(;.''++&''
)*& 
,

)%
, 9%#'/?"8)&'#

 ?, 
'-
.
-*#)'
#
 # , !
< 8*
 , 
" !41.''?!*%#1"C??D
/
0 
1
*& 
1@5 .%;)#/.'"#
-.
$ 
+
!
). 
',

0A0
'"''1+0+1""+


-.#


',
;%$ 8

0A0








E != F 
F ), !
0
  B!
$ 8*  B!
" 
!
3  !
   )
  !
"85,#!
C !
 8 


& #!
4 3!
" 
!
1* 3+!
  !
)
  !
)  !
C )& ,!
" &!
"  !
/ 


 3+ " D!
<  #!
" !
  !
)  !
0@33 


7, 5&
>E
F!
" 
!
C !
 8 !
& #


 # 8* #
1 ,!
 3+!
 8 


& 8# 
!
3+!
  !
C !
 8 


 # 8* #
 !
1* 3+!
)
  


 8 "  
,!
" 
 ,!
3+


 3+ 8 !
)
   != F 
F(
8# 
!
   B!
 # !
 0*,!
"#. 


  ), 
0.


#  !
 3  ),
  
3   !

!
 !
"  "&!
"#. 


  B!
), !
" *   !
*&  !
 
&  #!
, !
   B!
"&!
G 53 !
"#* 3  "#. 
!
  B


  >E
F!
"  !
"#. 

$ 8*3+ 3 
1 ,!
0*,


"3  ,3
  !
"   !
B* & !
- !
) B  


 #  4 3!
  "# H" D!
,

)  , !
,3

3  E ;
&  
4 



<3F
E=
! 
 
428%.14#>+)9''#'''

 
 !
"# 
<?3+
 
.
&
,!
 
I%
  #
JKKL!
8 
0
  %
 B



# !
?
B
 #


+
#  
  %


58
.
M3+

,
M 

,5  

M3+
 8

5 

 *, 
+


M3+

 .
M3+

3 
# B  

#
3
 B3&
.
 #
8
& 5B
B 
!,-*.*"/#%/0+''
'% %
$
(
)* 
E)#.'0
" 


7,  
*. 
'-
.
&.'' &#24*"12*"??
:3
- 8
'-
.
'#'';/1??
"
"# , 
0.


0 
:#C&:#*">;:#
7,  
*. 
  
04:''"0&:%
  
: ##

)* 

#"4%
+
 
  , 
0.


0  04:''"0
'
5
05 (
'-
.
*&*%%
 
7, , 
  
.#2'2'/' ;))/8'/#

), .
, TILNEFNINGAR til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna voru
tilkynntar í gærkvöldi í sérstökum
kafla Kastljóss Sjónvarpsins sem
Kilju-maðurinn Egill Helgason
stýrði. 10 bækur eru tilnefndar til
verðlaunanna í tveimur flokkum.
Mörður Árnson sat í nefnd sem
valdi verk í flokk fagurbókmennta
og sagði hann Agli að valið hefði
verið erfitt. „Þetta eru bara fimm
bækur, við byrjuðum á 60,“ sagði
Mörður. Hvað fræðibækur varðaði
tók Gunnar Helgi Kristinsson und-
ir með Agli, að ekki hefði verið um
auðugan garð að grisja. „Fæst
þessara rita eru fræðirit í strang-
asta skilningi,“ sagði Gunnar.
„Þetta er eins og að bera saman
kálf og jarðarber,“ sagði Gunnar til
útskýringar því hversu ólíkar bæk-
urnar hefðu verið í flokki fræði-
bóka og bóka almenns eðlis.
Tilnefningar eru sem hér segir:
Fagurbókmenntir
Höggstaður eftir Gerði Kristnýju.
Kalt er annars blóð eftir Þórunni Erlu-
Valdimarsdóttur.
Minnisbók eftir Sigurð Pálsson.
Rimlar hugans eftir Einar Má Guðmundsson.
Söngur steinasafnarans eftir Sjón.
Fræðibækur og bækur almenns eðlis
Erró í tímaröð. Líf hans og list eftir Danielle
Kvaran.
Ljóðhús. Þættir um skáldskap Sigfúsar
Daðasonar eftir Þorstein Þorsteinsson.
Sagan um Bíbí Ólafsdóttur eftir Vigdísi
Grímsdóttur.
Undrabörn/ Extraordinary Child, inngang
rita Einar Falur Ingólfsson og Margrét Hall-
grímsdóttir en ljósmyndir í bókinni eru eftir
Mary Ellen Mark og Ívar Brynjólfsson.
ÞÞ. Í fátæktarlandi. Þroskasaga Þórbergs
Þórðarsonar eftir Pétur Gunnarsson.
„Eins og að bera saman kálf og jarðarber“
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Tilnefnd Í útvarpshúsinu í gær. Frá vinstri þau Sigurður Pálsson, Þorsteinn Þorsteinsson, Margrét Hallgríms-
dóttir, Einar Falur Ingólfsson, Einar Már Guðmundsson, Guðrún Guðlaugsdóttir (fyrir Sjón), Gerður Kristný,
Vigdís Grímsdóttir, Þórunn Erlu-Valdimarsdóttir og Pétur Gunnarsson. Á myndina vantar Danielle Kvaran.
Í BÓKATÍÐINDUM 2007 má sjá myndir af
800 bókakápum. Sérstök dómnefnd valdi 30
bókakápur á dögunum til kosningar á vefn-
um mbl.is. Þar gátu menn kosið þá kápu
sem þeim þótti best.
Undir lokin voru fimm efstar, kápur bók-
anna Saga af bláu sumri, Harðskafi, Afmæl-
isdagabók, Ósagt og Sagan af Bíbí Ólafs-
dóttur.
Kápa þeirrar síðastnefndu þótti netverj-
um á endanum best, hönnuð af Svavari
Pétri Eysteinssyni.
Besta bóka-
kápan 2007