Morgunblaðið - 16.04.2008, Síða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FJÁRMÁLAKREPPAN
BREIÐIST ÚT
Fjármálakreppunni úti í heimier ekki að ljúka. Hún breiðistút. Aðalfrétt á forsíðu brezka
dagblaðsins Financial Times í fyrra-
dag var sú, að vaxandi svartsýni
gætti meðal forsvarsmanna fyrir-
tækja í Evrópu um horfur í viðskipta-
lífinu. Þar óttast menn að fjármála-
kreppan í Bandaríkjunum og að hluta
til í Bretlandi nái til meginlandsins
og þar muni fólk finna fyrir henni
innan sex mánaða.
Aðalfréttin á forsíðu Financial
Times í gær fjallaði um sama mál. Af-
komutölur fyrirtækja á fyrsta árs-
fjórðungi þessa árs eru að byrja að
birtast og þær valda svartsýni. Í
framhaldi af þeim tölum hafa for-
ráðamenn fyrirtækja lýst þeirri skoð-
un, að kreppan muni segja alvarlega
til sín á meginlandinu á næstu sex til
tólf mánuðum.
Hér á Íslandi er byrjað að ískra í
hjólum atvinnulífsins. Bankarnir
halda að sér höndum með lánveiting-
ar af skiljanlegum ástæðum og það
leiðir aftur til þess að samdráttur er
hafinn í sumum greinum atvinnulífs-
ins. Þannig er ljóst, að samdráttur er
byrjaður í byggingariðnaði. Bank-
arnir lána ekki til nýbygginga, þótt
þeir standi við fyrirheit um lánveit-
ingar vegna húsa, sem eru í bygg-
ingu. Sala á fasteignum er að dragast
saman enda hefur stórlega dregið úr
lánveitingum til íbúðakaupa. Fast-
eignasalar verða þess varir, að mikið
er um að sumarbústaðir séu boðnir til
sölu.
Fyrirtæki, sem haft hafa mikil um-
svif í öðrum löndum, eru byrjuð að
selja eignir. Þannig er ljóst að Baug-
ur Group er að draga sig út úr fjöl-
miðlastarfsemi í öðrum löndum og í
gær var tilkynnt um umtalsverða sölu
Landic Propertys á fasteignum á
Norðurlöndum.
Allt eru þetta fullkomlega eðlileg
viðbrögð við gjörbreyttum aðstæðum
á alþjóðlegum lánamörkuðum.
Telja má víst, að bæði bankar og
önnur stórfyrirtæki muni frekar selja
eignir en bæta við sig eignum á næstu
mánuðum og misserum, sem létta
mun á stöðu þessara aðila.
Fjármálakreppa, sem í upphafi var
takmörkuð við banka og önnur fjár-
málafyrirtæki, er því að breiðast út
og hafa umtalsverð áhrif á aðra at-
vinnustarfsemi. Ekki var við öðru að
búast. Það er töluvert í land áður en
botninum er náð.
Hins vegar er ekkert tilefni til að
einhver skelfing grípi um sig. Umsvif
einstaklinga og fyrirtækja hafa verið
gífurlega mikil á undanförnum árum
og ekki hægt að gera ráð fyrir að þau
umsvif mundu halda áfram enda-
laust.
Grunnþættir íslenzks þjóðarbú-
skapar eru í góðu lagi. Og það skaðar
engan þótt eitthvað dragi úr neyzlu
og fólk kaupi ódýrari bíla en tíðkazt
hefur um skeið.
SIGUR BERLUSCONIS
Það er óhætt að segja að viðbrögð-in við kosningasigri Silvios Ber-
lusconis á Ítalíu hafi verið blendin.
Tímaritið The Economist kallar hann
hirðfífl og í The Financial Times var
fyrirsögnin „Harmleikur þriðji þátt-
ur“. Sigur Berlusconis var hins veg-
ar stærri en búist var við og senni-
lega má ekki síst skrifa hann á veika
frammistöðu Romanos Prodis í
forsætisráðherrastóli. Berlusconi
verður nú forsætisráðherra þriðja
sinni. Hann hefur heitið að á meðan
hann sitji muni hann aldrei ganga til
náða nema að hafa gert eitthvað gott
fyrir Ítalíu þann daginn. Hann hefur
lofað taka til í Campania-héraði og
Napolí þar sem mafían hefur nánast
tekið völdin. Hann ætlar einnig að
stöðva glæpastarfsemi, sem tengist
innflytjendum.
