Morgunblaðið - 20.01.2008, Blaðsíða 28

uppeldi
28 SUNNUDAGUR 20. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Soffía Guðrún Kr. Jóhannsdóttir
soffiajo@gmail.com
S
érstakt orlof feðra var lengt í
skrefum frá 2001 til 2003, úr
einum mánuði í tvo og svo í
þrjá. Síðan þá hafa feður
tekið lengri tíma í fæðing-
arorlof. Haft er eftir Leó
Erni Þorleifssyni forstöðu-
manni Fæðingarorlofssjóðs
að 90% feðra nýttu sér or-
lofsréttinn og tækju meira
en 90 daga í orlof að meðaltali.
Samkvæmt könnun sem gerð var árið 2005 af
Jafnréttisstofu fyrir Fæðingarorlofssjóð eru karl-
menn almennt jákvæðir gagnvart feðraorlofi. Í
könnuninni var rætt við karlmenn frá Möltu, Dan-
mörku, Litháen og Íslandi. Það tekur tíma að að-
lagast og venjast nýjum gildum.
Hugmyndir manna um hlutverk kynjanna eru
oft og tíðum afturhaldssamar. En breytingar hafa
orðið á hinu „kvenlega“ og hinni eiginlegu „karl-
mennsku“. Föðurhlutverkið hefur breyst – karl-
menn eru í auknum mæli þátttakendur í heim-
ilishaldi og umönnun – ábyrgð þeirra og staða á
heimili er önnur en áður. Má segja að karlmenn
séu á góðri siglingu að hrifsa völdin af konunni inni
á heimilinu. Heimilið er ekki lengur griðastaður
konunnar – eldhúsið er orðið partur af alrými í ný-
tísku byggingum.
Í könnuninni kom ítrekað í ljós að orlofið hefði
veitt körlum nýja sýn á lífið og að þeim fannst ekki
vegið að karlmennskunni. Báðir foreldrar höguðu
orlofinu þannig að þeir gátu verið heima sem
lengst með barninu. Feðurnir tala um að það hafi
skipt þá máli að fá þessa ábyrgð – skv. könnuninni
tala feðurnir um mikla samvinnu milli foreldra – en
nefna að oftast var það móðirin sem tók loka-
ákvörðun um skiptingu orlofs. Það kom einnig
fram í viðtölum að feðurnir fundu ekki fyrir því að
fólk í kringum þá teldi það ókarlmannlegt að fara í
orlof.
„Sumir karlmenn taka sér ekki orlof – og nýta
ekki rétt sinn. En undanfarin ár hafa um 90%
feðra nýtt réttinn, karlmenn í stjórnendastöðum
vilja líka taka sér orlof og þeir sem eru á háum
launum hafa meiri sveigjanleika og fjárráð til að
vera heima,“ segir Leó Örn Þorleifsson for-
stöðumaður Fæðingarorlofssjóðs.
Samfélagslegur þrýstingur
„Við á Íslandi erum með álíka marga feður í or-
lofi og Norðmenn og Svíar. Þeirra orlof er líkt og
okkar bundið við feðurna. Feðurnir taka orlofið á
lengri tíma – dreifa orlofinu. Móðirin gæti tekið
alla níu mánuðina ef ekki væri fyrir þessa skipt-
ingu sem sett var í lög. Í niðurstöðum nýlegrar
könnunnar kemur fram að atvinnurekendur eru
jákvæðir fyrir orlofi – en sú jákvæðni minnkar ef
þeir taka lengra orlof en lög gera ráð fyrir,“ segir
Ingólfur Gíslason, sviðsstjóri rannsóknarsviðs
jafnréttisráðs.
„Það er mikill samfélagslegur þrýstingur á
mæður að taka eins mikinn tíma og þær geta og að
þær séu fyrst og fremst mæður,“ segir Ingólfur og
vitnar í norrænt verkefni þar sem rætt var við pör
í fæðingarorlofi. En þar töluðu pör um að þau
væru litin hornauga ef móðirin nýtti ekki mæðra-
orlofið eins og lög gerðu ráð fyrir. Það virðist lítið
vera rætt um völd konunnar inni á heimilinu en
það er „ákveðið tabú að ræða að konan vilji ekki
gefa frá sér völdin inni á heimilinu,“ segir Ingólfur
að lokum.
Feðra-
orlof
Sjö ár liðin frá
því feðraorlof
var lögbundið
Harðvítugustu atvinnubílstjórar
snarhemla þegar þeir sjá mig…
Árvakur/RAX
Hans Júlíus Þórðarson er í feðraorlofi – hann dreifði orlofinu á fjóra mánuði. Dóttir hans er Þóra
Andrea níu mánaða. Fyrir á Hans Júlíus fóstursoninn Snæ tíu ára og Salóme sex ára. Hans Júl-
íus starfar við Háskóla Íslands.
Tekur allan tímann að hugsa
um lítið barn og reka heimili
Árvakur/Kristinn
Emil Árni Vilbergsson er nýkominn úr feðraorlofi, hann gætti dóttur sinnar Eikar í þrjá
mánuði. Emil er kominn aftur til vinnu en hann er starfandi unglæknir. Eik er fyrsta
barn Emils og Berglindar Jónsdóttur.