Í stjórn sinni mun Berlusconi
þurfa að treysta á stuðning Umber-
tos Bossis, leiðtoga Norðurbanda-
lagsins, sem hefur rekið harða stefnu
gegn innflytjendum. Fylgi flokks
hans tvöfaldaðist í kosningunum og
óttast margir að hann muni geta
haldið Berlusconi í gíslingu. Mann-
réttindafrömuðir hafa einnig áhyggj-
ur af því að réttindi innflytjenda
verði skert.
Berlusconi er þriðji ríkasti maður
Ítalíu. Hann stýrir fjölmiðlaveldi,
hefur mikil ítök í verslun. Ítalskt
efnahagslíf er í lægð og er búist við
að landsframleiðsla muni aðeins
aukast um 0,6 af hundraði á þessu
ári. Atvinnuhorfur ungs fólks eru
slæmar og munurinn á lífskjörum í
norður- og suðurhluta landsins held-
ur áfram að aukast.
Yfir Berlusconi hefur hvílt ský
spillingar, en honum hefur alltaf tek-
ist að komast undan refsingu. Hann
hefur verið sakaður um skattsvik,
fjársvik, bókhaldssvik og að múta
dómara. Hann var dæmdur í sex ára
og fimm mánaða fangelsi fyrir svik
og ólögleg kosningaframlög 1997 og
1998, en áfrýjaði og var sýknaður
vegna tækniatriða. Dómskerfið hafði
verið svo lengi að störfum að glæp-
irnir, sem hann var ákærður fyrir,
voru fyrndir.
Um þessar mundir er rekið mál
gegn honum fyrir spillingu í Mílanó.
Honum er gefið að sök að hafa greitt
breskum skattalögmanni 600 þúsund
dollara fyrir að fremja meinsæri í
sína þágu seint á síðasta áratug. Og
meira má telja.
Berlusconi tókst ekki vel til í emb-
ætti í hin fyrri skiptin og það er hans
að sýna að hann geti gert betur nú.
Yfirlýsingagleði og sjálfsánægja hef-
ur orðið honum að fótakefli. Hann
mun þurfa að grípa til sársaukafullra
aðgerða til að koma efnahagnum á
skrið. Er hann tilbúinn til þess?
Mestu tíðindi kosninganna er þó
tap kommúnista, sem í fyrsta skipti
tókst ekki að komast á þing. Nú
munu aðeins fimm flokkar sitja á
ítalska þinginu og það hefur ekki
gerst áður.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
Velgengni verkefnisinshelgast fyrst og fremstaf ötulu starfi þeirra semunnið hafa vítt og breitt
um Evrópu af hugsjón og viljað
leggja sitt af mörkum gegn þung-
lyndi og sjálfsvígum,“ segir dr. Ul-
rich Hegerl, prófessor í geðlækn-
ingum við háskólann í Leipzig, um
forvarnarverkefnið European Alli-
ance against Depression (EAAD).
Hegerl er einn af aðalhug-
myndasmiðum verkefnisins og
hann var staddur hér á landi fyrir
skömmu á árlegum framkvæmda-
fundi EAAD og þátttökulanda
þess, sem nú eru orðin 17 talsins.
Góður árangur
EAAD-verkefninu, sem nú er
styrkt af Evrópuráðinu, er ætlað
að stuðla að aukinni meðvitund um
þunglyndi í samfélaginu. Verkefnið
miðar að því að auka þekkingu fag-
fólks á þunglyndi og sjálfsvígum en
jafnframt er því ætlað að draga úr
fordómum gagnvart þunglyndi
Ísland fyrst til samstarf
„Við byggjum á góðu matsk
það hefur sýnt sig að sjálfsv
hefur minnkað verulega. Vi
eru niðurstöður mismunand
menningarsvæðum og það
rétt að alhæfa, en þó er ljós
verulegur árangur hefur ná
segir Hegerl.
Ísland var fyrsta landið u
Þýskalands til að ganga til l
með því að auka upplýsingaflæði til
almennings. Með opnari umræðum
er jafnframt reynt að auka líkurnar
á því að þunglyndir leiti sér að-
stoðar frekar en að leiðast út í
sjálfsvíg eða lifa við ævilanga van-
líðan.
Verkefnið hefur þótt skila mjög
góðum árangri og sýnt hefur verið
fram á töluverða fækkun sjálfs-
vígstilfella þar sem það hefur verið
tekið í notkun.
Barist gegn þun
Samstarf Salbjörg Bjarnadóttir geðhjúkrunarfræðingur og geð
funduðu nýlega í Reykjavík ásamt fulltrúum sextán annarra þátt
EAAD-verkefnið
stuðlar að aukinni
fræðslu um þung-
lyndi í samfélaginu
Eftir Guðmund Sverri Þór
sverrirth@mbl.is
Ekki dugir að efnahagsstefna ségóð, hún þarf einnig að vera mót-sagnalaus, eða samkvæm sjálfrisér, til lengri tíma,“ segir norski
hagfræðingurinn Finn Kydland, sem árið
2004 hlaut Nóbelsverðlaunin í hagfræði
ásamt Bandaríkjamanninum Edward Pres-
cott. Kydland er staddur hér á landi og mun
í vikunni halda fyrirlestra í Háskólanum í
Reykjavík.
Hann segist hafa, ásamt öðrum, rannsak-
að ofan í kjölinn efnahagsþróun í tveimur
löndum til þess að staðfesta kenningar sínar.
„Annað ríkið hefur fylgt góðri efnahags-
stefnu en hitt er alræmt fyrir mjög slæma
efnahagsstefnu. Fyrrnefnda ríkið er Írland
en hið síðarnefnda er Argentína,“ segir
Kydland en eins og mörgum er eflaust kunn-
ugt hefur mikið vaxtarskeið ríkt í írsku efna-
hagslífi undanfarin ár en í Argentínu hefur
efnahagsþróun vægast sagt ekki verið jafn
hagfelld og er skemst að minnast þess hruns
sem þar varð í upphafi aldarinnar.
Aðspurður hvað einkenni góða efnahags-
stefnu að hans mati segir Kydland það vera
ramma sem taki mið af framleiðslufalli
hvers hagkerfis og framleiðslu þess auk
ílags framleiðsluþáttanna fjármagns og
vinnuafls. „Vegna tæknilegra framfara
framleiða fjármagn og vinnuafl meira í flest-
um löndum eftir því sem tíminn líður þannig
að meginverkefni þess sem markar efna-
hagsstefnuna er að sjá fyrir umgjörð sem
hvetur til nýsköpunar og þróunar. Mikil
þekking er fyrir hendi í þessum heimi og
hana þarf að nýta auk nýsköpunar innan
hagkerfisins. Þróunin í Argentínu sýnir þó
að það er ekki endilega nóg. Mikilvægt er að
fjármunir séu til staðar, til dæmis fram-
leiðslutæki, verksmiðjur, vélar, skrifstofu-
banki gæti h
vegar ekki a
nem komst t
reyndi hann
ugleika land
sósins við B
móti einum.
inn til þess a
þrátt fyrir þ
fyrir að ar
vaxa hratt –
meiri miðað
Að sögn K
ugleiki arge
skertur en þ
kreppunnar
stefna og rík
að hvor tve
skorða. Þótt
tekist að ley
tókst ekki a
vegar ríkisfj
um héraða l
og þegar þa
uðu þau til
vegna var sk
skuldirnar þ
halda þeirr
hafði verið
Þrátt fyrir þ
byggingar og svo framvegis, til þess að nýta
þær tækniframfarir sem verða. Á þessum
sviðum brást Argentína vegna þess að efna-
hagsstefnan var mótsagnakennd. Fram-
leiðnimöguleikarnir voru vissulega fyrir
hendi en landið hafði misst trúverðugleika
sinn meðal fjárfesta. Argentína hefur á und-
anförnum áratugum tvisvar lent í mjög erf-
iðum skeiðum. Í fyrra skiptið, á 9. áratugn-
um, dróst verg landsframleiðsla (VLF) á
mann saman um meira en 20% yfir tíu ára
skeið og í síðara skiptið féll hún enn meira á
fimm ára skeiði. Í millitíðinni urðu vaxtar-
skeið en þegar litið er á Argentínu út frá
venjulegu hagfræðilíkani segir líkanið okkur
að hagkerfi landsins hefði átt að vaxa um-
talsvert hraðar. Ástæða þess að svo varð
ekki er fyrst og fremst skortur á auðsöfn-
un.“
Mótsagnakennd efnahagsstefna
Þegar Kydland talar um að Argentína
hafi misst trúverðugleika sinn vísar hann að
eigin sögn fyrst og fremst til trúverðugleika
í stjórnun ríkisfjármála og segir hana
mikilvægari en seðlabankann þótt aug-
ljóslega sé það slæmt þegar verðbólga verð-
ur svo slæm – og óvænt – að verðmæti eigna
fólks rýrni eða ofsahræðsla grípur um sig
varðandi bankakerfið og ljóst er að seðla-
Góð efnahagss
Norðmaðurinn Finn Kydland
hlaut Nóbelsverðlaun í hag-
fræði árið 2004. Hann hefur í
rannsóknum sínum fjallað um
mikilvægi þess að efnahags-
stefna sé mótsagnalaus yfir
lengri tíma og borið saman
Argentínu og Írland til þess að
sannreyna kenningar sínar.
Nóbelsverðlaunahafi Norski hagfræðingurinn Finn Kydl